Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản (VASEP), trong 9 tháng đầu năm 2019, xuất khẩu thủy sản của cả nước ước đạt gần 6,3 tỷ USD, giảm nhẹ gần 0,8% so với cùng kỳ năm ngoái. 

Tổng giá trị thủy sản nhập khẩu 9 tháng đầu năm 2019 đạt 1,32 tỷ USD, tăng 4,6% so với cùng kỳ năm 2018. Như vậy, kết thúc 3 quý, ngành thủy sản đạt xuất siêu gần 5 tỷ USD. 

Cá biển tăng, cá nước ngọt giảm

Xét về chủng loại sản phẩm xuất khẩu, trừ cá ngừ vẫn tăng khả quan 20%, xuất khẩu các mặt hàng chủ lực khác đều sụt giảm. Trong đó, xuất khẩu tôm giảm 7%, cá tra giảm 8%, mực bạch tuộc giảm 8%. Ngược lại, mặt hàng cá biển khác vẫn duy trì tăng trưởng dương 17%, góp phần bù đắp sự sụt giảm của tôm, cá tra và mực, bạch tuộc.

Đối với mặt hàng tôm, năm nay sản lượng tôm tăng, giá tôm nguyên liệu giảm, trong khi lượng tồn kho tôm tại các thị trường cao, nguồn cung tôm từ các nước khác cũng tăng khiến giá tôm nhập khẩu tại các thị trường hạ thấp hơn so với năm ngoái. 

Do vậy, xuất khẩu tôm tiếp tục xu hướng sụt giảm từ năm 2018. Xuất khẩu tôm sang các thị trường lớn như EU, Nhật Bản, Hàn Quốc, ASEAN đều giảm, trong khi chỉ tăng nhẹ tại một số thị trường như Trung Quốc, Mỹ, Australia. 

Đối với mặt hàng cá tra, xuất khẩu cá tra sang thị trường Mỹ sụt giảm mạnh 40%, chỉ đạt 221 triệu USD, do thuế chống bán phá giá giai đoạn POR14 ở mức cao. Việt Nam hiện có 62 doanh nghiệp cá tra đủ chuẩn xuất khẩu vào Mỹ nhưng phần lớn không thể xuất khẩu vì thuế chống bán phá giá cao. 

Những năm qua, chỉ vài doanh nghiệp như: Vĩnh Hoàn, Biển Đông... không chịu thuế chống bán phá giá hoặc thuế suất thấp có thể xuất khẩu sang Mỹ. Trong 3 quý đầu năm, trong khi chứng kiến xuất khẩu cá tra sang Trung Quốc trên đà hồi phục mạnh, thì xuất khẩu sang các thị trường khác đều đảo chiều theo hướng xấu đi. 

Tăng trưởng sang EU sau 9 tháng đã chững lại so với kết quả 6 tháng đầu năm, chỉ còn tăng 7%, xuất khẩu sang ASEAN tăng gần 1%, sang Mexico tăng gần 6%. 

Xét về thị trường, xuất khẩu thủy sản trong 9 tháng đầu năm vẫn tăng ở thị trường Trung Quốc và giảm ở nhiều thị trường khác. 

Nếu xuất khẩu thủy sản sang Trung Quốc trong những tháng đầu năm sụt giảm vì nhiều doanh nghiệp không xuất được hàng do phía Trung Quốc siết chặt thương mại tiểu ngạch và kiểm tra an toàn thực phẩm, rà soát xuất khẩu theo danh sách doanh nghiệp và sản phẩm thủy sản được phép xuất sang thị trường này.

 Tuy nhiên, sau khi nắm bắt được thị trường và những quy định mới, các doanh nghiệp đã có sự điều chỉnh, thích ứng nên từ tháng 6 trở đi, xuất khẩu thủy sản sang Trung Quốc đã hồi phục nhanh. Tính đến cuối tháng 9/2019, xuất khẩu thủy sản sang Trung Quốc tăng 10% đạt 962 triệu USD. Nhu cầu tiêu thụ thủy sản của Trung Quốc được dự báo là vẫn tiếp tục tăng.

Đối với thị trường EU, việc bị thẻ vàng IUU đã tiếp tục gây ảnh hưởng xấu đến đến xuất khẩu hải sản sang thị trường này, nên tổng kim ngạch xuất khẩu thủy sản sang EU 9 tháng đầu năm đã bị sụt giảm 10%. Trong đó, cá ngừ giảm 6%, mực, bạch tuộc giảm 13%. 

Từ thị trường nhập khẩu hải sản lớn thứ 2 của Việt Nam, EU đã tụt xuống thứ 5 sau Nhật Bản, Hàn Quốc, Mỹ và ASEAN. Kết quả này đã phản ánh hệ lụy của thẻ vàng IUU đối với xuất khẩu hải sản của Việt Nam trong thời gian qua.

Dự báo xuất khẩu thủy sản cuối năm

Từ diễn biến của thị trường, VASEP dự báo trong quý 4/2019, xuất khẩu tôm có chiều hướng khả quan hơn tại các thị trường Mỹ, Trung Quốc, Nhật Bản khi lượng tồn kho giảm, nhu cầu tăng. Dự báo xuất khẩu tôm năm 2019 đạt 3,4 tỷ USD, giảm 4% so với năm 2018.

Xuất khẩu cá tra sang thị trường Trung Quốc đã tăng trở lại từ tháng 6; do vậy, xuất khẩu sẽ tiếp tục tăng mạnh trong 3 tháng cuối năm ở thị trường này. Với mức thuế chống bán phá giá cao, nên xuất khẩu cá tra sang Mỹ những tháng cuối năm khó có thể phục hồi. Dự báo xuất khẩu cá tra năm 2019 sẽ đạt 2,23 tỷ USD, giảm 3% so với năm 2018.

Xuất khẩu cá ngừ sẽ tiếp tục duy trì tăng trưởng tốt trong quý cuối năm tại các thị trường Mỹ, Trung Quốc. Tuy nhiên, tại thị trường EU khó đoán định vì sẽ phụ thuộc vào kết quả thanh tra của EU cuối tháng 10/2019 về thẻ vàng IUU; nếu có kết quả tích cực sau thanh tra, xuất khẩu sẽ khởi sắc mạnh hơn. Dự báo xuất khẩu cá ngừ cả năm đạt khoảng 800 triệu USD, tăng 23% so với năm 2018.

Xuất khẩu mực, bạch tuộc đang có chiều hướng sụt giảm đáng kể tại nhiều thị trường chính như Hàn Quốc, Nhật Bản, EU, ASEAN và Trung Quốc. Dự báo tình hình xuất khẩu trong những tháng cuối năm 2019 cũng không khả quan hơn và tổng kim ngạch xuất khẩu cả năm đạt khoảng 626 triệu USD, giảm 7% so với năm 2018. 

Với kết quả dự báo từng sản phẩm chủ lực như trên, VASEP cho rằng, tổng kim ngạch xuất khẩu thủy sản cả năm 2019 sẽ đạt 8,9 triệu USD, tăng 1,4% so với năm 2018.