Tôi băn khoăn nhất là sách giáo khoa, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân nói khi Uỷ ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến dự thảo Luật Giáo dục (sửa đổi), sáng 12/3.

Xin giữ nguyên 

Chủ nhiệm Uỷ ban Văn hoá, giáo dục thanh thiếu niên và nhi đồng Phan Thanh Bình cho biết, qua thảo luận, một số đại biểu đề nghị thể hiện rõ hơn các quy định về mục tiêu, nội dung, chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông, bảo đảm tính khả thi. Có ý kiến đề nghị chương trình giáo dục phổ thông là thống nhất, xây dựng một bộ sách giáo khoa chung cho cả nước; làm rõ tiêu chí lựa chọn sách giáo khoa; quy định cụ thể việc thí điểm chính sách mới trong giáo dục.

Tiếp thu ý kiến đại biểu, dự thảo luật đã sắp xếp, bổ sung các quy định cụ thể về các yêu cầu cơ bản của chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông, về việc xây dựng, thẩm định và ban hành chương trình, phát hành sách giáo khoa. Các nội dung chi tiết và trình tự, thủ tục sẽ được quy định ở văn bản dưới luật để bảo đảm tính cân đối trong bố cục của luật và phù hợp với thực tiễn, ông Bình nói.

Về quy định chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông bảo đảm thống nhất trong toàn quốc, Thường trực cơ quan thẩm tra cho rằng, hiện nay quy định trong dự thảo luật đã cụ thể hóa tinh thần nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 4/11/2013 về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, nghị quyết số 88/QH13 của Quốc hội về đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông.

Theo tinh thần các nghị quyết, chương trình giáo dục phổ thông do Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành sau khi được hội đồng quốc gia thẩm định chương trình giáo dục thông qua. Sách giáo khoa là công cụ để triển khai chương trình giáo dục phổ thông và được thẩm định, phê duyệt, ban hành bởi hội đồng quốc gia thẩm định sách giáo khoa.

Trên cơ sở đó, dự thảo luật đã quy định về tiêu chuẩn, quy trình thành lập hội đồng quốc gia thẩm định chương trình giáo dục, hội đồng quốc gia thẩm định sách giáo khoa; việc thực hiện chương trình giáo dục phổ thông thống nhất trong cả nước và được triển khai linh hoạt, phù hợp với điều kiện cụ thể của địa phương và cơ sở giáo dục, việc ban hành quy định về chọn sách giáo khoa.

Dự thảo cũng bổ sung quy định về thực nghiệm chương trình giáo dục phổ thông trước khi ban hành và Chính phủ trình Uỷ ban Thường vụ Quốc hội trước khi quyết định việc thí điểm chính sách mới trong giáo dục mà việc thí điểm đó sẽ ảnh hưởng đến quyền và nghĩa vụ học tập của công dân trong phạm vi cả nước. Đồng thời giao Bộ trưởng Bộ giáo dục và Đào tạo chịu trách nhiệm về chất lượng chương trình giáo dục phổ thông, sách giáo khoa.

Với lập luận này, quy định về chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông vẫn được giữ nguyên.

Cụ thể, khoản 2 điều 31 dự thảo luật quy định: "Mỗi môn học có một hoặc một số sách giáo khoa; thực hiện xã hội hóa việc biên soạn sách giáo khoa. Cơ sở giáo dục được lựa chọn sách giáo khoa để sử dụng ổn định trong giảng dạy, học tập có tham khảo ý kiến của giáo viên, học sinh và cha mẹ học sinh, bảo đảm công khai, minh bạch phù hợp với điều kiện thực tiễn.

Ủy ban nhân dân cấp tỉnh tổ chức biên soạn tài liệu giáo dục của địa phương đáp ứng nhu cầu và phù hợp với đặc điểm của địa phương, được hội đồng cấp tỉnh thẩm định và được Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo phê duyệt".

Lo "chạy" trong làm sách 

Băn khoăn của Chủ tịch Hội đồng dân tộc Hà Ngọc Chiến liên quan đến quy định "mỗi môn học có một hoặc một số sách giáo khoa. Cơ sở giáo dục lựa chọn trên cơ sở tham khảo ý kiến giáo viên, học sinh và phụ huynh".

Nhắc lại nghị quyết 29 của Trung ương đã nêu định hướng "biên soạn thêm sách giáo khoa hỗ trợ việc học và phải phù hợp với từng đối tượng  người học" ông Chiến cho rằng định hướng đó không có nghĩa bậc học nào (từ mầm non tới tiểu học, trung học) cũng cần biên soạn nhiều hộ sách. Còn nghị quyết 88 của Quốc hội thì nêu rõ "Bộ Giáo dục và đào tạo tổ chức biên soạn một bộ sách giáo khoa thống nhất".

"Nói như vậy thì dự luật không quán triệt đầy đủ tinh thần nghị quyết 29 và nghị quyết 88 cũng như đòi hỏi của dư luận xã hội là làm một bộ sách giáo khoa thống nhất",  ông Chiến nhận xét.

Cho rằng không thể phê phán ban soạn thảo đã thoát ly nghị quyết, song Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân cũng cho biết quy định sách giáo khoa khiến bà băn khoăn nhất.

Nghị quyết 88 nêu rõ định hướng "thực hiện xã hội hoá sách giáo khoa. Có một số sách giáo khoa cho mỗi môn học". Nghị quyết 29 của Trung ương thì không nói cụ thể như vậy. Không thể phê phán ban soạn thảo và Chính phủ thoát ly nghị quyết, định hướng nhưng làm thế nào phải phù hợp thực tế. Làm nhiều bộ sách chắc chắn sẽ xảy ra xu hướng, tình trạng "chạy" sau này của các đơn vị biên soạn sách giáo khoa để bộ sách của mình được sử dụng. Như vậy thì lãng phí, có những môn học như môn lịch sử thì không thể có nhiều bộ sách được, Chủ tịch Quốc hội nêu quan điểm.

Điều hành phiên thảo luận, Phó chủ tịch Quốc hội Tòng Thị Phóng nói, hiện tại, cả nước vẫn đang có một bộ sách giáo khoa thống nhất cho các cấp học. Theo lộ trình thì từ 2020 trở đi, từ cấp tiểu học sẽ bắt đầu có những bộ sách giáo khoa mới.

Trước những băn khoăn, Phó chủ tịch nói rõ, sách giáo khoa có thể do các tác giả/nhóm tác giả khác nhau biên soạn, có nội dung phù hợp với từng hoàn cảnh, từng địa phương, từng đối tượng… nhưng dù sao vẫn phải được Bộ Giáo dục và đào tạo thẩm định và khi sách được phát hành thì trách nhiệm vẫn là thuộc Bộ này.

Nhấn mạnh sách giáo khoa là vấn đề lớn, Phó chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu nhìn nhận, nghị quyết 88 của Quốc hội giao Bộ Giáo dục và đào tạo biên soạn một bộ sách giáo khoa nhưng dự luật đến nay vẫn chưa thể hiện trách nhiệm của Bộ Gáo dục với việc làm bộ sách "chuẩn" này.

Trở lại thời điểm chuẩn bị ban hành nghị quyết 88, ông Lưu cho hay, khi đó  có đề cập việc xã hội hoá trong công tác biên soạn, phát hành sách giáo khoa nhưng vẫn nhất quán tinh thần Bộ Giáo dục và Đào tạo làm bộ sách chuẩn, sau đó thì tổ chức quản lý để đảm bảo bình đẳng, công bằng với các chủ thể biên soạn sách giáo khoa khác.

Nhưng trên thực tế thì vẫn chưa có nhiều bộ sách giáo khoa để áp dụng như mong muốn, ông Lưu nói.