Không hỗn hoạn, không có cảnh cướp bóc, hôi của, giành giật đồ ăn thức uống, người dân đoàn kết cho dù đã có đôi chút hoang mang, cảnh sơ tán tại các khu vực có nguy cơ phơi nhiễm phóng xạ diễn ra trong trật tự.

"Khí đốt và nước đã bị cắt ở Miyagi và ở thành phố Sendai. Một số trường hợp, điện cũng bị cắt", một nhân chứng tại Miyagi cho biết hôm 11/3. "Tuy nhiên, không hề có hoảng loạn trên đường phố hay ở các cửa hàng".

Thay vào đó, mọi người kiên nhẫn xếp hàng bên ngoài các cửa hiệu vốn đã hỏng toàn bộ cửa sổ kính và cửa ra vào. Để tránh tích trữ, các cửa hàng phân phát lương thực và nước uống cho từng người.

Toàn bộ Nội các Nhật Bản làm việc hầu như 24/24 giờ kể từ hôm 11/3. Tất cả, từ thủ tướng, chánh văn phòng nội các cho tới các bộ trưởng đều vận đồng phục bảo hộ lao động màu xanh nước biển khi xuất hiện trên truyền hình.

Đó là những gì truyền thông quốc tế đã và đang ca ngợi Nhật Bản trong suốt tuần qua. Điều này hoàn toàn trái ngược với những chuyện thường thấy ở nhiều quốc gia sau khi hứng chịu thiên tai dịch họa.

Hãng tin CNN dẫn lời chuyên gia văn hóa Nhật Bản Gregory Pflugfelder thuộc trường Đại học Columbia cho hay, “không có hiện tượng giành giật của cải ở Nhật Bản và tôi cũng không chắc trong suy nghĩ của người Nhật có những từ vựng đó không nữa”.

Pflugfelder có mặt ở Tokyo thời điểm động đất xảy ra. Ông thấy mọi người vẫn xếp hàng rất trật tự tại ga tàu điện ngầm, ngay cả khi nơi này bị đóng cửa trong vài giờ.

“Tại sao một số nền văn hóa đối phó với thảm họa bằng cách biến của cải của người khác thành của chính mình, trong khi những nền văn hóa khác, đặc biệt là người Nhật, lại chứng tỏ lòng vị tha thậm chí trong thảm họa?”, biên tập viên Ed West của tờ Telegraph viết.

“Các siêu thị giảm giá và chủ cửa hàng mời mọi người uống nước, cùng đoàn kết để sống sót. Thật ấn tượng khi không có chuyện giành giật của cải”, Ed West ngưỡng mộ.

Thế giới từng chứng kiến những cảnh cướp bóc, tội phạm hoành hành trong trận động đất ở Chile, Haiti hồi năm ngoái hay sau cơn bão Katrina tại New Orleans (Mỹ) hoặc một số quốc gia khác bị thiên tai tàn phá trước đây.

Tại Anh, sau trận lụt kinh hoàng năm 2007 ở West Country, nhiều xe cộ bỏ không đã bị đập phá, các thùng nước miễn phí bị đánh cắp.

Ở Chile, nạn cướp bóc và hôi của diễn ra tràn lan sau động đất hồi năm ngoái. Nhà lãnh đạo Chile đã phái 10.000 binh sĩ tới vùng lâm nạn để duy trì trật tự, trong khi giới chức ở Concepcion, thành phố lớn thứ nhì nước này, phải nới rộng lệnh giới nghiêm để chặn nạn hôi của.

Tại Haiti, tiếp sau trận động đất là cảnh hỗn loạn trên rất nhiều đường phố. Tiếng súng thỉnh thoảng lại vang lên. Cảnh chen lấn tranh giành những gói bánh quy dinh dưỡng và viên lọc nước quanh những chiếc xe tải của Liên hợp quốc có thể bắt gặp ở nhiều nơi.

Tổng biên tập tờ Bangkok Post là Pichai Chuensuksawadi cho biết: "Ngay cả bây giờ trong các khu cứu hộ người sống sót, cảnh tấn công tình dục, cưỡng hiếp vẫn xảy ra do chính quyền Haiti không thể dọn sạch đống đổ nát, do sự tàn phá gây ra từ hơn một năm trước đó".

Tại New Orleans, Mỹ, trong thời kỳ bão Katrina, cảnh cướp bóc diễn ra ở mức độ kinh hoàng. Cảnh cướp xe diễn ra khắp nơi, bệnh viện bị tấn công và bắn nhau diễn ra ở nhiều nơi.

Chiến dịch cứu hộ bị hủy vì tình hình an ninh không đảm bảo cho những người tình nguyện. Cảnh vệ quốc gia không thể tập trung vào nỗ lực tìm kiếm và cứu hộ vì họ còn bận giải quyết tình trạng cướp phá.

Vì thế tình hình xã hội Nhật Bản quả là điều lạ thường.

Gregory Pflugfelder cho rằng, “người Nhật có ý thức rằng trước hết phải có trách nhiệm với cộng đồng”. Còn theo Federico D. Pasqual ở tờ The Philippine Star, “người Nhật đang thể hiện điều mà họ được dạy dỗ từ khi còn nhỏ, đó là sự trật tự và kiên cường”.

Thomas Lifson viết trên The American Thinker rằng, xã hội Nhật Bản đã được rèn giũa qua nhiều thế hệ để mọi thứ đi vào nề nếp, trật tự và cư xử đúng mực. Chính sức mạnh này đã giúp Nhật Bản vượt lên sau Chiến tranh thế giới thứ 2 và hiện một lần nữa trong thảm họa này.

"Người Nhật được giáo dục rằng sự quy củ và đồng thuận là giá trị cốt lõi", James Picht, The Washington Times, cho biết. Với người Mỹ, luôn đề cao chủ nghĩa cá nhân, thì những giá trị đó nghe có vẻ không hợp thời.

Những lúc bình thường, việc chú ý tới vẻ bề ngoài và các quy tắc có vẻ cứng nhắc, nhưng vào thời điểm khó khăn, những đức tính này sẽ đánh bại nhu cầu "cướp giật". Nền văn hóa Nhật Bản không cao siêu, nó chỉ đơn giản được cấu tạo để phù hợp với việc duy trì trật tự xã hội ngay sau một thảm họa lớn.

Với biên tập viên Max Fisher của tờ The Atlantic, "rất hiếm quốc gia được chuẩn bị kỹ càng". "Từ người lính, các nhân viên y tế được huấn luyện cẩn thận, cho tới các bệnh viện dễ dàng hoán chuyển thành trung tâm đối phó tình trạng khẩn cấp. Khó tìm được một khía cạnh nào trong đời sống dân chúng Nhật lại không được chuẩn bị kỹ để đối phó với động đất và sóng thần".

Tuy nhiên, cho dù vì bất cứ lý do gì, thì sức chịu đựng của người Nhật cũng quả thực hiếm thấy và đáng nể. Theo Phó giáo sư Dmitry Evstafyev, Chủ nhiệm Khoa Quan hệ quốc tế thuộc trường Đại học Quốc gia Saint Petersburg (Nga), tinh thần ứng phó với thiên tai ở người Nhật quả thực đáng để học tập.