Theo báo cáo của Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội, tính đến 31/5/2021 tổng số tiền phải thu hồi theo Kiến nghị của Kiểm toán Nhà nước là hơn 39 tỷ đồng. Tổng số tiền đã thu hồi được là hơn 18 tỷ đồng (chiếm 47,6% so với tổng số tiền phải thu hồi), số tiền còn lại phải thu hồi là hơn 21 tỷ đồng.
Về tình hình thu hồi tiền hưởng bảo hiểm thất nghiệp theo kiến nghị của Thanh tra Bộ Tài chính, tính đến ngày 31/5, số tiền đã thu hồi được là hơn 1,4 tỷ đồng (chiếm 81% so với tổng số phải thu hồi), số tiền còn lại phải thu hồi là hơn 324 triệu đồng.
Lý giải về nguyên nhân chưa thu hồi được hết tiền hưởng bảo hiểm sai quy định, Bộ Lao động –Thương binh và Xã hội cho rằng, do ý thức tuân thủ pháp luật của người lao động còn hạn chế, đồng thời các chế tài xử phạt chưa đầy đủ hoặc còn nhẹ chưa đủ sức răn đe nên vẫn còn trường hợp người lao động không phối hợp cung cấp hồ sơ có liên quan để xác minh về số tiền phải thu hồi, hoặc cố tình không nộp lại số tiền bị thu hồi (chiếm 75,56% tổng số trường hợp chưa thu hồi được).
Ngoài ra, đối tượng hưởng bảo hiểm thất nghiệp chủ yếu là lao động phổ thông nên rất dễ nhảy việc, thay đổi nơi ở, số điện thoại liên lạc...Do đó, việc liên hệ để xác minh, thu hồi tiền hưởng các chế độ bảo hiểm thất nghiệp gặp nhiều khó khăn (chiếm khoảng 22% tổng số trường hợp chưa được thu hồi.
Bên cạnh đó, cũng do người hưởng bảo hiểm thất nghiệp chủ yếu là lao động phổ thông, thu nhập không cao nên khả năng tích lũy ít. Đặc biệt, trong thời gian qua do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19, kinh tế khó khăn nhiều doanh nghiệp giảm giờ làm, cắt giảm lao động, giảm lương,... nên người lao động càng khó khăn hơn trong việc nộp lại tiên hưởng bảo hiêm thât nghiệp sai quy định.
Nguyên nhân còn lại là do người lao động thường các trường hợp bất khả kháng, không thể thu hồi được tiền hưởng bảo hiểm thất nghiệp sai quy định như: tử vong, định cư ở nước ngoài…
Theo ông Đào Duy Hiện, Phó Trưởng Ban Thực hiện chính sách Bảo hiểm xã hội (BHXH Việt Nam), hiện nay khái niệm về thất nghiệp còn chưa đúng bản chất. Do đó, vẫn còn tình trạng người lao động chủ động nghỉ việc để hưởng trợ cấp thất nghiệp trong khi đơn vị vẫn bố trí được việc làm cho người lao động. Thí dụ, người lao động được hưởng chế độ thai sản chủ động xin nghỉ việc để hưởng trợ cấp thất nghiệp và trợ cấp thai sản.
Để thu hồi dứt điểm tiền hưởng bảo hiểm thất nghiệp sai quy định, ngăn chặn tình trạng trục lợi quỹ bảo hiểm thất nghiệp, Thứ trưởng Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội Nguyễn Bá Hoan cho biết, trong thời gian tới Bộ sẽ triển khai nhiều giải pháp đồng bộ.
Trước hết, Bộ đã có văn bản chỉ đạo các Sở Lao động – Thương binh và Xã hội phối hợp với cơ quan bảo hiểm xã hội tỉnh/thành phố đẩy mạnh kiểm tra, rà soát để kịp thời phát hiện, xử lý các trường hợp phải thu hồi tiền hưởng bảo hiểm thất nghiệp sai quy định.
Hai là, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong việc thực hiện bảo hiểm thất nghiệp; xây dựng cơ sở dữ liệu về bảo hiểm thất nghiệp, thực hiện chia sẻ, kết nối dữ liệu thu, chi bảo hiểm thất nghiệp giữa ngành bảo hiểm xã hội với dữ liệu tiếp nhận, nằm kịp thời phát hiện, xử lý các trường hợp hưởng bảo hiểm thất nghiệp sai quy định.
Hiện nay, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội đang xây dựng đề án ứng dụng công nghệ thông tin trong lĩnh vực việc làm và dự án ứng dụng công nghệ thông tin về bảo hiểm thất nghiệp. Trong đó có việc kết nối, chia sẻ cơ sở dữ liệu với cơ quan bảo hiểm xã hội, dự kiến năm 2022 hoàn thành.
Ba là, tăng cường hoạt động rà soát, liên hệ, đề nghị người lao động cung cấp hồ sơ có liên quan nhằm xác minh lại các trường hợp bị thu hồi trước khi ban hành quyết định thu hồi; phân định rõ lý do thu hồi để ban hành quyêt định xử phạt vi phạm hành chính đối với các trường hợp có hành vi vi phạm.
Bổn là, hoàn thiện hệ thống pháp luật về xử lý vi phạm hành chính, hình sự trong lĩnh vực bảo hiểm thất nghiệp nhằm bảo đảm quyền lợi chính đáng của doanh nghiệp và người lao động, khắc phục tình trạng gian lận, trục lợi bảo hiểm thất nghiệp; tăng cường thanh công tác thanh tra, kiểm tra việc hưởng sai…
Bên cạnh đó, Bộ cũng đề xuất sửa đổi, bổ sung Luật Việc làm, trong đó có các giải pháp nhằm hạn chế tình trạng gian lận, trục lợi Quỹ bảo hiểm thất nghiệp.
Bổ sung các quy định về việc xóa nợ đối với số tiền hưởng bảo hiểm thất nghiệp sai quy định không thế thu hồi được trong một số trường hợp bất khả kháng như: người lao động bị chết, mất tích, đi định cư nước ngoài, mất khả năng lao động mà không có tích lũy để nộp lại tiền phải thu hồi.
Đối với việc nâng cao hiệu quả của công tác thu hồi tiền hưởng bảo hiểm thất nghiệp sai quy định, cơ quan này cho rằng cần bổ sung các quy định nhằm hỗ trợ việc thực hiện thu hồi, nâng cao trách nhiệm của người lao động cũng như người sử dụng lao động trong việc thực hiện thu hồi: khấu trừ vào tiền lương hằng tháng, tiền hưởng các chế độ bảo hiểm xã hội (ốm đau, tai nạn, thai sản,...), tiền hưởng bảo hiểm xã hội một lần của người lao động để trả khoản tiền hưởng bảo hiểm thất nghiệp sai quy định bị thu hồi.
Đặc biệt, cần bổ sung trách nhiệm của người sử dụng lao động trong việc phối hợp với cơ quan có liên quan thực hiện thu hồi tiền hưởng bảo hiểm thất nghiệp sai quy định của người lao động đang làm việc tại đơn vị.
