Trang The Wired cho biết tại Mỹ, đặc biệt trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo (AI), nhiều startup đang yêu cầu nhân viên tiềm năng trả lời một câu hỏi then chốt: Có sẵn sàng làm việc gần gấp đôi tuần làm việc chuẩn 40 giờ không? Để được nhận vào làm, câu trả lời phải là một tiếng “có” dứt khoát. Những công ty này đang áp dụng một lịch làm việc khốc liệt, vốn xuất phát từ Trung Quốc, được gọi là “996” – làm việc từ 9 giờ sáng đến 9 giờ tối, sáu ngày một tuần, tương đương 72 giờ làm việc mỗi tuần.

TỪ CHỐNG KIỆT SỨC ĐẾN VĂN HÓA LÀM VIỆC CƯỜNG ĐỘ CAO

Ở Trung Quốc, lịch làm việc 996 từng gây ra làn sóng phản đối mạnh mẽ và bị chỉ trích là “nô lệ thời hiện đại”. Nhiều ý kiến cho rằng lịch trình này góp phần dẫn đến một loạt cái chết của người lao động do kiệt sức. Dù mang tiếng xấu ở nước ngoài, các công ty Mỹ, đặc biệt là những startup AI, đang dần chấp nhận cả lịch trình lẫn cái tên “996” khi họ cạnh tranh khốc liệt với nhau và với các đối thủ từ Trung Quốc.

Adrian Kinnersley, một doanh nhân dày dạn kinh nghiệm điều hành cả một công ty tuyển dụng nhân sự và một startup tuân thủ luật lao động, bày tỏ sự ngạc nhiên trước sự phổ biến của xu hướng này. “Lịch 996 đang ngày càng trở nên phổ biến”, ông nói. “Chúng tôi có nhiều khách hàng yêu cầu sàng lọc ứng viên dựa trên việc họ có sẵn sàng làm việc theo lịch 996 trước khi phỏng vấn hay không”.

Vào đầu đại dịch Covid-19, các cuộc thảo luận về điều kiện làm việc tại Mỹ thường xoay quanh vấn đề kiệt sức và nhu cầu tăng tính linh hoạt. Ngay cả trong ngành công nghệ vốn nổi tiếng với áp lực cao, các công ty cũng bắt đầu nhấn mạnh các biện pháp hỗ trợ cân bằng công việc và cuộc sống. Tuy nhiên, sự gia tăng của lịch 996 cho thấy xu hướng đã đảo chiều. Nó gợi nhớ đến tuyên bố “cực kỳ hardcore” của Elon Musk với nhân viên X, khuyến khích họ làm việc với cường độ cao và thời gian dài.

Điều đáng chú ý là các công ty không gặp khó khăn trong việc tìm kiếm nhân viên sẵn sàng chấp nhận lịch trình này. Một số startup thậm chí xem đây là một phần cốt lõi của văn hóa làm việc. Rilla, một startup AI phát triển phần mềm giúp các nhà thầu ghi âm cuộc trò chuyện với khách hàng tiềm năng và hướng dẫn cách đàm phán giá cao hơn, cho biết gần như toàn bộ đội ngũ 80 nhân viên của họ tuân thủ lịch 996.

Will Gao, trưởng phòng phát triển của Rilla, giải thích: “Có một văn hóa công sở đang phát triển mạnh mẽ, đặc biệt trong thế hệ Gen Z của tôi, những người lớn lên với những câu chuyện về Steve Jobs và Bill Gates – những doanh nhân cống hiến cả đời để xây dựng các công ty thay đổi thế giới”.

Rilla rất minh bạch về kỳ vọng của mình. Trong các tin tuyển dụng, công ty nêu rõ nhân viên phải làm việc hơn 70 giờ mỗi tuần và cảnh báo ứng viên không nên tham gia nếu không “hào hứng” với lịch trình này. Để hỗ trợ, công ty cung cấp bữa sáng, trưa và tối tại văn phòng mỗi ngày, kể cả thứ Bảy.

TRUNG QUỐC ĐANG ÁP DỤNG LỊCH ‘007’ – TỪ NỬA ĐÊM ĐẾN NỬA ĐÊM, BẢY NGÀY MỘT TUẦN

Không phải tất cả các nhà sáng lập đều áp dụng lịch 996 cho toàn bộ nhân viên. Amrita Bhasin, CEO của startup AI về logistics Sotira, chia sẻ rằng lịch trình này phổ biến trong giới sáng lập tại Vùng Vịnh San Francisco khi công ty mở rộng. “Trong hai năm đầu khởi nghiệp, bạn gần như phải làm theo lịch 996”, cô nói. Tuy nhiên, Bhasin cho rằng việc áp đặt lịch trình này lên nhân viên bình thường là không công bằng. “Tôi không nghĩ nên ép buộc họ làm theo”.

Một số nhà sáng lập xem lịch 996 như một lựa chọn dành cho những nhân viên tận tụy nhất, tạo ra một cấu trúc hai cấp độ trong công ty. Ritchie Cartwright, nhà sáng lập công ty telehealth Fella & Delilah tại San Francisco, gần đây đã chia sẻ trên LinkedIn về một thông báo gửi đến nhân viên, trong đó ông đề xuất chuyển một số nhân viên sang lịch 996. Để khuyến khích, công ty đưa ra mức tăng lương 25% và tăng 100% cổ phần cho những ai tham gia. Theo bài đăng, chỉ dưới 10% nhân viên đồng ý tham gia chương trình này.

Tại Trung Quốc, sau nhiều năm phản đối từ người lao động, vào năm 2021 chính phủ  đã siết chặt quản lý lịch làm việc 996, vốn là trái luật. Dù vẫn phổ biến trong ngành công nghệ, một số công ty Trung Quốc đã công khai giảm bớt lịch trình này.

Tuy nhiên, trên phạm vi toàn cầu, xu hướng 996 dường như đang lan rộng. Mùa hè năm nay, nhà đầu tư mạo hiểm người Anh Harry Stebbings đã khơi mào một cuộc tranh luận sôi nổi khi cho rằng lịch 996 có thể chưa đủ khốc liệt. Ông nói: “Sự thật là Trung Quốc hiện đang áp dụng lịch ‘007’ – từ nửa đêm đến nửa đêm, bảy ngày một tuần, với lực lượng lao động luân phiên. Nếu bạn muốn xây dựng một công ty trị giá 100 triệu USD, năm ngày một tuần là đủ. Nhưng để đạt mức 10 tỷ USD, bạn phải làm việc bảy ngày một tuần”.

Stebbings nhận thấy các công ty và nhân viên Mỹ nhiệt tình với lịch 996 hơn nhiều so với các đồng nghiệp châu Âu. “Người châu Âu dường như bị sốc khi bạn yêu cầu họ làm việc cuối tuần”, ông giải thích.

Tuy nhiên, Adrian Kinnersley, doanh nhân trong lĩnh vực tuyển dụng, bày tỏ lo ngại về tính hợp pháp của xu hướng này tại Mỹ. Ông cho rằng nhiều công ty áp dụng lịch 996 đang “vi phạm nghiêm trọng” luật lao động Mỹ. Dù nhân viên công nghệ thường được miễn quy định trả lương làm thêm giờ, Kinnersley chỉ ra rằng một số công ty thậm chí không phân loại nhân viên đúng cách.

“California là trung tâm của AI, nơi văn hóa 996 đang bùng nổ, nhưng đây cũng là bang có luật lao động thân thiện với người lao động nhất Mỹ”, ông nói. “Có một sự cuồng nhiệt trong cuộc đua phát triển sản phẩm AI, và nhiều người trẻ thông minh, trong sự nhiệt huyết của mình, đang bỏ qua những rủi ro pháp lý và trách nhiệm lớn mà họ tạo ra”.

Dù có những lo ngại, Kinnersley không tin rằng lịch 996 sẽ sớm biến mất tại Mỹ. Ông thậm chí vừa đăng ký tên miền 996careers.com, cho thấy xu hướng này có thể trở thành một phần bền vững của ngành công nghệ. Sự chấp nhận lịch làm việc khốc liệt này phản ánh áp lực cạnh tranh trong lĩnh vực AI, nơi các công ty không chỉ đối đầu với nhau mà còn phải chạy đua với các đối thủ quốc tế, đặc biệt là từ Trung Quốc.

Wired cho rằng văn hóa 996 tại các startup AI Mỹ không chỉ là câu chuyện về giờ làm việc mà còn là biểu tượng của tham vọng và sự cống hiến. Đối với một số người, như Will Gao của Rilla, nó đại diện cho tinh thần khởi nghiệp của những huyền thoại công nghệ như Steve Jobs. Nhưng đối với những người khác, như Kinnersley, nó đặt ra câu hỏi về tính bền vững và đạo đức của việc yêu cầu nhân viên hy sinh sức khỏe và cuộc sống cá nhân vì mục tiêu công ty.