Thưa bà, mạng lưới y tế cơ sở giữ vai trò quan trọng trong việc chăm sóc sức khỏe ban đầu. Vậy để xây dựng một hệ thống chăm sóc sức khỏe ban đầu hay y tế cơ sở thành công thì cần những yếu tố nào?

Chúng ta biết mạng lưới y tế cơ sở là bước đầu tiên và nền tảng quan trọng nhất của việc chăm sóc sức khỏe ban đầu (Primary Health Care - PHC). Đây là cấp độ y tế gần dân nhất, với nhiệm vụ thiết yếu là cung cấp các dịch vụ y tế cơ bản, phòng bệnh, quản lý sức khỏe và kết nối người dân với các dịch vụ y tế chuyên sâu.

Để có một hệ thống chăm sóc sức khỏe ban đầu thành công, các chuyên gia y tế đều cho rằng cần có sự kết hợp đồng bộ của nhiều yếu tố, từ đầu tư cơ sở vật chất, phát triển nguồn nhân lực, liên kết giữa các cấp y tế, đến sự tham gia của cộng đồng và ứng dụng các công nghệ cao…

Tuy nhiên, thực tế cho thấy quá trình đổi mới hệ thống chăm sóc sức khỏe ban đầu ở các quốc gia thường phụ thuộc vào ba yếu tố then chốt, đó là: xây dựng và duy trì quyết tâm chính trị ở mức cao; năng lực thiết kế, triển khai thực hiện chương trình đổi mới toàn diện; khả năng huy động nguồn lực tài chính một cách đầy đủ.

Liệu đã xuất hiện những yếu tố trên để đưa mạng lưới y tế cơ sở Việt Nam bước vào một chương mới đúng theo tinh thần Chỉ thị số 25-CT/TW của Ban Bí thư, thưa bà?

Đối với Việt Nam, chúng ta thấy thời gian gần đây quá trình đổi mới mạng lưới y tế cơ sở đang được tăng tốc mạnh mẽ, đặc biệt từ cuối năm 2023 đã xuất hiện những yếu tố then chốt thúc đẩy phát triển mạnh mẽ hơn.

Yếu tố thứ nhất, có thể nói, chưa bao giờ Việt Nam có được những cam kết chính trị và sự đồng thuận xã hội ở mức độ cao như vậy đối với công tác y tế cơ sở. Điều này được thể hiện rất rõ trong Chỉ thị số 25-CT/TW của Ban bí thư về tiếp tục củng cố, hoàn thiện, nâng cao chất lượng hoạt động của y tế cơ sở trong tình hình mới; trong Nghị quyết số 99/2023/QH15 của Quốc hội về “Giám sát chuyên đề về việc huy động, quản lý và sử dụng các nguồn lực phục vụ công tác phòng, chống dịch Covid-19; việc thực hiện chính sách, pháp luật về y tế cơ sở, y tế dự phòng”; trong Quyết định 281/QĐ-TTg của Thủ tướng về tiếp tục củng cố, hoàn thiện, nâng cao chất lượng hoạt động của y tế cơ sở trong tình hình mới…

Yếu tố thứ hai, Bộ Y tế đã thiết kế và đang tích cực triển khai thực hiện một chương trình đổi mới toàn diện đối với mạng lưới y tế cơ sở. Chương trình này được thiết kế xây dựng với tư duy hệ thống đặt sự phát triển mạng lưới y tế cơ sở trong mối liên kết chặt chẽ cùng hệ thống y tế chuyên sâu, dựa trên việc tích hợp những xu hướng chuyển đổi toàn cầu về chăm sóc sức khỏe ban đầu và những đặc thù của hệ thống y tế cơ sở nước ta.

Yếu tố thứ ba, về tài chính thì việc huy động nguồn lực tài chính đầu tư cho mạng lưới y tế cơ sở đang được Chính phủ, các địa phương cũng như cộng đồng các nhà tài trợ hết sức quan tâm.

Ba yếu tố then chốt đó giúp chúng ta bước vào một chương mới trong phát triển mạng lưới y tế cơ sở, với động lực đổi mới mạnh mẽ hơn, phương pháp luận về kỹ thuật hoàn thiện hơn, và không gian huy động nguồn lực rộng lớn hơn.

Với ba yếu tố thúc đẩy sự phát triển y tế cơ sở như vậy, sau hơn một năm thực hiện Chỉ thị số 25 của Ban Bí thư, mạng lưới y tế cơ sở của chúng ta đã có những bước chuyển biến như thế nào?

Chúng ta cần hiểu rằng phát triển mạng lưới y tế cơ sở là một quá trình diễn tiến, theo đó, hướng đổi mới và tự hoàn thiện liên tục theo thời gian nhằm đáp ứng một cách tối ưu nhu cầu chăm sóc sức khỏe đang có sự thay đổi nhanh chóng của cộng đồng dân cư, cũng như thích ứng một cách hiệu quả nhất với bối cảnh môi trường ngày càng có nhiều biến động.

Sau hơn một năm thực hiện Chỉ thị số 25 của Ban Bí thư đã cho thấy những kết quả ban đầu về phát triển mạng lưới y tế cơ sở của chúng ta hết sức khả quan.

Thứ nhất, đó là sự lan tỏa quyết tâm chính trị từ cấp cao nhất tới các địa phương. Các tỉnh đã đưa đầu tư phát triển mạng lưới y tế cơ sở đã được vào Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội hàng năm và được tích hợp trong Quy hoạch tổng thể thời kỳ 2021-2030 tầm nhìn đến năm 2050 của địa phương mình.

Thứ hai, một số dự án đầu tư trọng điểm nhằm nâng cấp mạng lưới y tế cơ sở được ngành y tế triển khai thực hiện rất hiệu quả. Ví dụ như Dự án “Đầu tư xây dựng và phát triển hệ thống cung ứng dịch vụ y tế tuyến cơ sở” sử dụng vốn vay của Ngân hàng Thế giới. Dự án này cho thấy vốn có vai trò hết sức quan trọng trong việc hỗ trợ những nỗ lực đổi mới mạng lưới y tế cơ sở của ngành y tế tại 13 tỉnh khó khăn.

Kết quả đánh giá cho thấy Dự án đạt được toàn bộ các mục tiêu phát triển trong khung thời gian đã cam kết, nhiều kết quả vượt mức kỳ vọng. Dự án cũng linh hoạt phát triển thêm một số hoạt động can thiệp mới, có tính sáng tạo phù hợp với nhu cầu thực tiễn trong tình hình mới. Đặc biệt, dự án thể hiện y tế cơ sở thực sự gắn kết chặt chẽ với hệ thống y tế chuyên sâu rất hiệu quả và hoàn thành trong bối cảnh có nhiều tác động rất nghiêm trọng, vượt ngoài mọi dự báo mà đại dịch Covid-19 gây ra. Nhiều ý kiến cho rằng đây là dự án thành công trên cả 3 bình diện kỹ thuật, tài chính và quản trị.

Thứ ba, không gian hợp tác vì mục tiêu phát triển mạng lưới y tế cơ sở đang dần rộng mở theo hướng kiến tạo hệ sinh thái chăm sóc sức khỏe ban đầu. Chương trình hợp tác giữa Bộ Y tế, đối tác phát triển quốc tế (Ngân hàng Thế giới) và khối tư nhân (Tập đoàn Norvatis) trong phát hiện sớm và quản lý một số bệnh không lây nhiễm đã phát huy hiệu quả rất cao trên thực địa.

Đây là những vấn đề rất tích cực, cho thấy quá trình phát triển mạng lưới y tế cơ sở của chúng ta đang đi đúng hướng, gắn kết chặt chẽ với hệ thống y tế chuyên sâu với động năng khởi phát ấn tượng. Chúng ta có quyền hy vọng vào những bước phát triển mới của mạng lưới y tế cơ sở trong năm 2025 và những năm tiếp theo.

Ngành y tế đã hoàn thành việc xây dựng Quy hoạch Mạng lưới y tế cơ sở thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050. Bà có thể cho biết những nét chính của mạng lưới này trong kỷ nguyên vươn mình của Việt Nam?

Sự phát triển của hệ thống y tế cần đồng hành với quá trình phát triển kinh tế - xã hội chung của đất nước trong Kỷ nguyên mới - Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam. Điều này có nghĩa sự phát triển của hệ thống y tế không chỉ theo kịp mà còn phải hỗ trợ hiệu quả cho quá trình phát triển kinh tế - xã hội trong những năm tới. Quy hoạch Mạng lưới cơ sở y tế thời kỳ 2021-2030 đã được Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan chỉ đạo xây dựng với tư duy vượt thời gian: “Xây dựng Quy hoạch không chỉ nhằm giải quyết những vấn đề của ngày hôm nay mà quan trọng hơn, phải định hình hệ thống y tế cho cả tương lai”.

Quy hoạch định hướng sự phát triển của mạng lưới y tế cơ sở hướng tới mục tiêu công bằng, chất lượng, hiệu quả và hội nhập quốc tế trên các vấn đề nâng cao năng lực của từng cấp độ chăm sóc sức khỏe và đảm bảo sự tương tác, kết nối hiệu quả giữa các cấp độ chăm sóc; nâng cao năng lực đảm bảo an ninh y tế và khả năng đáp ứng của hệ thống y tế trước những tình huống khẩn cấp về y tế công cộng; mở rộng diện bao phủ các dịch vụ chăm sóc sức khỏe, đặc biệt là các dịch vụ y tế chuyên sâu; phát triển tiệm cận trình độ các quốc gia có hệ thống y tế tiên tiến ở khu vực châu Á – Thái Bình Dương. Qua đó, đảm bảo hệ thống y tế đóng vai trò là trụ cột vững chắc về an sinh xã hội, là lá chắn tin cậy đảm bảo an ninh y tế và là ngành dịch vụ đặc biệt đóng góp vào tăng trưởng kinh tế.

Quy hoạch cũng xác định các chỉ tiêu phấn đấu rất cao về quy mô giường bệnh và nhân lực y tế chủ chốt, theo đó tới năm 2050 các chỉ số này của Việt Nam sẽ đạt mức bình quân của nhóm nước công nghiệp phát triển hàng đầu (các nước thuộc Tổ chức OECD).

Đối với Hà Nội, Luật Thủ đô (sửa đổi) có tác động gì đến việc phát triển hệ thống y tế Hà Nội? Y tế Thủ đô trong tương lai có điểm gì mới?

Trong quá trình xây dựng Luật Thủ đô (sửa đổi), thành phố Hà Nội và Bộ Y tế đã có sự phối hợp chặt chẽ về sự phát triển Hệ thống y tế Thủ đô. Y tế Hà Nội cần đi tiên phong dẫn dắt sự phát triển với sự đóng góp quan trọng của mạng lưới các bệnh viện chuyên sâu tuyến trung ương do Bộ Y tế quản lý.

Luật Thủ đô (sửa đổi) định hướng sự phát triển đồng bộ, cân đối và đảm bảo tính kết nối cao, tương tác hiệu quả giữa mạng lưới y tế cơ sở quốc gia (do Bộ Y tế quản lý) và mạng lưới y tế cơ sở địa phương (do thành phố Hà Nội quản lý). Sự tương tác này sẽ tạo tác động cộng hưởng, giúp nâng tầm Hệ thống y tế Thủ đô tiệm cận trình độ khu vực và quốc tế, đồng thời hỗ trợ, nâng đỡ hệ thống y tế các tỉnh lân cận thuộc Trung du miền núi phía Bắc, Bắc Trung Bộ.

Với Luật Thủ đô (sửa đổi), Hà Nội có điều kiện để phát triển mạng lưới khám bệnh, chữa bệnh y học gia đình và hệ thống cấp cứu ngoại viện. Các nội dung ưu tiên phát triển này không chỉ dừng ở mức xác định định hướng chung mà đã xác định cụ thể chiến lược hỗ trợ phát triển cả hai khía cạnh là nguồn cung dịch vụ (hỗ trợ đầu tư, thủ tục hành chính, phát triển nhân lực) và cầu dịch vụ: sử dụng ngân sách địa phương để thanh toán một số dịch vụ khám bệnh, chữa bệnh y học gia đình chưa được bảo hiểm y tế thanh toán, gồm quản lý, chăm sóc sức khỏe ban đầu trên địa bàn, tư vấn nâng cao sức khỏe và phòng bệnh sử dụng ngân sách địa phương để hỗ trợ thanh toán dịch vụ cấp cứu ngoại viện…

VnEconomy 26/02/2025 09:21

Nội dung đầy đủ của bài viết được đăng tải trên Tạp chí Kinh tế Việt Nam số 08-2025 phát hành ngày 24/02/2025. Kính mời Quý độc giả tìm đọc tại đây:  

https://postenp.phaha.vn/chi-tiet-toa-soan/tap-chi-kinh-te-viet-nam