Làm thế nào để tránh “tăng thêm việc” cho nhân sự khi áp dụng AI trong doanh nghiệp?

Thuật ngữ “workslop” được dùng để chỉ những sản phẩm do AI tạo ra nhìn qua có vẻ đạt yêu cầu kỹ thuật, nhưng thực chất lại buộc người dùng, đồng nghiệp hoặc quản lý phải mất thêm thời gian chỉnh sửa, hoàn thiện để kết quả thực sự sử dụng được. Nói cách khác, AI đang tạo ra công việc tưởng như giúp tiết kiệm thời gian, nhưng lại khiến khối lượng công việc tăng lên gấp bội.

Theo nghiên cứu của BetterUp Labs, “workslop” được định nghĩa là “nội dung công việc do AI tạo ra trông giống như công việc tốt, nhưng thiếu chiều sâu để thực sự giúp tiến triển nhiệm vụ”, Tech Co đưa tin.

Trong vài năm qua, công cụ AI đã được triển khai ồ ạt trong môi trường doanh nghiệp, thậm chí trở thành yêu cầu bắt buộc. Nhiều lãnh đạo kỳ vọng AI sẽ nâng cao năng suất, giảm tải quy trình, và mang lại hiệu quả cao hơn.

Tuy nhiên, với khả năng “bịa” thông tin hoặc mắc lỗi của công nghệ này, nhiều kết quả do AI tạo ra lại không đạt chuẩn, khiến người khác phải chỉnh sửa, kiểm tra lại - dẫn đến năng suất không những không tăng mà còn giảm đi.

“WORKSLOP” ĐANG PHỔ BIẾN ĐẾN MỨC NÀO?

Báo cáo khảo sát 1.150 nhân viên toàn thời gian tại Hoa Kỳ cho thấy hiện tượng “workslop” ngày càng phổ biến. Có tới 40% người tham gia cho biết họ đã nhận được sản phẩm “workslop” trong tháng vừa qua. Trong số đó, lượng nội dung “workslop” chiếm khoảng 15% tổng sản phẩm công việc họ nhận được từ người khác.

Đáng chú ý, “thủ phạm” tạo ra “workslop” không chỉ là nhân viên cấp dưới. Khoảng 40% người được hỏi nói rằng họ nhận “workslop” từ đồng nghiệp, 18% từ nhân viên, và 16% từ chính cấp trên của mình. Điều này cho thấy, việc lạm dụng AI đang lan rộng khắp mọi cấp độ trong doanh nghiệp, từ nhân viên đến quản lý.

TÁC ĐỘNG CỦA “WORKSLOP” ĐẾN NĂNG SUẤT

Không có gì ngạc nhiên khi “workslop” khiến năng suất làm việc đi xuống rõ rệt. Theo khảo sát, trung bình mỗi nhân viên phải mất gần 2 giờ đồng hồ để sửa hoặc hoàn thiện lại một sản phẩm “workslop”. Tính ra, chi phí doanh nghiệp phải gánh cho mỗi lần như vậy là khoảng 186 USD/tháng.

Nếu 40% nhân viên trong công ty đều gặp tình huống này, con số tổn thất có thể lên tới hàng trăm nghìn USD mỗi năm - chưa kể thời gian và tinh thần bị bào mòn.

Bên cạnh đó, “workslop” còn ảnh hưởng tiêu cực tới tinh thần tập thể. 53% nhân viên cho biết họ cảm thấy khó chịu khi nhận phải sản phẩm “cẩu thả do AI tạo ra”. 42% mất niềm tin vào đồng nghiệp, còn 37% đánh giá người đó “kém thông minh hơn”. Rõ ràng, “workslop” không chỉ gây thiệt hại tài chính, mà còn khiến văn hóa doanh nghiệp xấu đi.

LÀM SAO ĐỂ NHẬN BIẾT “WORKSLOP”?

Một trong những vấn đề lớn nhất của “workslop” là rất khó phát hiện. Ở giai đoạn đầu, sản phẩm do AI tạo ra thường đáp ứng đầy đủ các tiêu chí cơ bản: bài viết có độ dài hợp lý, báo cáo có số liệu rõ ràng, hình ảnh có bố cục cân đối. Tuy nhiên, khi xem kỹ hơn, người ta dễ nhận ra sự sáo rỗng, thiếu chính xác hoặc giá trị thực tế mờ nhạt trong nội dung ấy.

“Workslop” thường bộc lộ qua những đặc điểm khá tinh tế. Ngôn ngữ trong sản phẩm thường khô khan, lặp lại, thiếu sáng tạo; đôi khi lạm dụng từ khóa hoặc thuật ngữ chuyên môn khiến nội dung trở nên nặng nề, khó tiếp cận. Thông tin có thể mơ hồ, thiếu chi tiết hoặc thậm chí sai lệch hoàn toàn.

Trong lĩnh vực hình ảnh và âm thanh, “workslop” thể hiện qua những bức ảnh méo mó, thiếu tự nhiên hoặc giọng nói đều đều, vô cảm. Ở mức độ tinh tế hơn, chỉ cần cảm thấy “không thật”, “vô hồn”, người dùng có thể đang tiếp xúc với một sản phẩm “workslop” của AI. Cuối cùng, trực giác con người vẫn là công cụ nhận diện đáng tin cậy nhất để phân biệt giữa sáng tạo thật và “đồ giả” công nghệ.

CÁCH TRÁNH “BẪY WORKSLOP”

Trong bối cảnh các công cụ như ChatGPT, Gemini hay Claude ngày càng phổ biến, việc tránh hoàn toàn “workslop” gần như là bất khả thi. Tuy nhiên, doanh nghiệp vẫn có thể giảm thiểu nguy cơ này bằng những giải pháp cụ thể.

Trước hết, cần đặt ra quy định rõ ràng về việc sử dụng AI. Việc khuyến khích nhân viên dùng AI mà không có hướng dẫn cụ thể là con đường ngắn nhất dẫn đến “workslop”. Cần xác định rõ khi nào được phép dùng AI, dùng cho mục đích gì, và tiêu chuẩn đầu ra phải được kiểm soát chặt chẽ.

Song song đó, việc xây dựng tư duy đúng đắn về AI cũng quan trọng không kém. AI nên được coi là công cụ hỗ trợ sáng tạo chứ không phải phương tiện thay thế con người. Khi người lao động hiểu rằng AI chỉ là “trợ lý” sẽ giúp họ làm việc tốt hơn, chứ không phải “người làm thay”, chất lượng sản phẩm sẽ được cải thiện rõ rệt.

Cuối cùng, doanh nghiệp nên khuyến khích sự hợp tác giữa con người và AI trong quy trình sáng tạo. Thay vì để AI tự vận hành, hãy biến AI thành đối tác trao đổi ý tưởng, gợi mở hướng đi mới. Khi công nghệ và con người cùng tham gia, kết quả không chỉ đạt được nhanh hơn mà còn đảm bảo được chiều sâu, cảm xúc và tính xác thực - những giá trị mà chỉ bàn tay con người mới có thể mang lại.

“Workslop” là hệ quả của việc vội vàng áp dụng AI mà thiếu chiến lược. Khi doanh nghiệp coi AI như “cây đũa thần” có thể tự động hóa mọi việc, kết quả thường ngược lại: công việc nhiều hơn, chi phí cao hơn và tinh thần đội ngũ giảm sút.

Nếu muốn AI thực sự mang lại giá trị, doanh nghiệp cần tiếp cận một cách thận trọng, có hướng dẫn và có kiểm soát. Bởi suy cho cùng, công nghệ chỉ mạnh mẽ khi được con người sử dụng đúng cách, và “workslop” chính là lời nhắc nhở rõ ràng nhất cho điều đó.