Khai mạc Diễn đàn Báo chí toàn quốc 2025: Nhận diện những sai lầm lớn của báo chí và thách thức trong kỷ nguyên số

Chiều ngày 19/6/2025, Diễn đàn Báo chí Toàn quốc năm 2025 đã chính thức khai mạc. Năm 2025 đánh dấu một cột mốc thiêng liêng và đặc biệt ý nghĩa đối với giới báo chí nước nhà, đó là kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025).

Kỷ niệm 100 năm không chỉ là dịp để ôn lại truyền thống vẻ vang của báo chí cách mạng, mà còn là một lời hiệu triệu mạnh mẽ, kêu gọi báo giới Việt Nam bước vào một kỷ nguyên mới – kỷ nguyên của sự chuyển mình, đổi mới sáng tạo và khát vọng vươn lên mãnh liệt cùng dân tộc. 

TIẾNG GỌI CHUYỂN MÌNH HƯỚNG TỚI 100 NĂM BÁO CHÍ CÁCH MẠNG VIỆT NAM

Theo đó, từ ngày 19 đến ngày 21/6/2025, Hội Báo toàn quốc năm 2025 được tổ chức với quy mô lớn chưa từng có, bao gồm nhiều hoạt động có chiều sâu và sức lan tỏa mạnh mẽ. Đặc biệt, trong khuôn khổ Hội Báo, Diễn đàn Báo chí Toàn quốc lần thứ hai là một điểm nhấn quan trọng trong chuỗi sự kiện mừng 100 năm Báo chí Cách mạng Việt Nam.

Đây không chỉ là không gian trí tuệ và đối thoại dành cho những người làm báo trên cả nước, mà còn là nơi khai mở những phương thức để báo chí Việt Nam đổi mới, sáng tạo theo tinh thần Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị, hướng tới một nền báo chí thực sự chuyên nghiệp, hiện đại và nhân văn trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Trong suốt một thế kỷ qua, Báo chí Cách mạng Việt Nam không chỉ là nhân chứng lịch sử mà còn là lực lượng kiến tạo lịch sử, là tiếng nói của nhân dân, cầu nối giữa Đảng, Nhà nước và xã hội, đồng thời lan tỏa khát vọng hùng cường của dân tộc. Diễn đàn Báo chí Toàn quốc ra đời như một lời mời gọi suy ngẫm và tái thiết, khẳng định tinh thần chủ động vượt khó của báo chí Việt Nam. 

Hội Nhà báo Việt Nam kỳ vọng diễn đàn sẽ trở thành sự kiện thường niên, uy tín, là nơi trao đổi và kết nối giữa những người làm báo, các nhà quản lý, các chuyên gia truyền thông và công nghệ trong nước cũng như quốc tế. Nhân dịp Báo chí Cách mạng Việt Nam tròn 100 năm, Diễn đàn tiếp tục mang theo kỳ vọng tạo nên những chuyển động đột phá cho một nền báo chí chuyên nghiệp, hiện đại và nhân văn.

NHỮNG THÁCH THỨC SỐNG CÒN CỦA BÁO CHÍ HIỆN ĐẠI 

Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu và trong nước còn gặp nhiều khó khăn, báo chí Việt Nam đang phải đối mặt với không ít thách thức lớn, từ sự cạnh tranh khốc liệt của mạng xã hội, sự thay đổi thị hiếu của công chúng, đến những bài toán nan giải về kinh tế báo chí. Tuy nhiên, thách thức luôn đi kèm với cơ hội, điều quan trọng là mỗi cơ quan báo chí cần chủ động, thích ứng, sáng tạo để tìm ra lối đi riêng, hướng tới sự phát triển bền vững. 

Tại phiên khai mạc, ông Lê Quốc Minh, Ủy viên Trung ương Đảng, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam, đã cập nhật những thông tin mới nhất và những góc nhìn sâu sắc về tình hình báo chí toàn cầu, thông qua Báo cáo mới nhất của Viện Nghiên cứu Báo chí Reuters.

Một trong những điểm quan trọng của chuyển đổi số là làm sao để thu hút người dùng trả phí nhiều hơn, nhưng xu hướng này đang chững lại. Tại 20 quốc gia có thu nhập cao, tỷ lệ người trả tiền cho tin tức chỉ dừng ở mức 18% và khó tăng thêm. Một số nước Bắc Âu như Na Uy, Thụy Điển có tỷ lệ cao hơn, nhưng ở nhiều quốc gia khác, con số này rất thấp. Dù tỷ lệ đăng ký tin tức số đã tăng gấp đôi trong 10 năm qua, nhưng hiện nay dường như đã đạt đến giới hạn, khiến việc thu hút thêm người trả phí trở nên rất khó khăn.

Khi internet ra đời, báo chí đã phạm hai sai lầm lớn.

Thứ nhất, báo chí đưa toàn bộ nội dung lên mạng miễn phí với hy vọng tăng lượng độc giả và lan tỏa thông tin. Điều này khiến công chúng quen với việc tiếp nhận tin tức không mất phí, khiến việc quay lại mô hình thu phí sau này trở nên khó khăn.

Thứ hai, báo chí phụ thuộc vào mạng xã hội để tăng lượt truy cập, nhưng sau khi các nền tảng nắm được độc giả và dữ liệu, họ quay lưng, khiến báo chí mất kiểm soát. Hiện nay, chỉ khoảng 10–20% độc giả truy cập trực tiếp vào các trang báo, trong khi hơn 80% đến từ mạng xã hội và công cụ tìm kiếm. Điều này khiến các tòa soạn chạy theo tương tác (like, share), dễ sa vào giật gân, thay vì đầu tư cho nội dung chất lượng như điều tra hay phóng sự.

Ngoài ra, quảng cáo – nguồn thu chính của báo chí – cũng sụt giảm nghiêm trọng. Doanh nghiệp cắt giảm ngân sách quảng cáo và chuyển sang nền tảng số có khả năng nhắm mục tiêu chính xác hơn. Các “ông lớn” công nghệ như Google, Meta và Amazon hiện nắm giữ khoảng 60% doanh thu quảng cáo số toàn cầu. Trong thị trường trị giá hơn 1.000 tỷ USD, báo chí chỉ nhận được 5%. Phần lớn lợi nhuận rơi vào tay nền tảng, trò chơi và các dịch vụ khác, trong khi báo chí – dù phục vụ công chúng ngày đêm – chỉ nhận lại phần rất nhỏ.

Trong khi đó, với sự phát triển của AI, các cơ quan báo chí từng dựa vào công cụ tìm kiếm như Google để thu hút lượng truy cập cũng đang gặp khó khăn. Từ tháng 5/2024, Google triển khai tính năng AI trả lời trực tiếp, khiến nhiều cơ quan báo chí mất 20–60% lượng truy cập chỉ trong vài tuần.

Đối với các cơ quan báo chí nhỏ, vốn chiếm phần lớn trong ngành báo chí Việt Nam, sự sụt giảm này thậm chí đẩy họ đến nguy cơ phá sản. Theo dự đoán, khối lượng tìm kiếm truyền thống có thể giảm xuống chỉ còn 25% vào năm sau, khi các chatbot và trợ lý ảo tiếp quản phần lớn các truy vấn tìm kiếm.

Báo cáo của Viện Nghiên cứu Truyền thông (IMAI) còn đưa ra dự báo đáng lo ngại hơn: trong vòng hai năm tới, lượng truy cập từ công cụ tìm kiếm có thể giảm về mức gần bằng không, đồng nghĩa với việc 50% lưu lượng truy cập mà báo chí hiện đang phụ thuộc sẽ biến mất.

BÁO CHÍ ĐỨNG TRƯỚC "CƠN BÃO" AI: QUAY VỀ GIÁ TRỊ CỐT LÕI LÀ LỰA CHỌN DUY NHẤT

Đáng chú ý, người dùng bắt đầu sử dụng chatbot AI để tiếp cận tin tức, mặc dù tỷ lệ này còn nhỏ, nhưng đang tăng trưởng nhanh chóng. Bên cạnh đó là sự trỗi dậy của một hệ sinh thái truyền thông thay thế, dẫn đầu bởi các YouTuber, TikToker và podcaster, những người đang thách thức trực tiếp các cơ quan báo chí truyền thống. Tại Mỹ, lần đầu tiên các nền tảng mạng xã hội đã vượt qua truyền hình về mức độ tiếp cận công chúng. 

Bên cạnh đó, trí tuệ nhân tạo (AI) lần đầu tiên được xem là một nguồn tin tức. Khoảng 7% người tham gia khảo sát toàn cầu cho biết họ sử dụng AI để đọc tin tức, tỷ lệ này cao hơn ở nhóm trẻ, với 15% ở độ tuổi dưới 25 và trung bình 12% ở độ tuổi dưới 35. 

Tuy nhiên, khi được hỏi về việc kiểm tra thông tin nghi ngờ sai lệch, người dùng vẫn “ưu tiên các cơ quan báo chí chính thống hơn là các công cụ AI”. Theo ông Lê Quốc Minh, đây là một tin vui cho báo chí truyền thống.

“Trong bối cảnh dư thừa thông tin, khi tin tức tràn ngập và nhiều thông tin sai lệch không rõ nguồn gốc, người dùng, bất kể ở độ tuổi nào, vẫn đánh giá cao các thương hiệu tin tức uy tín”, Chủ tịch Hội nhà báo nói. “Không còn cách nào khác ngoài việc quay trở lại giá trị cốt lõi của báo chí: chất lượng, chất lượng và chất lượng”.

“Báo chí cần khai thác thế mạnh về chuyên môn, sự tin cậy và tính thẩm quyền để giúp độc giả không bị lạc lối giữa lằn ranh thông tin thật và giả. Thay vì cố gắng làm hài lòng mọi độc giả, các cơ quan báo chí nên tập trung nguồn lực vào những nội dung có giá trị cao và khác biệt, không trùng lặp với những câu trả lời mà AI có thể dễ dàng cung cấp”, ông Lê Quốc Minh nhấn mạnh.