Hai công trình khoa học xuất sắc, tạo tác động lớn được vinh danh tại Giải thưởng Trần Đại Nghĩa 2025
Các công trình được lựa chọn trao Giải thưởng Trần Đại Nghĩa phải có trình độ khoa học cao và khẳng định được giá trị thực tiễn lớn...
Sáng ngày 15/5, tại Hà Nội, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam đã tổ chức họp báo công bố Giải thưởng Trần Đại Nghĩa năm 2025, nhằm tôn vinh những thành tựu khoa học tự nhiên và công nghệ có đóng góp quan trọng vào sự phát triển kinh tế - xã hội và an ninh quốc phòng của đất nước.
Hội đồng Giải thưởng Trần Đại Nghĩa năm 2025 đã lựa chọn hai công trình xuất sắc nhất để trao giải.
Công trình đầu tiên là "Công nghệ hồ treo thu trữ nước vách núi" của nhóm tác giả PGS. TSKH. Vũ Cao Minh (Viện Các Khoa học Trái đất, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam), TS. Vũ Văn Bằng (Viện Công nghệ nước và Môi trường, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam), và KS. Nguyễn Chí Tôn (Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Hà Giang).
Công trình thứ hai được vinh danh là "Nghiên cứu, phát triển sản xuất tủ điện trung thế" của nhóm tác giả Phạm Đình Thắng (Chủ tịch Hội đồng Quản trị kiêm Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần kỹ thuật công nghiệp Á Châu), Đoàn Kỳ Bá (Phó Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần kỹ thuật công nghiệp Á Châu), và Bùi Văn Đam (Trưởng Ban Năng lượng, Công ty Cổ phần kỹ thuật công nghiệp Á Châu).
GS.TS Chu Hoàng Hà, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam cho biết các công trình được lựa chọn trao Giải thưởng Trần Đại Nghĩa phải có trình độ khoa học cao, khẳng định được giá trị thực tiễn. Có những công trình rất lâu rồi vẫn được vinh danh vì đang ứng dụng và thể hiện vai trò tốt trong thực tế, tác động lớn đối với kinh tế xã hội của đất nước.
Cụ thể, "Công nghệ hồ treo thu trữ nước vách núi" đã tạo tác động và mang lại giá trị lớn cho các khu vực khan hiếm nước ở các tỉnh miền núi phía Bắc. Công nghệ hồ treo sử dụng các kỹ thuật vách nhả nước, kỹ thuật thu dẫn nước. Vách nhả nước được tạo trên sườn dốc, sâu trung bình 1-3m, để nước từ khe nứt vách núi tự chảy vào các rãnh thu và chảy về hồ chứa...Công nghệ với chi phí không lớn, đơn giản nhưng đem lại tác động lớn đến đời sống.
Giải pháp công nghệ hồ treo còn có thể áp dụng để khai thác nguồn nước ngầm và nước mặt chảy tràn trong các trận mưa ở những vùng đồi núi không phải là đá vôi. Các tỉnh Hà Giang, Cao Bằng và một số tỉnh miền núi phía Bắc khác đã tham khảo áp dụng công nghệ hồ treo cho những khu vực khan hiếm nước.
PGS.TS. Phan Tiến Dũng, Trưởng ban Ứng dụng và Triển khai Công nghệ, Viện Hàn Lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, chia sẻ rằng có đến tận nơi mới thấy được giá trị của công trình. “Ở các tỉnh vùng cao như Hà Giang, nước là thứ cực kỳ khan hiếm. Có những em nhỏ phải dậy từ 3 giờ sáng để đi lấy nước. Nước được mang về rửa mặt, rồi tận dụng rửa chân sau đó đem nấu cám cho lợn. Từ khi có những hồ treo trữ nước, bà con từ sống tản mạn đã sống tập trung hơn ở những khu vực có hồ treo”,” PGS.TS. Phan Tiến Dũng cho biết.
Với công trình "Nghiên cứu, phát triển sản xuất tủ điện trung thế, nhóm tác giả được hội đồng xét giải đánh giá cao bởi tính khoa học, công nghệ và tầm ảnh hưởng sâu rộng với của nghiên cứu.
Theo PGS.TS. Phan Tiến Dũng, với tốc độ tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ của Việt Nam đòi hỏi hạ tầng về năng lượng lớn và ổn định. Hầu như các nhà đầu tư bán dẫn, AI đều quan tâm đến hạ tầng năng lượng. Công ty Á Châu đã chế tạo thành công tủ điện trung thế để phục vụ cho xây dựng hạ tầng năng lượng, làm chủ công nghệ, thay thế nhập khẩu, tham gia vào các công trình lớn.
GS.TS Chu Hoàng Hà cũng cho biết thêm, Hội đồng chuyên ngành của Viện Hàn Lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam cũng đã làm việc kỹ với hồ sơ của doanh nghiệp và đến trực tiếp doanh nghiệp để kiểm tra. Thực tế doanh nghiệp đầu tư rất nhiều vào nghiên cứu và có đánh giá từ các tổ chức độc lập của quốc tế. Dây chuyền sản xuất của công ty cũng rất hiện đại và sản phẩm cạnh tranh được với các sản phẩm nhập ngoại.
Giải thưởng Trần Đại Nghĩa do Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam chủ trì được tổ chức 3 năm một lần. Giải thưởng này được trao tặng cho các nhà khoa học trong và ngoài nước có công trình nghiên cứu xuất sắc trong các lĩnh vực khoa học tự nhiên và công nghệ, góp phần phát triển kinh tế - xã hội và đảm bảo quốc phòng của đất nước.
Các lĩnh vực bao gồm Toán học, Vật lý, Hóa học, Sinh học, Khoa học Trái đất, Khoa học Biển, Khoa học Môi trường và Năng lượng, Công nghệ và Công trình.
Theo GS.TS Chu Hoàng Hà, năm 2025 đánh dấu chặng đường 10 năm của Giải thưởng Trần Đại Nghĩa với 8 công trình tiêu biểu được vinh danh qua các mùa giải, tạo lan tỏa mạnh mẽ trong cộng đồng khoa học, góp phần phát triển kinh tế-xã hội, đảm bảo an ninh quốc phòng.
