Một quốc gia châu Âu đang đầu tư hàng tỷ USD cho AI, nhưng liệu có thực sự thu lợi?

Năm nay, Đức đã chi 1,6 tỷ Euro (khoảng 1,74 tỷ USD) cho trí tuệ nhân tạo — nhiều hơn đa số công nghệ khác. Bộ Nghiên cứu, Công nghệ và Không gian Liên bang đã dành khoản ngân sách này trong khuôn khổ kế hoạch hành động về AI. Kể từ năm 2017, ngân sách hàng năm ghi nhận tăng hơn hai mươi lần, Euronews Next đưa tin.

Theo khảo sát từ Hiệp hội Kỹ thuật số Bitkom, nhiều công ty Đức vô cùng háo hức đầu tư vào ứng dụng AI. Khoảng 60% lên kế hoạch đầu tư ít nhất bằng mức năm 2024, trong khi gần ¼ mong muốn tăng chi tiêu cho công cụ số.

Tuy nhiên, nhà nghiên cứu về số hóa và phát triển bền vững Rainer Rehak từ Viện Weizenbaum cảnh báo: “Hiện tại chưa có mô hình kinh doanh nào cho AI”.

Đối với một số công ty công nghệ lớn như Google, Microsoft hay OpenAI, cũng như ở cấp độ nhỏ hơn, AI vẫn chỉ là “trò chơi đầu tư”.

‘CHƯA NHÌN THẤY LỢI TỨC ĐẦU TƯ’

“Tất cả đều là tiền đầu tư, các công ty đang chi hàng tỷ USD và tìm cách đưa AI vào thị trường bằng mọi giá với hy vọng ngày nào đó sẽ có lợi tức đầu tư”, ông Rehak nói. “Nhưng điều đó hiện giờ chưa tồn tại, ở bất cứ đâu”, nhà khoa học cảnh báo.

Chỉ khi nào các công ty tạo ra lợi nhuận và giá trị tài chính thông qua ứng dụng AI thì mới có thể coi đó là “trường hợp sử dụng thực sự”, ông Rehak bổ sung. Nếu không, “thì tất cả khoản đầu tư cuối cùng sẽ sụp đổ”.

Theo nhà khoa học, các công ty hiện đang đứng trước ngã rẽ. Thị trường đặt ra câu hỏi: bong bóng AI có đang vỡ hay không? Ngày càng nhiều chuyên gia và nhà phân tích lo ngại đầu tư vào AI đang diễn ra quá nhanh.

Ngay cả CEO OpenAI, công ty đứng sau ChatGPT, cũng tỏ ra hoài nghi về việc chi tiêu ồ ạt cho AI. Theo báo cáo trên tạp chí The Verge, CEO Sam Altman nhận định thị trường trí tuệ nhân tạo đang dần trở thành bong bóng.

BONG BÓNG AI CÓ SẮP VỠ?

Trong thỏa thuận liên minh, chính phủ Đức đặt mục tiêu “củng cố vị thế của Đức như trung tâm dữ liệu và là ngọn hải đăng cho châu Âu”.

“Đức từng là quốc gia dẫn đầu trong nghiên cứu AI và nằm trong số những nước đầu tiên công bố chiến lược quốc gia về AI”, Chủ tịch Bitkom, Tiến sĩ Ralf Wintergerst, cho biết. “Nhưng giờ đây chúng ta lại tụt hậu so với Hoa Kỳ, đặc biệt trong lĩnh vực AI tạo sinh”.

Thay vì chỉ thu thập và phân tích dữ liệu, trí tuệ nhân tạo tạo sinh có thể tạo ra nội dung mới. Nhưng điều này đòi hỏi nguồn lực.

Những yêu cầu gửi đến ChatGPT và các tác vụ tính toán quy mô lớn khác được xử lý trong trung tâm dữ liệu hiệu năng cao. Tuy nhiên, theo nghiên cứu của Hiệp hội Công nghiệp Internet eco, Đức không đủ cơ sở hạ tầng dạng này. Công suất tính toán của Đức có thể tăng lên đến 3,7 gigawatt vào năm 2030, tức tăng 50% trong vòng 5 năm.

Tuy nhiên, nhu cầu từ ngành công nghiệp dự kiến sẽ cao gấp ba đến năm lần. Lượng điện cần thiết có thể lên tới 12 gigawatt, tương đương sản lượng của ít nhất mười lò phản ứng hạt nhân.

Hoa Kỳ hiện đã sở hữu năng lực tính toán gấp 20 lần so với Đức, với dự báo còn tăng trưởng nhanh hơn nhiều vào năm 2030.

Công ty tư vấn Deloitte cảnh báo rằng với tốc độ mở rộng hiện tại, sẽ có khoảng cách công suất khoảng 50% vào năm 2030, đồng nghĩa với việc cần “đầu tư bổ sung quy mô lớn” để đáp ứng nhu cầu.

CÓ NÊN TIẾP TỤC RÓT THÊM TIỀN VÀO AI?

“Đức và châu Âu đang phải trả giá cho làn sóng IT trong những năm 1990 và 2000”, Giáo sư Oliver Thomas từ Đại học Osnabrück kiêm nhà sáng lập công ty tư vấn Strategion GmbH, tuyên bố. Các công ty của ông cũng đặt cược rất nhiều vào AI.

Trong khi nhiều nhà cung cấp mô hình AI lớn vẫn chật vật kiếm tiền từ sản phẩm, một số doanh nghiệp đã có thể tạo ra giá trị từ AI.

Tuy nhiên, ông Thomas lập luận rằng châu Âu sẽ không thể đạt đến quy mô của các tập đoàn công nghệ Mỹ như Microsoft hay Amazon, bởi những công ty này đã nhìn thấy tiềm năng của trí tuệ nhân tạo từ hai thập kỷ trước và đầu tư sớm.

Do đó, vị Giáo sư đã điều chỉnh phương pháp tiếp cận của công ty mình.

“Chúng ta phải nhanh hơn”, ông Thomas nói. “Vì vậy, nghiên cứu & phát triển, triển khai và thương mại hóa phải diễn ra song song” thay vì tuần tự.

Ông Thomas tiếp tục: “Chúng ta cần đánh giá càng sớm càng tốt thực tế thị trường sẽ trông như thế nào. Nói theo nghĩa bóng, AI bây giờ phải đến đúng chỗ, cụ thể là nơi tạo ra giá trị ở Đức: trong các doanh nghiệp vừa và nhỏ cùng những nhà vô địch ẩn mình”.

Hiểu đơn giản, “nhà vô địch ẩn mình” là nhóm công ty tương đối ít tên tuổi nhưng có quy mô lớn, một số trong đó là doanh nghiệp dẫn đầu thị trường trong lĩnh vực tham gia.

Cũng theo Giáo sư, kế hoạch hành động AI của chính phủ Đức về cơ bản là đúng đắn, nhưng “các nhà nghiên cứu, trường đại học và tổ chức phải vào cuộc nhiều hơn để đảm bảo rằng việc chuyển giao tri thức diễn ra hiệu quả”.

Lợi nhuận chỉ có thể hiện thực hóa khi nghiên cứu — vốn là trọng tâm trước đây của tài trợ AI liên bang — “không còn chỉ là lý thuyết, mà được đưa trực tiếp vào thực tiễn”. “AI đang ở trong trạng thái ngủ đông”, ông Thomas nói về tình hình ở Đức.

Chỉ đến khi xuất hiện các ứng dụng như ChatGPT, công chúng mới nhận thức được lợi ích của trí tuệ nhân tạo. Khi đó, sự quan tâm đối với công nghệ mới tăng lên, cả trong lĩnh vực cá nhân lẫn thương mại.

Đức giờ đây phải chuẩn bị để bù đắp cho tiềm năng đã mất, vị chuyên gia bày tỏ.

“Hãy nghĩ đến công nghệ máy tính, quy trình AI đầu tiên, MP3, thực tế ảo, thực tế tăng cường. Đây đều là những chủ đề mà chúng ta đã nghiên cứu sâu rộng, nhưng lại bị thương mại hóa ở nước ngoài. Đó là lý do tại sao nhiều mô hình AI không đến từ Đức”.

Giải pháp của ông Thomas là tập trung vào việc ứng dụng AI từ nước ngoài, thay vì quá chú trọng vào công nghệ “sản xuất tại Đức”. Đồng thời, ông cảnh báo rằng không được đánh mất chủ quyền số, và trách nhiệm của chính phủ là “thiết lập các chương trình để đối phó với điều này, chẳng hạn như kế hoạch hành động”.

ĐỒNG NGHIỆP AI VÀ TRỢ LÝ ẢO TẠI NƠI LÀM VIỆC

Nhìn về phía trước, ông Thomas dự đoán sẽ xuất hiện những loại hình công ty kỹ thuật số mới. Từ đó, ngay cả những nhóm nhỏ cũng có thể tạo ra doanh thu hàng triệu Euro với sự trợ giúp của đồng nghiệp AI và trợ lý AI thường trực.

Ví dụ, một kho lưu trữ được quản lý bởi AI có thể tìm ra đúng tài liệu chỉ trong vài giây. Hay trợ lý kỹ thuật số sẽ sơ loại email, tổ chức quy trình công việc và ghi lại các bước cần thiết, chẳng hạn trong lĩnh vực như tư vấn thuế hoặc kiểm toán.

Người lao động AI thậm chí có thể hòa nhập sâu vào lực lượng lao động đến mức sẽ được liệt kê như một phần của cơ cấu nhân sự chính thức.