"Thung lũng Silicon" của Ấn Độ trước sức ép tăng trưởng nóng

Ở một số khu vực của Bengaluru – một trung tâm công nghệ và là thành phố phía Nam của Ấn Độ, nhiều người có thể nhầm tưởng mình đang ở Palo Alto – khu vực quan trọng trong Thung lũng Silicon của Mỹ.

Nơi đây có khuôn viên của hàng loạt gã khổng lồ công nghệ như Google và Microsoft, các tập đoàn lớn của Phố Wall như Goldman Sachs hay Morgan Stanley. Cơ sở hạ tầng gần như giống hệt các cơ sở tại New York hay San Francisco.

Nhưng sự nhầm lẫn về địa lý sẽ tan biến ngay trong những ngày đi làm bình thường, khi phải mất gần bốn giờ để di chuyển trên đoạn đường dài chưa đầy 15km tới nơi đặt văn phòng của một số tập đoàn đa quốc gia lớn nhất thế giới, nhóm tác giả Krishn Kaushik và Chris Kay viết trên Financial Times.

Và không giống Thung lũng Silicon, những văn phòng hiện đại bậc nhất này lại không được cấp nước máy. Dù hầu hết các khuôn viên đã xây dựng hệ thống tiết kiệm nước, nơi đây vẫn phải dựa vào mạng lưới xe bồn chở nước hàng ngày để đáp ứng nhu cầu cho khoảng một triệu nhân viên.

Khu kinh doanh Outer Ring Road quá tải cho thấy một phần trong bức tranh của Bengaluru, từ thiên đường hưu trí yên bình với khí hậu ôn hòa thành một siêu đô thị bê tông hóa và tắc nghẽn.

CƠ SỞ HẠ TẦNG ĐUỐI SỨC

Sau khi đón nhận làn sóng đầu tư từ ngành công nghệ, Bengaluru đã trở thành minh họa rõ ràng nhất cho khó khăn của Ấn Độ trong việc xây dựng cơ sở hạ tầng cần thiết để duy trì tốc độ tăng trưởng kinh tế nhanh chóng.

“Sự phát triển chóng mặt này không hề được dự đoán trước”, ông Manas Das, Chủ tịch Hiệp hội Các công ty Outer Ring Road, đại diện cho khoảng 500 công ty như Adobe, Boeing và Intel có văn phòng tại Bengaluru, cho biết.

Những vấn đề mà Bengaluru đối mặt cũng phản ánh tình trạng chung của các thành phố Ấn Độ phát triển thiếu quy hoạch, trong bối cảnh chính phủ đặt cược lớn vào sự mở rộng của ngành công nghệ. Với ngành sản xuất vẫn đang tụt lại, Ấn Độ cần dịch vụ, đặc biệt là ngành công nghệ gần 300 tỷ USD, để gánh vác trọng trách cho nền kinh tế đang tăng trưởng.

Lực lượng nhân tài công nghệ dồi dào và giá rẻ của đất nước đang thu hút nhiều tập đoàn đa quốc gia mở các Trung tâm Năng lực toàn cầu, khiến áp lực trở nên gay gắt hơn.

Các trung tâm này tuyển dụng hàng trăm nghìn người Ấn Độ để hỗ trợ nhiều chức năng hậu cần và kỹ thuật số, trở thành động lực tăng trưởng mới và quan trọng cho nền kinh tế lớn tăng trưởng nhanh nhất thế giới, trong bối cảnh cuộc đua AI toàn cầu đang nóng lên. Bengaluru là nơi có đến 1/3 trong tổng số hơn 1.800 GCC trên cả Ấn Độ.

MÔI TRƯỜNG BỊ BÓP NGHẸT

Trong giai đoạn 2005 – 2023, xuất khẩu dịch vụ của Ấn Độ đã tăng gấp sáu lần, từ 53 tỷ USD lên 338 tỷ USD và thị phần trong xuất khẩu toàn cầu tăng từ khoảng 2% lên hơn 4,5%, trong khi thị phần hàng hóa xuất khẩu vẫn dưới 2%, theo dữ liệu từ Goldman.

Nhưng với việc dịch vụ công nghệ chiếm gần một nửa xuất khẩu dịch vụ và Bengaluru là trung tâm, Goldman cảnh báo rằng, “tăng trưởng bền bỉ” của ngành này không thể coi là điều hiển nhiên, khi khoảng trống trong nhân tài công nghệ và đầu tư cơ sở hạ tầng chậm chạp đang tạo ra rủi ro ở nhiều thành phố.

“Xét về khía cạnh môi trường, sự phát triển của những ngành này đang gây áp lực lên tài nguyên thiên nhiên của các thành phố”, báo cáo năm ngoái cho biết, nhấn mạnh rằng “Bengaluru, nơi có tỷ trọng lớn nhất các công ty CNTT và GCC tại Ấn Độ, đang đối mặt với khủng hoảng nước”.

Trong nửa đầu năm nay, 1,7 triệu mét vuông văn phòng, tương đương một nửa diện tích Công viên Trung tâm New York, đã được mua hoặc cho thuê tại Bengaluru, chiếm hơn 1/3 tổng giao dịch loại này trên toàn Ấn Độ, theo công ty tư vấn bất động sản Knight Frank. Con số này còn nhiều hơn tổng số hợp đồng thuê văn phòng mới tại Bengaluru trong cả năm 2024.

Sự tích tụ này đã bóp nghẹt Bengaluru. Thành phố này dễ bị ngập lụt hơn và khí hậu từng ôn hòa nay trở nên nóng hơn rõ rệt do mất mảng xanh và tác động của biến đổi khí hậu, với sự phát triển đô thị tụt hậu xa so với làn sóng dân số đổ về.

SỰ DỊCH CHUYỂN CỦA THÀNH PHỐ

Từng là một phần của vương quốc Mysore trước thời thuộc địa Anh, vị trí của Bangalore trên dãy Deccan Plateau mang đến những mùa hè dễ chịu và mùa đông ôn hòa, trái ngược với khí hậu khắc nghiệt mà hầu hết các siêu đô thị khác của Ấn Độ phải chịu đựng.

Mọi thứ bắt đầu thay đổi từ đầu những năm 1990, khi ngành công nghệ đổ xô đến thành phố khi ấy vẫn còn là một trại lính quân sự yên tĩnh, trung tâm đại học và nơi đặt một vài công ty quốc phòng nhà nước.

Ngay cả trước khi Ấn Độ thoát khỏi những hạn chế của thời kỳ xã hội chủ nghĩa “Licence Raj”, Infosys – nay là công ty dịch vụ CNTT lớn thứ hai cả nước sau Tata Consultancy Services – đã chuyển trụ sở chính đến thành phố này, nhờ diện tích rộng rãi và chi phí thuê rẻ.

Những công ty khác cũng nối gót. Sự phát triển nhanh chóng của ngành dịch vụ gia công ở thành phố này đã trở thành biểu tượng cho sự chuyển mình của Ấn Độ và cơ hội kinh tế mở rộng.

Sự phát triển ấy cũng kéo theo cơn lốc xây dựng và phát triển bất động sản ồ ạt. Năm 1973, 68% diện tích đất của thành phố được phủ xanh, nhưng đến nay, 88% lại bị chiếm bởi các công trình bê tông, theo một nghiên cứu công bố hồi tháng 7 do ông Ramachandra đồng tác giả tại Viện Khoa học Ấn Độ.

Các chính quyền bang đã đổ lỗi cho sự bùng nổ của ngành CNTT gây ra tình trạng tắc nghẽn giao thông và thiếu hụt hạ tầng.

Trong khi đó, ông Pai, người gia nhập Infosys năm 1994 và trở thành nhân vật chủ chốt trong ngành dịch vụ CNTT Ấn Độ với vai trò giám đốc tài chính và trưởng bộ phận nhân sự trong suốt 17 năm, lại phản bác rằng trách nhiệm thuộc về chính quyền bang.

“Họ (chính quyền) không đầu tư đủ”, ông Pai càu nhàu khi liệt kê hàng loạt số liệu về số lượng các công ty khởi nghiệp, lao động công nghệ, cũng như xe hơi kẹt cứng ngày càng tăng trên đường Bengaluru. “Cơ sở hạ tầng của chúng ta đang chậm 15 năm so với kế hoạch – các bang ở Ấn Độ không biết cách quản lý”.

Một số lãnh đạo ngành khác lại cho rằng, toan tính bầu cử đang chi phối những vấn đề trên. Không giống New York hay London – nơi những người đứng đầu là những người bảo vệ chính trị của thành phố - bản sắc chính trị của các đô thị tại Ấn Độ như Mumbai, Hyderabad và Bengaluru lại bị nhấn chìm trong nền chính trị khu vực do chính quyền các bang Maharashtra, Telangana và Karnataka kiểm soát.

Bộ trưởng CNTT Karnataka, ông Priyank Kharge, nói với Financial Times rằng, chính quyền bang nhận thức được vấn đề và đang hành động. Tuy nhiên, đó là một “nhiệm vụ khó khăn”, ông Kharge thừa nhận.

CUỘC ĐUA THÀNH TRUNG TÂM

Các thành phố khác trên khắp Ấn Độ đang tận dụng những khó khăn chồng chất của Bengaluru.

Các khu đô thị, bao gồm Pune – chỉ cách thủ phủ tài chính đông đúc Mumbai vài giờ lái xe – cũng như các thành phố vệ tinh của Delhi là Noida và Gurgaon, đang thu hút đầu tư từ ngành công nghệ và các tập đoàn đa quốc gia thiết lập các trung tâm năng lực toàn cầu (GCC).

Tuy nhiên, nhiều người coi thành phố Hyderabad, cách Bengaluru khoảng 560 km về phía bắc, là đối thủ nặng ký nhất cho ngôi vương công nghệ của Ấn Độ.

“Hyderabad đã vươn lên như một thành phố đầy tiềm năng”, ông Anurag Mathur, Giám đốc điều hành tại Ấn Độ của công ty tư vấn bất động sản Savills, cho biết. Giá thuê thương mại tại đây thấp hơn Bengaluru khoảng 10 – 15% và “nếu bạn thuê nhân sự với mức lương thấp hơn 20%, đó là một lợi thế rất thuyết phục”, ông nói thêm.

Cùng với đó là chiến lược thương hiệu và chính sách đã đơn giản hóa thủ tục phê duyệt và cắt giảm quan liêu.

Các công ty như Microsoft, Google và JPMorgan đã mở các văn phòng lớn tại đây, và hiện Hyderabad chiếm khoảng 1/5 số GCC trên toàn Ấn Độ.

Chi phí nhân sự thấp hơn với tiêu chuẩn không kém, tỷ lệ nghỉ việc thấp, nhiều hỗ trợ từ chính quyền, chất lượng hạ tầng tốt hơn đã giúp xuất khẩu CNTT hàng năm của Telangana đã tăng gấp ba lần kể từ năm 2014, đạt 13,6 tỷ USD.

Dù vậy, con số này chỉ bằng 1/3 so với Bengaluru.

Trong khi đó, tại Hyderabad – nơi được xem là đối thủ nặng ký của Bengaluru nguồn vốn đầu tư cho các start-up dù tăng 160% trong giai đoạn 2022 – 2024, đạt 571 triệu USD, dù vẫn kém xa khoảng 6 tỷ USD mà Bengaluru huy động được trong năm ngoái, theo công ty tư vấn Startup Genome. Đến nay, chỉ có một kỳ lân xuất hiện từ Hyderabad, so với khoảng 50 tại Bengaluru.

Thậm chí, ngay cả khi thành phố này ngày càng được ưa chuộng vì nhiều lợi ích so với Bengaluru, một số doanh nghiệp vẫn gặp khó khăn trong việc thu hút nhân sự cao cấp nhất. “Sẽ hơi khó khăn khi tuyển nhân sự cấp cao nhất, bạn phải tìm kỹ hơn”, ông Vikram Vuppala, nhà sáng lập chuỗi phòng khám thận NephroPlus có trụ sở tại Hyderabad, cho biết.

Ông Prasad Vanga, Giám đốc điều hành tại Anthill Ventures, cũng bổ sung rằng, “hệ sinh thái đầu tư mạo hiểm ở đây vẫn còn rất nhỏ” với chỉ khoảng năm quỹ hoạt động trong thành phố.

Hyderabad, với dân số nhỏ hơn Bengaluru, cũng không tránh khỏi tình trạng phát triển đô thị ồ ạt của Ấn Độ và phải chịu đựng những mùa hè vô cùng khắc nghiệt. Thành phố này cũng thường xuyên kẹt xe, dù tình trạng tồi tệ vẫn chưa bằng Bengaluru.