11:14 29/06/2007

Đồng USD giảm giá trị, thế giới thở phào

Toàn nền kinh tế Mỹ trị giá khoảng 13.000 tỷ USD chỉ được “hỗ trợ” thực tế bởi chưa tới 400 tỷ USD ở dạng tiền giấy

Tờ 100 USD một thời huy hoàng.
Tờ 100 USD một thời huy hoàng.
Gần đây, công nhân in thuộc Văn phòng khắc và in Mỹ (US Bureau of Engraving and Printing – BEP) làm việc trong tinh thần chẳng lạc quan vì những sản phẩm họ làm ra đang giảm giá trị ở khắp thế giới.

Còn ở quê hương họ, chúng cũng ngày càng ít được người ta sử dụng hơn. Đó là những tờ tiền giấy USD.

111 năm in tiền Mỹ

BEP gồm hai cơ sở, một ở Washington D.C (thủ đô liên bang Mỹ) và một ở Fort Worth, bang Texas. Nhiệm vụ của BEP là thiết kế, khắc ghi vào bảng đồng rồi in ấn mọi loại văn bản quan trọng nhất của chính quyền liên bang Mỹ, trong đó có cả những thiệp mời khách quan trọng dự các hội nghị, lễ tiệc diễn ra trong Nhà Trắng; những tờ trái phiếu Ngân khố Mỹ (quen gọi là T-bill); các loại chứng minh an ninh; giấy chứng nhận nhập tich Mỹ…

Ngoài ra BEP còn in những tờ tiền giấy gọi là dollar note (không in tiền cắc, là trách nhiệm thuộc US Mint). Từ giữa năm 2005 trở đi, BEP không còn in các loại tem của ngành bưu chính Mỹ (U.S Postal Service).

BEP đã làm những công việc này 111 năm qua. Từ máy in trải nhanh ra là những tờ giấy rộng lớn và từ mỗi tờ ấy ra 32 tờ dollar mang mệnh giá khác nhau tuỳ mỗi lần in. Trong năm tài chính 2007 này, chính quyền liên bang Mỹ sẽ in ra một lượng tiền giấy có tổng trị giá là 9,1 tỷ USD. Nhưng 95% trong khối lượng tờ tiền giấy mới còn thơm mùi mực in này là dành thay thế những tờ tiền giấy cũ, rách chứ không phải để gia tăng lượng tiền giấy lưu hành trên thị trường.

Nhưng thời gian gần đây, tinh thần làm việc của các công nhân in không mấy lạc quan. Họ biết rằng USD đang sụt giá trầm trọng so với các ngoại tệ khác. Họ cũng biết rằng, ở nhiều nước trên thế giới, thói quen trữ USD làm tài sản để dành tiết kiệm an toàn đang giảm. Và họ còn biết rằng hơn một nửa những tờ tiền giấy dollar họ in ra đang được cất giữ, lưu hành ở hải ngoại chứ không phải trên đất Mỹ.

Tờ “greenback” đang tan biến

Do có màu xanh nên từ lâu các tờ tiền giấy dollar Mỹ quen được gọi là những “greenback”. Nhưng greenback đang tan biến, chuyên gia kinh tế Robert J. Samuelson báo động trên tuần báo Newsweek ngày 25.6.2007. Vì người Mỹ ngày càng sử dụng nhiều “tiền plastic” hơn, cả thẻ tín dụng (credit card) lẫn thể ghi nợ (debit card). Từ 1999 đến 2005, số lượng địa điểm nhận tiền plastic đã tăng gần gấp 3 lần, đạt 6,8 triệu máy, công ty tư vấn Frost & Sullivan cho biết.

Thói quen và tư duy của người Mỹ đã đổi thay. Năm 1990, đa số người Mỹ cho rằng dùng thẻ tín dụng để thanh toán hoá đơn thực phẩm tiêu dùng là việc làm không bình thường; còn ngày nay tiền plastic được dùng cho 65% số tiền dùng cho việc ấy, theo Viện tiếp thị thực phẩm (Food Marketing Institute). Rồi thẻ tín dụng (nổi nhất vẫn là Visa và MasterCard) còn được dùng trong giao dịch qua ngân hàng điện tử (hiện nay 83% số công dân Mỹ được hưởng trợ cấp an sinh xã hội nhận tiền qua ngân hàng với tài khoản tự động); internet và nhiều loại hình sinh hoạt khác.

Tờ greenback đang biến dần khỏi thị trường Mỹ vì chúng đã “chạy” ra nước ngoài. Năm 2006, tổng lượng tiền giấy của Mỹ trị giá khoảng 784 tỷ USD, nhưng khoảng 50% số này được các ngân hàng, tổ chức tài chính và cá nhân khắp thế giới cất giữ, nhiều nhất là những tờ mệnh giá 100 USD. Có nghĩa là toàn nền kinh tế Mỹ trị giá khoảng 13.000 tỷ USD chỉ được “hỗ trợ” thực tế bởi chưa tới 400 tỷ USD ở dạng tiền giấy. Cách nay 37 năm, lượng tiền giấy lưu hành trong thị trường Mỹ cao gấp hai lần con số này.

Năm 2005, người Mỹ cộng chung sử dụng 1,7 tỷ thẻ tín dụng và thẻ ghi nợ (trung bình 7 thẻ cho mỗi người trên 15 tuổi), The Nilson Report cho biết. Và trong thập niên qua, việc sử dụng thẻ ghi nợ đã gia tăng đáng kể. Năm 1996, ngân phiếu và tiền giấy cộng chung chiếm khoảng 80% tổng số lần người Mỹ thanh toán cho việc mua bán, nay chỉ còn chừng 40%. Công ty này dự báo rằng đến năm 2010, thanh toán điện tử sẽ chiếm 70% tổng số lượng thanh toán mua bán trong nước Mỹ. Năm 1995, số ngân phiếu được sử dụng trong thanh toán đã là 50 triệu, năm 2003 chỉ còn 36,6 triệu trong khi số lượng thanh toán điện tử từ 15 tỷ vọt lên thành 44 tỷ, theo Quỹ dự trữ liên bang Mỹ (Fed). Vì theo FED, chi phí xử lý một lần thanh toán điện tử chỉ bằng 1/5 chi phí xử lý một lần thanh toán bằng ngân phiếu.

Thanh toán điện tử tiện lợi hơn vì người ta không cần phải nhiều lần đến ngân hàng hoặc ra máy ATM (automatic teller machine) rút tiền mặt. Cách sống mới đã khác, nên ngày nay các báo không còn đưa nhiều tin về các vụ cướp ngân hàng như trước đây mà ngược lại báo động về sự gia tăng các vụ trộm danh tánh, lý lịch cá nhân để trục lợi từ các tài khoản ngân hàng điện tử, thẻ tín dụng.

Đồng euro lên ngôi

Đi đến đâu trên thế giới, Megan Carrella, một nữ quản trị viên 34 tuổi sống ở New York, cũng mang theo một số tờ greenback mệnh giá 1 hoặc 2 USD. “Dùng chúng mà tip cho nhân viên khách sạn, nhà hàng thì luôn được phục vụ tốt mà còn được nhận những nụ cười chân thành,” cô nói. Nhưng gần đây, cô ngỡ ngàng thấy những tờ tiền giấy ấy không mang đến cho mình những nụ cười cảm ơn nữa. “Họ nhận mà thái độ như vừa mới bị tôi sỉ nhục vậy,” cô nói.

Thì ra đồng USD đã không còn giá trị cao như trước đây. Từ đỉnh cao đạt được hồi tháng 2.2002 đến nay, USD đã giảm 20 điểm phần trăm khi so với một số ngoại tệ khác, trong đó có cả đồng dollar Canada, đồng rupee Ấn Độ và đồng real Brazil. Và chỉ trong 3 tháng của quý 2.2007, giá trị của USD còn giảm thê lương hơn nữa.

Trước thực tế này, một số nước đã không còn “máng” giá trị bản tệ theo USD như đã làm trong suốt mấy chục năm qua (trong đó có Trung Quốc, Nga, Malaysia… và mới đây là Kuwait), và trái phiếu châu Âu (Eurobond) bắt đầu cạnh tranh ác liệt giành khách hàng với T-bill của Mỹ làm dự trữ ngoại tệ mạnh tại nhiều thị trường trên thế giới, trong đó có Nga và Thụy Điển.

Ngoài ra cũng đã xuất hiện vài đề nghị định giá dầu thô Brent sản xuất ở vùng Biển Bắc theo đồng euro thay vì USD như lâu nay. Trong khi đó các quốc gia sản xuất vàng đen khác, từ Venezuela qua Lybia, Iran, Iraq đến Nga cũng đã tính đến việc bán dầu thô bằng đồng euro. Gần đây các nước này mua nhiều hàng của châu Âu hơn là mua hàng của Mỹ, và mỗi lần hoán chuyển USD sang euro để thanh toán thì họ lại thiệt mất một khoản tiền lớn thu được từ dầu hoả.

Theo vài nhà chuyên môn, nếu được, chắc chắn Airbus cũng sẽ rất thích được bàn hàng theo đồng euro. Mới hồi tháng 5.2007, tổng giám đốc Louis Gallois đã than rằng, “Cứ mỗi lần đồng euro tăng giá trị thêm 1 xu so với đồng dollar Mỹ thì chúng tôi lại thiệt mất 1 tỷ USD”. Vì lâu nay Airbus bán hàng bằng USD, nhưng phải thanh toán cho 3/4 số lượng trang thiết bị, máy móc bằng euro.

USD bớt vai trò dự trữ ngoại tệ mạnh

Một báo cáo mới đây của ngân hàng Đức Deutsche Bank cho biết vào năm 2010, đồng euro sẽ chiếm khoảng 40% tổng vốn dự trự ngoại tệ của toàn thế giới (năm 2001 mới chỉ chiếm 19% và năm 2007 là 26%). Có nghĩa là khi ấy châu Âu sẽ có thêm tiếng nói mạnh, uy lực ở thương trường và chính trường thế giới; trong khi Mỹ sẽ ngày càng giảm mất vị trí cường quốc duy nhất của thế giới.

“Phải chăng chúng ta đang chứng kiến cảnh tượng đồng USD bị truất phế khỏi sự thống trị thị trường thế giới đã kéo dài trong hơn 50 năm qua?”, ông Hans Redeker, chuyên gia chiến lược ngoại hối của ngân hàng BNP Parisbas nói. Cách nay không lâu, thắc mắc này của ông chắc chắn là nguyên nhân của một cuộc khủng hoảng tài chính, kinh tế thế giới. Nhưng bây giờ, chẳng có nước nào vội vã tống khứ T-bill và dự trữ USD nên đã không có cớ sự để xảy ra một suy thoái kinh tế toàn cầu.

Vì việc giá trị USD giảm từ từ lại sinh ra nhiều điều hay. Trước nhất là cho nền kinh tế Mỹ khỏi bị đe doạ sụp đổ từ thực tế thâm thủng mậu dịch với Trung Quốc và các nước khác đã tăng mức cao kỷ lục trong lịch sử (hiện là 765 tỷ USD) và sau đó là cho nền kinh tế toàn cầu. Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế OECD ở Paris dự báo GDP của Mỹ sẽ chỉ tăng 2,1% trong năm 2007 sau khi đã tăng 3,3% trong năm qua, nhưng nhờ kinh tế châu Âu, dẫn đầu là kinh tế Đức, và các nền kinh tế đang phát triển mạnh như Trung Quốc, Ấn Độ, Nga và Brazil nên kinh tế thế giới sẽ không sa vào suy thoái.

Đồng USD giảm giá trị còn có nghĩa là sẽ có thêm nhiều cơ hội việc làm được mở ra, nhiều dự án phim kinh phí lớn được triển khai ngay tại Mỹ. Tuy nhiên sự mất giá này cũng sẽ làm cho nhiều người Mỹ bớt vui khi họ đi du lịch, mua sắm và giải trí ở nước ngoài.

Và khi đồng USD mất giá trị nhiều hơn thì các ngân hàng nhà nước như được cởi trói, không còn phải tập trung mua USD làm dự trữ ngoại tệ mạnh, thay vào đó là mua các ngoại tệ khác hoặc đầu tư vào các công trình hạ tầng cơ sở của nước nhà. Đó là điều đang diễn ra tại các nước Ả Rập, từ Dubai, Bahrain, Kuwait đến Ả Rập Sauđi. Ngân hàng nhà nước Trung Quốc mới đây dùng 3 tỷ USD trong tổng dự trữ ngoại tệ hơn 1.000 tỷ USD để mua 10% tổng vốn của công ty đầu tư Blackstone của Mỹ.

Ở những lần công tác sắp tới, có thể nữ quản trị viên Megan Carrella hoặc phải tăng khoản tiền “tip” cho nhân viên khách sạn nơi cô đến cư ngụ, hoặc không nhận các nụ cười cảm ơn chân thành nhất. Nhưng ngược lại cô sẽ vui hơn vì hiểu rằng đồng USD giảm giá trị thì có nhiều điều ích lợi hơn cho cả thế giới thời toàn cầu hoá này.