Thúc đẩy hình thành sàn dữ liệu Việt Nam: Đánh thức “tài nguyên số” cho phát triển kinh tế

Chiều 1/11, tại trụ sở Chính phủ, Thủ tướng Phạm Minh Chính chủ trì cuộc làm việc với Bộ Công an và các bộ, ngành liên quan về xây dựng hành lang pháp lý, chính sách và thể chế để thúc đẩy hình thành và phát triển sàn dữ liệu Việt Nam.

Tại cuộc làm việc, các đại biểu đã trao đổi, thảo luận về thực trạng phát triển sàn dữ liệu trên thế giới; kinh nghiệm phát triển sàn dữ liệu của các nước; tình hình phát triển sàn dữ liệu tại Việt Nam; định hướng phát triển sàn dữ liệu trong tổng thể mục tiêu phát triển kinh tế dữ liệu quốc gia; nêu các kiến nghị, đề xuất phát triển sàn dữ liệu.

DỮ LIỆU – TÀI NGUYÊN CHIẾN LƯỢC TRONG KỶ NGUYÊN SỐ

Cuộc cách mạng dữ liệu đang diễn ra mạnh mẽ trên toàn cầu, trở thành động lực mới cho tăng trưởng kinh tế. Theo hãng nghiên cứu Statista (Đức), tổng giá trị các sàn dữ liệu thế giới đạt khoảng 344 tỷ USD vào năm 2024 và dự kiến tăng lên 655 tỷ USD vào năm 2029, tập trung chủ yếu ở Bắc Mỹ và châu Á - Thái Bình Dương.

Liên minh châu Âu ước tính kinh tế dữ liệu của khối đạt 640 tỷ Euro vào năm 2025, tương đương 4,8% GDP. Trung Quốc, Singapore và nhiều quốc gia trong khu vực đang đẩy nhanh quá trình hình thành thị trường dữ liệu, gắn chặt với chiến lược phát triển trí tuệ nhân tạo và chuyển đổi số.

Tại Việt Nam, giá trị thị trường dữ liệu năm 2024 ước đạt 1,57 tỷ USD và dự kiến tăng lên 3,53 tỷ USD vào năm 2030, tốc độ tăng trưởng bình quân hơn 14% mỗi năm. Cùng với đó, kinh tế số của Việt Nam được kỳ vọng đạt khoảng 45 tỷ USD vào năm 2025 và từ 90 đến 200 tỷ USD vào năm 2030. Những con số này khẳng định dữ liệu đã trở thành một nguồn lực quan trọng, một yếu tố sản xuất mới trong nền kinh tế hiện đại.

Trong thời gian qua, Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách nhằm thúc đẩy phát triển ngành dữ liệu, phục vụ chuyển đổi số quốc gia, phát triển Chính phủ số, kinh tế số và xã hội số. Luật Dữ liệu đã đặt nền tảng pháp lý cho hoạt động chia sẻ, giao dịch và bảo vệ dữ liệu, tạo cơ sở hình thành các trung gian và sàn dữ liệu. Chính phủ giao Bộ Công an xây dựng sàn dữ liệu quốc gia tại Trung tâm Dữ liệu quốc gia, hướng tới mục tiêu hình thành thị trường giao dịch dữ liệu minh bạch, hiệu quả, an toàn.

Trên cơ sở nghiên cứu thực tiễn và kinh nghiệm quốc tế, Bộ Công an đã đề xuất các định hướng chiến lược phát triển sàn dữ liệu tại Việt Nam, gồm hoàn thiện mô hình kinh tế dữ liệu; xây dựng khung pháp lý toàn diện; đảm bảo an ninh, an toàn dữ liệu; phát triển hợp tác công - tư; và tăng cường nguồn nhân lực cũng như hợp tác quốc tế.

Phát biểu kết luận cuộc làm việc, Thủ tướng Phạm Minh Chính khẳng định: “Dữ liệu là tài nguyên chiến lược, là tư liệu sản xuất mới sau đất đai, lao động, vốn và công nghệ; có dữ liệu Việt Nam thì mới có trí tuệ nhân tạo Việt Nam”.

HÌNH THÀNH SÀN DỮ LIỆU – KIẾN TẠO THỊ TRƯỜNG GIÁ TRỊ

Thủ tướng nhấn mạnh việc xây dựng và phát triển sàn dữ liệu là nhiệm vụ tất yếu, khách quan, nhằm “đánh thức” nguồn tài nguyên dữ liệu đang bị phân tán, phân mảnh và chưa được khai thác hiệu quả. Khi được vận hành, sàn dữ liệu sẽ tạo ra nhiều lợi ích chiến lược trên các phương diện kinh tế, công nghệ, quản trị và an ninh quốc gia.

Trước hết, sàn dữ liệu sẽ hình thành một loại thị trường mới – thị trường giao dịch dữ liệu có giá trị gia tăng cao, trực tiếp đóng góp vào tăng trưởng kinh tế, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia và doanh nghiệp. Cùng với đó là hệ sinh thái dịch vụ dữ liệu – nền tảng thúc đẩy mô hình kinh doanh mới, đổi mới sáng tạo, đa dạng hóa hoạt động sản xuất, kinh doanh của người dân và doanh nghiệp.

Về công nghệ, sàn dữ liệu sẽ cung cấp nguồn “nguyên liệu số” chất lượng cao, được chuẩn hóa, phục vụ phát triển và ứng dụng trí tuệ nhân tạo, kết nối các kho dữ liệu đang phân tán, tạo điều kiện cho nghiên cứu, khởi nghiệp sáng tạo và thu hút đầu tư.

Đối với quản trị quốc gia, sàn dữ liệu giúp chuẩn hóa, minh bạch hóa và liên thông dữ liệu giữa các cơ quan nhà nước và giữa khu vực công – tư, trong nước và quốc tế. Việc sử dụng dữ liệu làm căn cứ hoạch định chính sách sẽ góp phần nâng cao hiệu quả điều hành, tối ưu hóa dịch vụ công, tăng cường giám sát, dự báo và trách nhiệm giải trình.

Trên phương diện an ninh – chủ quyền dữ liệu, việc xây dựng sàn dữ liệu quốc gia giúp củng cố nền kinh tế độc lập, tự chủ gắn với hội nhập quốc tế sâu rộng; bảo vệ chủ quyền dữ liệu và an ninh không gian mạng; đồng thời nâng cao vị thế Việt Nam trong mạng lưới dữ liệu toàn cầu.

Thủ tướng cũng nêu rõ cơ sở chính trị, pháp lý vững chắc cho việc xây dựng sàn giao dịch dữ liệu, bao gồm: Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị, Luật Dữ liệu, Kế hoạch 02 của Ban Chỉ đạo Trung ương về khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, cùng nhiều nghị định, quyết định của Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ.

Tuy nhiên, Thủ tướng lưu ý, thể chế, chính sách và hạ tầng dữ liệu hiện còn bất cập. Cơ chế khai thác, chia sẻ, thương mại hóa dữ liệu mới ở giai đoạn đầu; dữ liệu bị chia cắt, phân tán; hạ tầng thiếu đồng bộ; nhân lực dữ liệu còn hạn chế. Vì vậy, cần sớm hoàn thiện khung pháp lý, chuẩn hóa về bảo mật, xác thực, truy vết và định giá dữ liệu để đảm bảo niềm tin cho các chủ thể tham gia thị trường.

Thủ tướng xác định năm định hướng trọng tâm để phát triển sàn giao dịch dữ liệu Việt Nam: 1.Đổi mới tư duy, thống nhất hành động, phát huy sức mạnh của cả hệ thống chính trị và cộng đồng doanh nghiệp; 2.Triển khai theo lộ trình khoa học, vừa làm vừa rút kinh nghiệm, đảm bảo hiệu quả và quản trị rủi ro; 3.Xây dựng sàn dữ liệu như một nền tảng cung cấp tài nguyên, tạo giá trị gia tăng cao cho nghiên cứu, quản trị và phát triển kinh tế - xã hội; 4.Xác định thể chế là tiên phong, hạ tầng là nền tảng, công nghệ là đột phá, nhân lực là then chốt, hiệu quả là động lực; 5.Đảm bảo an ninh, an toàn và bảo mật dữ liệu là nguyên tắc cốt lõi, xuyên suốt quá trình vận hành.

HÀNH ĐỘNG QUYẾT LIỆT – “DỮ LIỆU SÀN, NHÀ NƯỚC KIẾN TẠO, CÔNG TƯ ĐỒNG HÀNH”

Về yêu cầu triển khai, Thủ tướng yêu cầu xây dựng chính sách phát triển sàn giao dịch dữ liệu mang tính đột phá; đồng thời thực hiện cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (sandbox) cho các mô hình mới, bảo đảm khung pháp lý đồng bộ và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các chủ thể.

Cùng với đó, cần tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp, người dân tham gia, cải cách thủ tục hành chính, tăng cường hậu kiểm, giảm tiền kiểm, bảo đảm nguyên tắc “trên trải thảm, dưới không rải đinh”. Chính sách phát triển phải đảm bảo cân bằng lợi ích giữa Nhà nước, doanh nghiệp và người dân, trên tinh thần “lợi ích hài hòa, rủi ro chia sẻ”.

Thủ tướng giao các bộ, ngành tập trung triển khai ngay các nhiệm vụ trọng tâm:

Bộ Công an chủ trì hoàn thiện thể chế, khung pháp lý cho sàn dữ liệu, vận hành thử nghiệm trong tháng 11/2025, đồng thời xây dựng quy định về định giá và cấp phép hoạt động sàn dữ liệu.

Bộ Khoa học và Công nghệ xây dựng cơ chế đặt hàng, hỗ trợ hình thành doanh nghiệp công nghệ dữ liệu quy mô lớn, hoàn thành trong quý II/2026.

Bộ Công Thương bảo đảm cung ứng năng lượng ổn định, ưu tiên nguồn năng lượng xanh cho trung tâm dữ liệu quốc gia.

Bộ Giáo dục và Đào tạo xây dựng kế hoạch đào tạo nhân lực dữ liệu chất lượng cao, triển khai từ năm 2026.

Bộ Tài chính bố trí nguồn lực ngân sách bảo đảm vận hành và mở rộng trung tâm dữ liệu quốc gia.

Thủ tướng đồng thời kêu gọi Hiệp hội Dữ liệu quốc gia, các tổ chức và doanh nghiệp trong nước tích cực tham gia, hợp tác cùng cơ quan quản lý để hình thành sàn giao dịch dữ liệu quốc gia, mở rộng hợp tác với các mạng lưới dữ liệu quốc tế, phát huy vai trò cầu nối giữa thị trường trong nước và toàn cầu.

Với tinh thần “chỉ bàn làm, chỉ bàn tiến, không bàn lùi”, Thủ tướng yêu cầu các bộ, ngành và địa phương chủ động, quyết liệt, phối hợp chặt chẽ, thực hiện theo phương châm “6 rõ”: Rõ người, rõ việc, rõ thời gian, rõ trách nhiệm, rõ thẩm quyền, rõ sản phẩm.

Nhấn mạnh quyết tâm cao của Chính phủ, Thủ tướng khẳng định: Dữ liệu lên sàn, Nhà nước kiến tạo, doanh nghiệp tiên phong, công tư đồng hành, thị trường dẫn dắt, đất nước giàu mạnh, nhân dân hạnh phúc.

Việc xây dựng và phát triển sàn giao dịch dữ liệu Việt Nam được coi là bước đột phá quan trọng trong tiến trình chuyển đổi số quốc gia. Đây không chỉ là yêu cầu phát triển tất yếu của nền kinh tế tri thức, mà còn là nhiệm vụ chiến lược để khai mở giá trị của nguồn tài nguyên dữ liệu, thúc đẩy tăng trưởng bền vững và nâng cao vị thế Việt Nam trong nền kinh tế số toàn cầu.