Từ "tai tiếng" trạm thu phí Bắc Thăng Long - Nội Bài, nhìn lại loạt dự án BOT gây bức xúc kéo dài
Việc chưa gỡ bỏ vị trí đặt trạm thu phí BOT Bắc Thăng Long - Nội Bài khiến trạm này chưa thoát khỏi danh mục 21 trạm BOT còn nhiều bất cập. Tình hình 54 trạm đang thu phí hoàn vốn cũng không sáng sủa khi đa phần vẫn hụt thu khiến nhà đầu tư "nơm nớp" lo sợ...
Nêu ý kiến tranh luận trong phiên chất vấn Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải Nguyễn Văn Thể ngày 9/6, đại biểu Nguyễn Hải Trung, Đoàn Đại biểu Quốc hội TP. Hà Nội cho biết, hiện nay có nhiều ý kiến phản đối trạm thu phí BOT Bắc Thăng Long - Nội Bài, hoạt động cả trên không gian mạng và cả trên thực địa, gây phức tạp về an ninh trật tự. Hàng ngày, hàng giờ, lực lượng công an đã phải xử lý giải quyết các vụ việc rất phức tạp.
Do đó, đại biểu Nguyễn Hải Trung đề nghị Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể trong thời gian tới cho rà soát và cho biết rà soát đến bao giờ và thời điểm cụ thể dừng thu phí tại trạm BOT này để trả lời cho nhân dân, cử tri biết.
BỨC XÚC KÉO DÀI, TRẠM BOT BẮC THĂNG LONG - NỘI BÀI VÌ SAO CHƯA ĐƯỢC DỠ BỎ?
Cùng mối quan tâm về thời điểm dỡ bỏ trạm thu phí Bắc Thăng Long - Nội Bài, Đại biểu Nguyễn Văn Hiếu, Đoàn Quảng Ngãi, bảy tỏ: "Cách đây 2 năm, Bộ trưởng đã trả lời tôi về kiến nghị dỡ bỏ trạm thu phí Bắc Thăng Long - Nội Bài trên đường Võ Văn Kiệt. Trong công văn trả lời, dự án này đang trong giai đoạn chuẩn bị kết thúc thời gian thu phí hoàn vốn. Nhưng đến nay, trạm vẫn hoạt động bình thường".
Cũng theo Đại biểu Nguyễn Lân Hiếu, Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Bình Định, trạm thu phí Bắc Thăng Long - Nội Bài trên đường Võ Văn Kiệt là một trạm thu phí gây nhiều bức xúc cho người dân vì vị trí đặt không đúng. Đại biểu Nguyễn Lân Hiếu đặt câu hỏi: "Bao giờ bất cập của trạm thu phí này sẽ chính thức được dỡ bỏ?".
Cử tri Hà Nội từ lâu bức xúc với trạm thu phí này, vì trạm thu phí Bắc Thăng Long - Nội Bài được xây nhằm hoàn vốn cho dự án BOT Quốc lộ 2 tuyến tránh TP. Vĩnh Yên (Vĩnh Phúc) nhưng nhiều năm nay vị trí trạm lại đặt trên đường Võ Văn Kiệt thuộc địa bàn huyện Sóc Sơn, TP. Hà Nội.
“Không chỉ riêng trạm thu phí Bắc Thăng Long - Nội Bài mà với những dự án khác gặp khó khăn, trên cơ sở giám sát, Bộ cũng sẽ có những điều chỉnh để đảm bảo hài hoà giữa lợi ích của người dân và quyền lợi của nhà đầu tư. Tới đây, sau khi rà soát, kiểm tra nếu đủ điều kiện, sẽ yêu cầu dừng thu phí tại trạm thu phí Bắc Thăng Long - Nội Bài, đồng thời, tháo bỏ ngay trạm này”, Bộ trưởng Giao thông vận tải khẳng định.
Phản hồi thông tin về trạm thu phí Bắc Thăng Long - Nội Bài mà nhiều đại biểu phản ánh, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể cho biết, thời điểm hai năm trước, doanh thu BOT ở trạm này tốt.
Tuy nhiên, thời gian qua, do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19, lưu lượng phương tiện giảm, thậm chí nhiều thời điểm không có xe di chuyển qua trạm ảnh hưởng đến doanh thu của trạm BOT này.
Phản hồi đại biểu Nguyễn Hải Trung, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể cho biết, dự án BOT Bắc Thăng Long - Nội Bài hiện nay chỉ có 2 giải pháp.
Thứ nhất, nếu kết thúc sớm, trước khi kết toán theo hợp đồng để nhà đầu tư thu hồi được vốn, có lợi nhuận theo quy định của Nhà nước, cần cho phép nhà đầu tư thu phí để giám sát và kết thúc. Theo Bộ trưởng, đây là giải pháp mà hiện nay đang làm.
Thứ hai, phải mua lại một phần. Bởi theo hợp đồng đã ký, qua giám sát, đến thời điểm này, nhà đầu tư chưa thu hồi toàn bộ, nếu kết thúc sớm thì cần có giải pháp cho nhà đầu tư.
TRÔNG NGÓNG QUỐC HỘI XỬ LÝ CÁC DỰ ÁN BOT VƯỢT THẨM QUYỀN
Trạm thu phí Bắc Thăng Long - Nội Bài chỉ là một trong nhiều dự án BOT nhiều bất cập trong khiến dư luận bức xúc.
Theo Báo cáo của Bộ Giao thông vận tải, trong những năm qua, kết quả rà soát trạm thu phí của toàn bộ 70 dự án BOT cho thấy, có 21 trạm thu phí có bất cập được phân thành 4 nhóm theo tính chất dự án BOT/trạm thu phí.
Cụ thể, nhóm 1 gồm 3 trạm thu phí nằm ngoài phạm vi dự án, gồm: trạm Bắc Thăng Long - Nội Bài (Hà Nội), trạm Bỉm Sơn (trên Quốc lộ 1, tỉnh Thanh Hóa) và trạm Cầu Rác (trên Quốc lộ 1, tỉnh Hà Tĩnh).
Nhóm 2 gồm 7 trạm thu phí đặt trên tuyến đường hiện hữu, thu phí hoàn vốn 2 hợp phần, cải tạo nâng cấp đường hiện hữu và xây dựng tuyến tránh.
Nhóm này gồm các trạm: Nam Cầu Giẽ (Quốc lộ 1, tỉnh Hà Nam), Tân Đệ (Quốc lộ 10, tỉnh Thái Bình), Bến Thủy (Quốc lộ 1, tỉnh Nghệ An), Quán Hàu (Quốc lộ 1, tỉnh Quảng Bình), Trảng Bom (Quốc lộ 1, tỉnh Đồng Nai), Cai Lậy (Quốc lộ 1, tỉnh Tiền Giang) và Thành phố Sóc Trăng (Quốc lộ 1, tỉnh Sóc Trăng).
Nhóm 3 gồm 6 trạm, thu phí trên cả tuyến quốc lộ và đường cao tốc song hành: 2 trạm thu phí trên Quốc lộ 6 và trên cao tốc Hòa Lạc - Hòa Bình; 2 trạm thu phí trên Quốc lộ 3 (trạm Bờ Đậu) và trên cao tốc Thái Nguyên - Chợ Mới; 2 trạm thu phí trên Quốc lộ 5 hỗ trợ thu phí hoàn vốn cho cao tốc Hà Nội - Hải Phòng.
Đến nay, tổng số 21 trạm BOT có vướng mắc, bất cập, Bộ Giao thông vận tải chủ động phối hợp với các cơ quan đàm phán với nhà đầu tư xử lý theo thẩm quyền được 16/21 trạm, qua đó tạo sự đồng thuận của người dân, tình hình an ninh trật tự, an toàn giao thông đã được bảo đảm, công tác thu phí hoàn vốn cơ bản ổn định.
Nhóm 4 gồm 5 trạm thu phí có tính đặc thù 2 trạm hoàn vốn dự án xây dựng các hầm đường bộ Đèo Cả, Cù Mông và Hải Vân (trạm trên tuyến La Sơn - Tuý Loan, tỉnh Thừa Thiên Huế và trạm đặt tại đường dẫn phía Nam hầm Hải Vân); trạm Km1747 trên đường Hồ Chí Minh, tỉnh Đắk Lắk; trạm Ninh Xuân trên Quốc lộ 26, tỉnh Khánh Hòa; trạm T2 trên Quốc lộ 91, thành phố Cần Thơ.
Trên cơ sở kết quả đánh giá bất cập, Bộ Giao thông vận tải phối hợp với các địa phương, nhà đầu tư áp dụng nhiều giải pháp để xử lý vướng mắc, bất cập như di dời trạm thu phí về vị trí phù hợp; di dời trạm về tuyến tránh; bổ sung trạm thu phí trên tuyến tránh để tách riêng phần hoàn vốn cho đường hiện hữu và cho tuyến tránh; gộp trạm có khoảng cách quá gần nhau.
Bên cạnh đó, Bộ Giao thông vận tải phối hợp với các địa phương cắm biển, điều tiết lưu lượng giao thông nhằm hạn chế tình trạng phân lưu, bảo đảm an toàn giao thông; tổ chức tuyên truyền, vận động người dân chấp hành; thực hiện miễn giảm phí cho các phương tiện của người dân khu vực lân cận trạm...
Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể cho hay, đối với các trạm BOT còn nhiều bất cập thuộc thẩm quyền, Bộ sẽ phối hợp với địa phương để thực hiện.
"Tuy nhiên, theo báo cáo mà Bộ gửi các đại biểu Quốc hội cũng có những nhóm BOT vượt thẩm quyền, nếu bố trí vốn phải có ý kiến của Quốc hội, Quốc hội đồng ý mới có kinh phí để giải quyết", Bộ trưởng nhấn mạnh.
HÀNG LOẠT DỰ ÁN HỤT THU KHIẾN NHÀ ĐẦU TƯ "THẤP THỎM"
Bên cạnh những trạm BOT còn nhiều vướng mắc khiến người dân thở dài ngao ngán, hàng loạt dự án trong 54 dự án BOT đang tổ chức thu phí hoàn vốn đang "thoi thóp" do doanh thu thấp hơn dự kiến nhà đầu tư "thấp thỏm".
Lý giải sự sụt giảm doanh thu ở các trạm BOT, Tư lệnh ngành giao thông cho hay, nhiều dự án giảm cước đường bộ qua trạm theo Nghị quyết 35 của Chính phủ khắc phục những ảnh hưởng của dịch Covid-19 còn theo hợp đồng đã ký, các dự án 3 năm tăng giá một lần, tối đa 18%.
Hiện nay, "Chính phủ chưa đồng ý cho tăng giá do kinh tế còn khó khăn vì dịch Covid-19 nhưng Bộ Giao thông vận tải cho rằng cần phải có giải pháp, có thể không tăng tối đa 18% mà tăng một mức nào đó để giải quyết nguồn thu cho doanh nghiệp. Các doanh nghiệp BOT cũng rất khó khăn sau dịch bệnh", Bộ trưởng nhìn nhận.
"41/54 dự án có số thu thấp hơn so với số thu dự kiến tại hợp đồng dự án, trong đó, 19 dự án có mức thu đạt dưới 70%. Cá biệt có 3 dự án có doanh thu chỉ đạt dưới 30% so với phương án tài chính, gây phá vỡ phương án tài chính, gồm: (1) Dự án BOT đầu tư xây dựng cầu Thái Hà nối hai tỉnh Thái Bình và Hà Nam; (2) Dự án BOT nâng cấp, mở rộng đường Hồ Chí Minh đoạn Km1738+148 - Km1763+610 tỉnh Đắk Lắk; (3) Dự án xây dựng cầu đường sắt Bình Lợi".
Báo cáo của Bộ Giao thông vận tải.
Nguồn thu sụt giảm dẫn đến hàng loạt dự án BOT đứng trước nguy cơ "vỡ" phương án tài chính cũng là nguyên nhân chính khiến nhà đầu tư không mặn mà với các dự án BOT, nhất là lĩnh vực cầu đường.
Trả lời đại biểu Nguyễn Văn Thân, đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Thái Bình Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể một lần nữa nhắc lại sự khác nhau giữa dự án BOT trước đây khi thực hiện theo Nghị định 108/2009/NĐ-CP và hiện nay làm theo hình thức PPP.
"Các dự án PPP hiện nay làm trên đường song hành, tuyến cao tốc. Còn BOT trước đây thực hiện trên đường hiện hữu, theo Nghị định 108 nên có một số vướng mắc, nhà đầu tư bức xúc", Bộ trưởng trần tình.
Thực tế các bức xức chủ yếu là nhà đầu tư, ngân hàng lo ngại nợ xấu, hụt doanh thu. Do đó, chúng ta cần giải quyết dứt điểm các vướng mắc bao gồm quyền lợi của các nhà đầu tư, của các ngân hàng liên quan. Khi giải quyết xong, đại diện các ngân hàng đều rất ủng hộ nhưng mong muốn giải quyết vấn đề cũ của BOT.
“Chúng tôi sẽ phối hợp với các bộ ngành tham mưu về các vướng mắc đề rà soát kỹ. Bộ Giao thông sẽ cố gắng cùng các bộ, ngành rà soát kỹ, nhưng cũng cần nguồn lực để xử lý dứt điểm vấn đề này", Bộ trưởng nhấn mạnh.
Phát biểu kết thúc chất vấn nhóm vấn đề thứ 4 thuộc lĩnh vực giao thông vận tải, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đề nghị Bộ Giao thông vận tải phối hợp với các bộ, ngành, địa phương trình cấp có thẩm quyền có phương án giải quyết dứt điểm những vướng mắc, bất cập, tồn tại trạm thu phí dự án BOT trong năm 2022 trên cơ sở bảo đảm hài hòa lợi ích của nhân dân, Nhà nước, nhà đầu tư. Nhà nước chỉ hỗ trợ đối với những nguyên nhân khách quan, bất khả kháng trên cơ sở chia sẻ rủi ro.
