"Về báo chí và mạng xã hội, tinh thần của Chính phủ là làm đúng chỉ đạo của Đảng, tạo điều kiện để phát triển, đi đôi với quản lý thật tốt", Phó thủ tướng Vũ Đức Đam khẳng định khi giải trình trước Quốc hội, trong phiên trả lời chất vấn của Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Trương Minh Tuấn chiều 17/11.

"Chính phủ sẽ có thái độ kiên quyết hơn với mạng xã hội", ông nói. "Cái gì tốt chúng ta phát huy, cái gì không tốt sẽ ngăn chặn với thái độ cương quyết hơn nữa, trên tinh thần đúng pháp luật, đúng cam kết quốc tế".

Quản lý báo chí và mạng xã hội là vấn đề được rất nhiều đại biểu quan tâm trong phiên chất vấn này.

Theo Phó thủ tướng thì ở Việt Nam, theo số liệu mới nhất, có 67% dân số dùng Internet, 60% dùng mạng xã hội, tuy nhiên gần như thị trường là của công ty nước ngoài.

Về thị phần, 95% mạng xã hội, 98% công cụ tìm kiếm, 98% thư điện tử, 80% thương mại điện tử tại Việt Nam là của nước ngoài. Trên thị trường quảng cáo trực tuyến Việt Nam, Facebook và Youtube chiếm đến 80%, với doanh thu khoảng 350 triệu USD.

Chúng ta chỉ còn trò chơi điện tử có thị phần khá tốt, khoảng 60%, ông nói.

Phó thủ tướng cho biết, nhiều nước trên thế giới đã có thái độ kiên quyết hơn, và Chính phủ cũng đã yêu cầu Bộ Thông tin và Truyền thông cùng các bộ, ngành cần có thái độ rõ ràng, kiên quyết hơn với mạng xã hội.

Còn ngại công khai, minh bạch

Liên quan đến việc xây dựng Chính phủ điện tử, Phó Thủ tướng cho rằng phải nhìn thẳng vào thực tế là dù rất tích cực, rất cố gắng, nhưng Việt Nam cũng chỉ đứng đâu đó thứ 80, có năm tụt xuống 113 trên thế giới.

Về hạ tầng, nhân lực - không chỉ nhân lực công nghệ thông tin mà nhân lực chung của toàn hệ thống và dịch vụ công trực tuyến, thì Việt Nam đều có hạn chế.

Dịch vụ công trực tuyến thì đến tháng 7/2017 có 109.644 dịch vụ, 95% nằm ở cấp tỉnh trở xuống. Dù đã giao kế hoạch rất cụ thể, tháng 7 vừa rồi trung bình mới có 1% số dịch vụ được cung cấp ở mức 4 - mức cao nhất, tức là kèm theo thanh toán điện tử; 5% số dịch vụ ở mức 3 (có thể lấy mẫu tờ khai trên mạng, nộp online, nhưng vẫn phải toán trực tiếp).

Tỷ lệ triển khai của các bộ cũng rất khác nhau: Bộ Tài chính được 26% số dịch vụ cấp độ 4, nhưng Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội chỉ có 0,4%.

Phó thủ tướng cũng nhấn mạnh, công nghệ thông tin chỉ là công cụ hỗ trợ cải cách hành chính và xây dựng Chính phủ điện tử. "Chúng ta quyết tâm phải xây dựng Chính phủ điện tử, không chỉ là biên chế, tiết kiệm thời gian, chi phí của người dân, doanh nghiệp mà quan trọng hơn hết là công khai, minh bạch, chống tiêu cực, tham nhũng".

"Tiền (đầu tư cho hạ tầng để xây dựng Chính phủ điện tử - PV) có thiếu không? Ở góc độ nào đó bao giờ cũng là chưa đủ, nhưng nếu sử dụng số tiền đó tốt hơn sẽ làm tốt hơn. Quan trọng là vượt qua tâm lý ngại dùng công nghệ thông tin, vì công nghệ vào mà mình không giỏi thì mất quyền quản lý hệ thống, quyền quản lý cán bộ của mình", ông nói.

"Còn cái ngại nữa là ngại công khai, minh bạch, ứng dụng công nghệ vào là coi như mình bị giám sát. Phải khắc phục tính cục bộ, không chịu liên thông, chia sẻ với nhau, cái gì cũng muốn tự mình làm hết, rồi để lãng phí".

"Chính phủ từ khuyến khích, đến giờ đã bắt buộc phải thuê dịch vụ, để những người chuyên nghiệp người ta sẽ làm. Thủ tướng rất quyết liệt, giao nhiệm vụ cụ thể cho từng bộ, nhưng vẫn phải quyết liệt hơn nữa", Phó thủ tướng trình bày.

Mất an toàn thông tin hàng đầu thế giới

Trước Quốc hội, Phó thủ tướng Vũ Đức Đam cũng cảnh báo về mất an toàn ở Việt Nam vì sự "dễ dãi" của người dùng.

Ông nói, về ứng dụng công nghệ, Việt Nam đứng khoảng thứ 80 thế giới - mức trung bình, nhưng an toàn thì đứng vị trí trên 100 - tức là trung bình yếu.

Những chỉ số liên quan đến ý thức và hành vi của người dân thì Việt Nam thuộc loại yếu nhất trên thế giới. "Cứ 1 giây, Việt Nam có 176 sự cố liên quan đến an toàn, an ninh thông tin, có 4 mã độc bị phát tán, tức là tôi vừa nói xong câu này thì có cả nghìn cuộc tấn công, có mấy chục mã độc mới, mấy chục cuộc tấn công có chủ đích", ông nói.

Có những chỉ số Việt Nam đứng cuối cùng của thế giới, như chỉ số phát tán phát thư rác. Cứ 100 thư rác phát đi thì Việt Nam có 11,17 chiếc, nếu tính theo tỷ lệ dân cư thì Việt Nam gấp Trung Quốc 13,4 lần và gấp Mỹ 8 lần.

Ngày xưa, nói đến an toàn thông tin là chỉ nói đến máy tính, nhưng giờ là vạn vật kết nối, từ tủ lạnh, tivi, nên tỷ lệ lây nhiễm tại chỗ của Việt Nam cao nhất thế giới. Năm 2016, Việt Nam có hơn 71% thiết bị lây nhiễm.

Ngược lại với tỷ lệ lây nhiễm rất cao, thì nhận thức của người dân về điều này rất thấp - khoảng 11% người nhận thức được, trong khi thế giới là khoảng 60%.

"Chúng ta có 61% máy tính cá nhân nhiễm mã độc, so với 19% trung bình trên thế giới. Ta chưa nhận thức rõ nguy cơ mất an toàn", Phó thủ tướng cảnh báo.

"Khi chúng tôi hỏi chuyên gia quốc tế, thì họ nói dùng từ chuẩn nhất với chúng ta là dễ dãi, tức là chúng ta chưa nhận thức được nguy cơ. Chúng ta không biết mọi thông tin cá nhân đều được các công ty thu thập, về lý thuyết là phục vụ mục đích kinh doanh, nhưng hoàn toàn có thể bị lợi dụng để lừa đảo, tống tiền, làm những việc có hại cho bản thân", Phó thủ tướng nói tiếp.

"Quan điểm của Chính phủ là Việt Nam phải có chủ quyền trên không gian mạng", Phó thủ tướng phát biểu.