Bốn nghề nghiệp mới có thể xuất hiện trong tương lai AI

Sự phát triển nhanh chóng của trí tuệ nhân tạo (AI) đang khiến không ít người lo lắng về tương lai việc làm. Nỗi sợ lớn nhất là AI sẽ thay thế con người, khiến hàng loạt nghề nghiệp hiện nay trở nên lỗi thời. Thực tế, điều đó không hoàn toàn sai: AI chắc chắn sẽ làm biến đổi thị trường lao động, buộc nhiều công việc phải thay đổi, thậm chí biến mất.

Tuy nhiên, ở chiều ngược lại, công nghệ này cũng đang mở ra những cơ hội hoàn toàn mới – những nghề nghiệp mà vài năm trước chúng ta còn chưa thể hình dung.

Lịch sử cho thấy, mỗi cuộc cách mạng công nghệ đều mang theo sự xáo trộn, nhưng đồng thời cũng tạo ra các vai trò mới để đáp ứng nhu cầu của xã hội. AI cũng không phải ngoại lệ. Khi công nghệ ngày càng được ứng dụng sâu vào đời sống, từ tài chính, y tế, giao thông cho tới giáo dục và nhân sự, con người sẽ cần những vị trí trung gian để hiểu, quản lý, giám sát và khai thác AI một cách hiệu quả. Theo bài viết trên Wall Street Journal, dưới đây là bốn nghề nghiệp được dự báo có thể hình thành và phát triển mạnh trong kỷ nguyên AI.

NGƯỜI “GIẢI THÍCH AI”: CẦU NỐI GIỮA CÔNG NGHỆ VÀ XÃ HỘI

Một trong những vấn đề lớn nhất của AI hiện nay là tính “hộp đen”. Không ít hệ thống AI đưa ra kết quả mà ngay cả người phát triển cũng khó giải thích rõ ràng vì sao máy lại quyết định như vậy. Thậm chí, AI đôi khi còn tạo ra thông tin sai lệch hoặc “bịa đặt” một cách rất thuyết phục.

Trong bối cảnh AI ngày càng được giao những nhiệm vụ nhạy cảm như xét duyệt hồ sơ vay vốn, đề xuất phác đồ điều trị y tế hay sàng lọc ứng viên tuyển dụng, câu hỏi đặt ra là: Ai sẽ chịu trách nhiệm giải thích cách AI hoạt động? Ai đảm bảo hệ thống luôn được cập nhật, vận hành đúng chuẩn và không gây ra rủi ro pháp lý?

Đó là lúc vai trò của “người giải thích AI” (AI explainer) xuất hiện. Đây là những chuyên gia hiểu sâu về công nghệ AI, đồng thời có khả năng chuyển hóa các khái niệm kỹ thuật phức tạp thành ngôn ngữ dễ hiểu cho nhà quản lý, thẩm phán, cơ quan quản lý hay công chúng.

Hãy hình dung một vụ kiện liên quan đến tai nạn giao thông giữa xe buýt tự hành của thành phố và một chiếc ô tô tự lái thuộc sở hữu cá nhân. Tòa án sẽ cần hiểu: phần mềm của hai phương tiện có được cập nhật đúng quy định không? Lỗi thuộc về người sở hữu, nhà sản xuất phương tiện hay nhà cung cấp phần mềm? Trong những tình huống như vậy, mỗi bên có thể thuê một AI explainer để đưa ra lời khai chuyên môn, phân tích cách hệ thống AI ra quyết định – và dĩ nhiên, mỗi bên sẽ cố gắng diễn giải theo hướng có lợi cho mình.

NGƯỜI LỰA CHỌN AI: GIẢI BÀI TOÁN “DÙNG CÔNG NGHỆ NÀO CHO ĐÚNG VIỆC”

Không phải tất cả AI đều giống nhau. Trên thực tế, thế giới AI bao gồm nhiều loại công nghệ khác nhau, từ AI dự đoán (predictive AI), AI phân tích dữ liệu, cho tới AI tạo sinh (generative AI). Với các doanh nghiệp, đặc biệt là những tổ chức mới tiếp cận công nghệ, việc lựa chọn sai loại AI có thể dẫn đến lãng phí lớn về chi phí và nguồn lực.

Người “lựa chọn AI” (AI chooser) sẽ đóng vai trò tư vấn chiến lược, giúp doanh nghiệp hiểu rõ từng loại công nghệ AI phù hợp với mục tiêu cụ thể nào. Không chỉ dừng lại ở việc tư vấn, họ còn đồng hành cùng doanh nghiệp trong quá trình mua sắm, triển khai và tích hợp AI vào hệ thống vận hành.

Ví dụ, một chuỗi bán lẻ muốn ứng dụng AI để tăng doanh số. Người lựa chọn AI có thể đề xuất sử dụng AI dự đoán để phân tích lịch sử mua sắm, từ đó dự báo nhu cầu và cá nhân hóa khuyến nghị sản phẩm cho từng khách hàng. Trong khi đó, nếu doanh nghiệp muốn hỗ trợ đội ngũ marketing sáng tạo nội dung quảng cáo, AI tạo sinh lại là lựa chọn phù hợp hơn. Việc kết nối đúng công nghệ với đúng nhu cầu sẽ trở thành lợi thế cạnh tranh quan trọng trong kỷ nguyên số.

KIỂM TOÁN VIÊN VÀ “NGƯỜI LÀM SẠCH” AI: BẢO VỆ CÔNG BẰNG VÀ ĐẠO ĐỨC

Thiên lệch trong AI đang là vấn đề khiến nhiều doanh nghiệp và cơ quan quản lý đau đầu. AI học từ dữ liệu quá khứ, và nếu dữ liệu đó chứa định kiến, kết quả đầu ra cũng sẽ phản ánh những định kiến ấy – đôi khi một cách tinh vi và khó phát hiện.

Để giải quyết vấn đề này, hai vai trò mới có thể xuất hiện song song: kiểm toán viên AI và “người làm sạch” AI. Kiểm toán viên AI sẽ thực hiện các cuộc kiểm tra định kỳ – hàng tuần, hàng tháng hoặc thậm chí hàng ngày – để đánh giá xem hệ thống AI có đưa ra kết quả thiên lệch, phân biệt đối xử hay không. Công việc này đặc biệt quan trọng trong các lĩnh vực như tuyển dụng, tín dụng, bảo hiểm hay tư pháp.

Sau khi phát hiện vấn đề, “người làm sạch” AI sẽ can thiệp để điều chỉnh hệ thống, chẳng hạn như thay đổi bộ dữ liệu huấn luyện, bổ sung dữ liệu đa dạng hơn hoặc tinh chỉnh thuật toán nhằm giảm thiểu thiên lệch. Đây không chỉ là vấn đề kỹ thuật mà còn liên quan trực tiếp đến đạo đức, trách nhiệm xã hội và uy tín của doanh nghiệp.

NGƯỜI HUẤN LUYỆN AI CHO CON NGƯỜI: ĐÀO TẠO TRONG KỶ NGUYÊN MỚI

Khi AI thâm nhập sâu vào công việc hàng ngày, người lao động sẽ buộc phải học cách làm việc cùng công nghệ. Nhu cầu đào tạo kỹ năng mới vì thế sẽ tăng mạnh, đặc biệt với những lao động trung niên hoặc nhân sự trong các doanh nghiệp nhỏ, nơi không có điều kiện tổ chức các chương trình đào tạo quy mô lớn.

Người huấn luyện AI cho con người sẽ là một dạng chuyên gia đào tạo hoàn toàn mới. Thay vì áp dụng các khóa học chung cho tất cả, họ sẽ tận dụng chính AI để cá nhân hóa quá trình học tập. Công nghệ sẽ phân tích điểm mạnh, điểm yếu, tốc độ tiếp thu và phong cách học của từng cá nhân, từ đó xây dựng lộ trình đào tạo phù hợp.

Cách tiếp cận này giúp người lao động nhanh chóng tiếp cận kỹ năng mới mà không cần quay lại hệ thống giáo dục chính quy, đồng thời giúp doanh nghiệp nâng cao năng lực nhân sự một cách linh hoạt và hiệu quả hơn.

Theo Wall Street Journal, bốn nghề nghiệp trên chỉ là những ví dụ ban đầu. Trong thực tế, AI có thể tạo ra hàng loạt vai trò mới ở những lĩnh vực mà hiện nay chúng ta chưa thể gọi tên. Tương lai chắc chắn sẽ đi kèm với nhiều bất định và thách thức, nhưng đồng thời cũng mở ra những cơ hội chưa từng có.