Châu Âu tìm cách giảm phụ thuộc công nghệ vào Mỹ và Trung Quốc

Dự kiến, EU sẽ công bố một kế hoạch mới nhằm cạnh tranh với Mỹ và Trung Quốc trong cuộc đua toàn cầu về công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI), Financial Times đưa tin.

Theo một dự thảo mà trang này tiếp cận được, Chiến lược Ứng dụng AI (Chiến lược) mới của Ủy ban châu Âu sẽ thúc đẩy các công cụ AI do châu Âu sản xuất nhằm đảm bảo an ninh và khả năng chống chịu, đồng thời nâng cao năng lực cạnh tranh công nghiệp của khối.

Chiến lược này nhấn mạnh sự cần thiết phải cải thiện việc ứng dụng AI trong các lĩnh vực như chăm sóc sức khỏe, quốc phòng và sản xuất.

Ủy ban đặt mục tiêu “tăng cường chủ quyền AI của EU” bằng cách đẩy nhanh phát triển và sử dụng các công nghệ trí tuệ nhân tạo nội khối, bao gồm cả chính sách “thúc đẩy áp dụng các giải pháp AI tạo sinh của châu Âu trong các cơ quan hành chính công”, theo bản dự thảo.

TÌM CÁCH TỰ CHỦ CÔNG NGHỆ

Theo Financial Times, bản dự thảo cảnh báo về sự phụ thuộc vào các nguồn lực bên ngoài trong các hạ tầng và phần mềm cần thiết để xây dựng, huấn luyện và quản lý các ứng dụng AI. Điều này có nguy cơ “bị vũ khí hóa” bởi cả “các tác nhân nhà nước và phi nhà nước”, đe dọa đến chuỗi cung ứng.

Những lo ngại như vậy ngày càng gia tăng kể từ khi ông Donald Trump trở lại ghế tổng thống Mỹ, làm dấy lên nhiều quan ngại sâu rộng về sự phụ thuộc của châu Âu vào công nghệ Mỹ, đồng thời thúc đẩy các lời kêu gọi về độc lập kỹ thuật số ở châu Âu.

Trong khi đó, Trung Quốc nổi lên, thách thức vị thế của Mỹ trong lãnh đạo toàn cầu về phát triển AI, làm dấy lên lo ngại rằng châu Âu có thể có rất mất đi sức ảnh hưởng trong ứng dụng công nghệ AI trong tương lai.

Những năm gần đây, châu Âu đã trở thành nơi đặt trụ sở của một số công ty AI đầy triển vọng, từ nhà sản xuất mô hình Mistral của Pháp đến tập đoàn công nghệ quốc phòng Helsing của Đức.

Thế nhưng, EU vẫn phụ thuộc nhiều vào Mỹ và châu Á trong nhiều phần mềm, phần cứng và các khoáng sản quan trọng cần thiết để phát triển AI.

Theo bản dự thảo, các cơ quan hành chính công có vai trò trung tâm trong việc “giúp các doanh nghiệp khởi nghiệp về AI phát triển thông qua tăng nhu cầu đối với các giải pháp AI nguồn mở do châu Âu sản xuất”.

Brussels muốn định vị AI không chỉ là một công cụ nâng cao năng suất, mà còn là một tài sản chiến lược phải được tích hợp chặt chẽ vào các hệ thống thể chế, công nghiệp và an ninh của EU.

Để triển khai các hành động trong chiến lược, chẳng hạn như hỗ trợ ứng dụng AI trong lĩnh vực sản xuất và y tế, Ủy ban đang huy động 1 tỷ Euro từ các chương trình tài chính hiện có.

Khối này cũng muốn ưu tiên triển khai các công cụ AI do châu Âu phát triển trong lĩnh vực quốc phòng, trong bối cảnh các nước thành viên châu Âu nhanh chóng gia tăng chi tiêu quốc phòng để đối phó với mối đe dọa từ Nga và nỗi lo Mỹ có thể rút khỏi an ninh châu Âu dưới thời ông Trump.

CÁN CÂN THAM VỌNG VÀ ĐẦU TƯ

Mỹ cho tới nay vẫn là tâm điểm của đổi mới AI và là nơi đặt trụ sở của những gã khổng lồ công nghệ như Google, Meta, Microsoft và Nvidia. Sau khi trở lại nắm quyền, Tổng thống Donald Trump đã công bố kế hoạch đầu tư AI trị giá 500 tỷ USD và nhanh chóng bãi bỏ sắc lệnh của người tiền nhiệm về AI an toàn.

Trong khi đó, Trung Quốc đặt mục tiêu trở thành quốc gia dẫn đầu toàn cầu về AI vào năm 2030, tập trung vào tính độc lập kỹ thuật số, hiệu quả tính toán và các quy định cụ thể về AI.

Nghiên cứu từ Diễn đàn Kinh tế Thế giới dự đoán rằng, ngành công nghiệp AI của nước này và các lĩnh vực liên quan có thể phát triển thành thị trường có giá trị 1,4 nghìn tỷ USD vào năm 2030.

Tại Anh, quốc gia gần nhất với châu Âu, cũng đưa ra tuyên bố đầy tham vọng dẫn đầu toàn cầu về AI với khẩu hiệu táo bạo là “Người tạo ra AI, chứ không phải Người tiếp nhận AI".

Nước này đã áp dụng phương pháp tiếp cận ủng hộ đổi mới và quy định nhẹ nhàng, một phần trong Kế hoạch hành động vì cơ hội AI trị giá 2 tỷ bảng Anh (gần 2,7 tỷ USD).

Không nằm ngoài xu hướng toàn cầu, EU đã tuyên bố mục tiêu thúc đẩy đổi mới AI thông qua các quy định. Đạo luật AI của EU là khuôn khổ pháp lý toàn diện đầu tiên trên thế giới nhằm điều chỉnh AI vì lợi ích công cộng và khẳng định vị thế dẫn đầu của EU trong quản trị AI toàn cầu.

EU đã cam kết xây dựng 13 nhà máy AI, 5 nhà máy AI khổng lồ cùng khoản đầu tư 200 tỷ Euro (gần 235 tỷ USD) nhằm đẩy nhanh việc áp dụng AI trên khắp lục địa này.

Tuy nhiên, bất chấp tham vọng lớn, EU vẫn tụt hậu. Dữ liệu từ EU-startups chỉ ra rằng, có tới 17 trong số 20 công ty AI hàng đầu là của Mỹ, và 70% các mô hình nền tảng có nguồn gốc từ Mỹ.

Các công ty châu Âu cũng chỉ chiếm 7% chi tiêu cho R&D phần mềm toàn cầu, so với 71% ở Mỹ và 15% ở Trung Quốc. EU không thể dẫn đầu nếu chi tiêu ít hơn đối thủ tới mười lần. Do vậy, việc đầu tư nhiều hơn là rất quan trọng để thúc đẩy sự đổi mới AI trong khu vực này.

Từ năm 2018 đến quý III/2023, gần 32,5 tỷ Euro đã được đầu tư vào các công ty AI của EU, so với hơn 120 tỷ Euro vào các công ty AI của Mỹ. Các khoản đầu tư gần đây vào các công ty AI của Mỹ (ví dụ như OpenAI và Anthropic) đã càng làm gia tăng khoảng cách giữa tỷ trọng đầu tư tư nhân vào AI của EU và Mỹ.

TÌM KIẾM ĐÀ TĂNG TỐC

Diễn đàn Kinh tế thế giới cho rằng, việc thúc đẩy ứng dụng AI tại EU trước hết sẽ phụ thuộc một môi trường pháp lý thuận lợi, cho phép EU bắt kịp và tìm ra những lĩnh vực có thể thành công, với các chính sách đổi mới, công nghiệp và đầu tư được định hướng cho mục tiêu đó.

Xây dựng các hệ sinh thái AI quốc gia vững mạnh sẽ là điều thiết yếu, cũng như việc thiết lập một hạ tầng AI chung toàn khối và một thị trường kỹ thuật số thống nhất với các quy định hài hòa – nền tảng cho thành công tương lai của châu Âu trong cuộc đua AI.

Tờ EU-startups cũng cho rằng, EU cần hướng tới mục tiêu độc lập kỹ thuật số và cải thiện hạ tầng. Nhà cung cấp dịch vụ đám mây lớn nhất châu Âu, OVHcloud, chỉ chiếm vỏn vẹn 2% thị phần. Hơn 80% hạ tầng kỹ thuật số của châu Âu hiện được nhập khẩu từ bên ngoài khối.

Bên cạnh đó, EU cần gia tăng nguồn vốn đầu tư mạo hiểm thông qua việc củng cố Liên minh Tiết kiệm và đầu tư (SIU), đồng thời tiếp tục thúc đẩy một hệ sinh thái số độc lập giúp các startup châu Âu phát triển ngay tại quê nhà thay vì phải tìm đường sang Thung lũng Silicon hoặc Thâm Quyến, theo báo cáo Draghi của Ủy ban châu Âu.

Các startup AI có trụ sở tại châu Âu chiếm hơn 1/3 số thương vụ mua bán và sáp nhập toàn cầu năm 2024, chủ yếu bị các công ty Mỹ thâu tóm hoặc chuyển địa điểm.

Ngoài ra, dù các sáng kiến của EU như Horizon Europe và Digital Europe với ngân sách riêng dành cho nghiên cứu và đổi mới AI, khối cũng cần tìm cách thu hút và giữ chân nhân tài toàn cầu.

EU có thể làm điều này bằng cách đơn giản hóa các quy trình cấp thị thực, thiết lập các chương trình học bổng danh giá trên toàn khối, đồng thời tăng cường hợp tác giữa giới học thuật và doanh nghiệp – tương tự mô hình của Mỹ, như các chương trình hợp tác giữa MIT và Google. Những sáng kiến như vậy sẽ đóng vai trò then chốt trong việc giữ lại những bộ óc xuất sắc nhất của châu Âu.

Không chỉ vậy, yếu tố then chốt quyết định thành công của EU với tư cách là một nhà lãnh đạo toàn cầu trong lĩnh vực AI chính là giáo dục.

Hiện nay, 44% người trưởng thành ở châu Âu thiếu kỹ năng số cơ bản; việc thu hẹp khoảng cách này và đầu tư vào giáo dục liên quan đến AI sẽ có ý nghĩa sống còn đối với tương lai kinh tế của châu Âu.

Theo Báo cáo Chỉ số việc làm AI toàn cầu năm 2025 của PwC, các công việc yêu cầu kỹ năng AI hiện có mức lương cao hơn trung bình 56%, cho thấy tính cấp thiết của việc chuẩn bị cho lực lượng lao động châu Âu sẵn sàng bước vào kỷ nguyên AI.