11:34 12/10/2018

Gỏi bòn bon – món ngon "độc quyền" của xứ Quảng

Tường Bách

"Đói lòng ăn trái bòn bon" – câu ca đã trở thành quen thuộc không chỉ với người dân xứ Quảng. Bòn bon có nhiều ở các vùng Đại Lộc, Tiên Phước, Nam Giang… Ngày nay, bòn bon không chỉ để dằn cơn đói khát cho người đi rừng, mà trở thành món đặc sản mát lành.


Trái bòn bon vàng hươm, trong tròn ngoài méo, mang hương vị ngọt thanh của núi rừng. Bòn bon còn được gọi là "nam trân" (trái quý của phương Nam) vì đã từng cứu chúa Nguyễn thoát nạn đói khát trên đường chạy trốn. Rồi khi xưa loại quả này mọc trong rừng và chỉ có vua chúa mới được dùng. Vỏ bòn bon còn được người dân sử dụng như một vị thuốc.
Gỏi bòn bon – món ngon độc quyền của xứ Quảng - Ảnh 1.
Với nghiên cứu của y học hiện đại, bòn bon được xem là nguồn dinh dưỡng không chứa nhiều calo. 100g thịt trái bòn bon cung cấp 70 calo nhưng lại nhiều chất xơ. Ăn bòn bon giúp cơ thể khỏe mạnh và tốt cho ruột già, phòng ngừa nhiều bệnh đường ruột, nhất là ung thư ruột kết. Bòn bon còn giúp tăng cường hoạt động hệ vi khuẩn có lợi trong ruột.Những ngày thời tiết chuyển sang đông là lúc các khu chợ Tiên Phước bán những trái bòn bon chín mọng. Thường thì bòn bon ra hoa vào tháng 4 âm lịch, từng chuỗi hoa màu trắng xen lấp vàng lấp lánh, thơm lừng trong gió. Chừng tháng 7 bòn bon kết trái, đến tháng 10 là thu hoạch. Mỗi chùm tầm có 20 quả, khi quả chín có màu vàng nhạt trông rất đẹp mắt. Mỗi quả ở trong có khoảng từ 5 – 6 múi, mỗi múi có thịt màu trắng ở trong, rất nhiều nước. Quả bòn bon ngọt thanh mà có vị hơi chua chua đầu lưỡi. Mỗi khi ăn bòn bon có thể ăn mãi mà không chán và không xót ruột.
Gỏi bòn bon – món ngon độc quyền của xứ Quảng - Ảnh 2.
Mùa bòn bon chín chỉ kéo dài trong vòng 1 tháng nên người dân biết thưởng thức sẽ thường ăn quả cuối mùa. Vì càng cuối mùa thì bòn bon càng ngọt, chọn những quả lớn vừa, hình hơi thoi một chút, vỏ hơi đen thì sẽ càng ngọt lịm. Ngoài ăn trái bòn bon tươi, người dân Quảng Nam còn chế biến thành rượu bồi bổ sức khỏe. Và đặc biệt là có một món ăn dân dã, đã được người sành ăn tôn là "thiên hạ đệ nhất gỏi". Đó là gỏi bòn bon.
Gỏi bòn bon – món ngon độc quyền của xứ Quảng - Ảnh 3.
Món ăn này là đặc sản độc quyền của người Quảng Nam, chẳng miền nào tranh được. Trước tiên, tách riêng từng múi bòn bon. Lấy móng tay cái ấn mạnh vào đáy quả, vỏ sẽ bung ra dễ dàng để tách múi, bỏ hạt. Không nên lột vỏ từ cuống quả, vỏ bị xé rách vừa dính mủ vừa giữ lớp lụa mỏng ngăn chia từng múi, ăn không ngon.
Gỏi bòn bon – món ngon độc quyền của xứ Quảng - Ảnh 4.
Tôm chọn đúng loại tôm đất tức tôm sông, tôm suối; phải là tôm đất chứ tôm biển, tôm nuôi đều không ngon. Tôm còn nhảy tưng tưng, bấm đầu, đuôi, rửa sạch cho vào nồi rang chín. Nếu ưa vị béo thì thêm vài lát thịt ba chỉ luộc chín đã cắt nhỏ. Trộn đều bòn bon với tôm thịt. Cứ một muỗng nước mắm hòa với hai muỗng đường, một muỗng nước cốt chanh, một trái ớt băm nhuyễn. Đánh đều nước mắm, đường, chanh, ớt đến khi hỗn hợp đã dậy mùi thơm nồng. Phi chín dầu ăn với hành, tỏi. Cuối cùng trộn đều bòn bôn với dầu, nước mắm sao cho hợp khẩu vị của người thưởng thức. Đợi khi nào ăn mới thêm đậu phộng rang giã giập, một ít rau quế, rau húng tạo vị vừa trang trí cho món ăn thêm đẹp mắt. Rắc thêm mè và bóp bánh phồng tôm lên trên.
Gỏi bòn bon – món ngon độc quyền của xứ Quảng - Ảnh 5.
Gỏi bòn bon có vị chua ngọt của bòn bon ở xứ núi vùng cao; thơm của mè rang, hành phi ở đồng bằng; ngọt đậm của tôm ở xứ biển khơi rì rào sóng vỗ; giòn tan của bánh phồng tôm... khiến thực khách ăn một lần rồi nhớ mãi.