Khẳng định đó là trách nhiệm dân sự, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội không xem xét việc lấy vốn trái phiếu Chính phủ để chi trả bồi thường thiệt hại cho dân như đề xuất của Chính phủ.

Sáng 14/12, Bộ trưởng Bộ Giao thông Nguyễn Văn Thể  trình Uỷ ban Thường vụ Quốc hội tờ trình về việc giải quyết bồi thường cho nhà ở, công trình nằm ngoài phạm vi giải phóng mặt bằng bị ảnh hưởng do quá trình thi công xây dựng các dự án nâng cấp, mở rộng Quốc lộ 1 đoạn Thanh Hoá – Cần Thơ và đường Hồ Chí Minh đoạn qua Tây Nguyên.

Theo tờ trình thì Thủ tướng đã có ý kiến chỉ đạo, giao Bộ Giao thông vận tải thừa ủy quyền Thủ tướng Chính phủ để trình nội dung này.

Chính phủ cho biết, qua số liệu tổng hợp sơ bộ tại 31 dự án (15 dự án nâng cấp, mở rộng Quốc lộ 1 đoạn Thanh Hóa – Cần Thơ và 3 dự án nâng cấp, mở rộng đường Hồ Chí Minh đoạn qua Tây Nguyên sử dụng vốn Trái phiếu Chính phủ; 13 dự án đầu tư nâng cấp, mở rộng Quốc lộ 1 đoạn Thanh Hóa – Cần Thơ theo hình thức BOT), ước tính có khoảng 35.814 hộ dân bị ảnh hưởng với dự kiến kinh phí đền bù nằm ngoài trách nhiệm bảo hiểm do chủ đầu tư mua khoảng 166,793 tỷ đồng (18 dự án sử dụng vốn TPCP: 81.936 tỷ đồng; 13 dự án BOT: 84.857 tỷ đồng).

Tuy nhiên, việc bồi thường cho các hộ dân có nhà ở, công trình nằm ngoài phạm vi giải phóng mặt bằng bị ảnh hưởng nêu trên tại một số dự án chưa có đầy đủ cơ sở pháp lý để xem xét, giải quyết dứt điểm, dẫn đến tình trạng khiếu nại, khiếu kiện kéo dài, làm hưởng đến đời sống, sinh hoạt của người dân và tình hình an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội tại địa phương.

Chính phủ khẳng định nguyên nhân gây ra thiệt hại cho nhà ở, công trình xây dựng của các hộ dân nằm ngoài phạm vi giải phóng mặt bằng là khách quan, bất khả kháng, nằm ngoài khả năng tính toán, dự báo của nhà đầu tư, chủ đầu tư, nhà thầu thi công và các đơn vị liên quan do đặc thù của các dự án xây dựng giao thông phải sử dụng thiết bị rung chấn....

Thẩm tra nội dung Chính phủ trình, đa số ý kiến tại Uỷ ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội cho rằng trong trường hợp xảy ra các thiệt hại trong quá trình thi công mà nhà đầu tư, nhà thầu thi công mua không đủ phạm vi, hạn mức bảo hiểm, do khâu dự báo, chuẩn bị thi công chưa đầy đủ, chưa lường hết được các rủi ro có thể xảy ra thì nhà đầu tư, nhà thầu thi công phải chịu trách nhiệm bồi thường. Ngân sách nhà nước không bố trí nguồn lực để xử lý các nội dung này, cơ quan thẩm tra nêu quan điểm.

Phó chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển nói: việc Chính phủ trình không thuộc thẩm quyền của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội. Phải dựa vào căn cứ pháp lý chứ không thể làm cái gì không có căn cứ pháp lý được, ông Hiển nhấn mạnh.

Bộ trưởng Bộ Giao thông Nguyễn Văn Thể nêu lý do các dự án trên mở rộng rất lớn, trước đây dân ở cách xa đường, sau mở đường đáng lẽ đền bù mỗi bên thêm 7 - 8 mét nhưng tiết kiệm tiền giải phóng mặt bằng nên dân ở rất gần mới dẫn đến bị thiệt hại như Chính phủ đã nêu tại tờ trình.

"Anh Thể à, cái này Thường vụ nắm được cả, nhưng trách nhiệm dân sự thuộc về ai, tại sao lại xử lý như thế?", Phó chủ tịch Phùng Quốc Hiển ngắt lời Bộ trưởng Thể.

Chủ nhiệm Uỷ ban Văn hoá giáo dục thanh thiếu niên và nhi đồng Phan Thanh Bình đặt vấn đề: quan điểm là thiệt hại cho dân thì phải bồi thường, nhưng trách nhiệm ở đâu và tiền ở đâu? Theo ông Bình thì ảnh hưởng của việc thi công phải được đặt ra ngay từ đầu, nếu Chính phủ biết điều đó mà cứ ép nhà thầu phải làm thì đó là trách nhiệm của Chính phủ. Còn nếu nhà thầu biết có thiệt hại mà vẫn làm, không mua bảo hiểm thì đó là trách nhiệm của nhà thầu thi công.

Ông Bình cũng nhắc đến phương án đưa ra toà xử, làm tiền lệ sau này cả công trình nhà nước cũng đưa ra toà chứ không quay lại nhà nước xử lý.

Chủ nhiệm Uỷ ban Tư pháp Lê Thị Nga nói, về trách nhiệm dân sự thì luật quy định rất rõ ràng về bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng. Trong việc này nếu lỗi là do thi công, nhà thầu phải bồi thường còn nếu Chính phủ có cam kết chịu trách nhiệm thì lúc đó lấy tiền của Chính phủ, còn nếu không thì ra toà.

Thứ trưởng Bộ Xây dựng Phan Thị Mỹ Linh khẳng định đây là trách nhiệm của nhà thầu và cơ quan thiết kế. Trách nhiệm của Bộ thì đã tham mưu rất đầy đủ.

Phó Chủ tịch Quốc hội Tòng Thị Phóng cho rằng Thường vụ không có căn cứ để xem xét nội dung Chính phủ trình. Phó chủ tịch cũng lưu ý vai nào ra vai đấy, cần tránh Thường vụ làm thay và can thiệp sâu vào công việc cụ thể của điều hành.

Đây là quan hệ trực tiếp giữa nhà thầu với dân, không phải cái gì liên quan đến lợi ích của dân cũng đưa lên Thường vụ. Vốn đã bố trí rồi, phát sinh nằm trong điều hành, Phó chủ tịch nhấn mạnh.

Kết luận phiên thảo luận, Phó chủ tịch Phùng Quốc Hiển nêu yêu cầu của Thường vụ là việc đền bù do thi công dự án gây thiệt hại cho trên 35 ngàn hộ dân cần được xử lý thấu đáo. Nhưng nội dung Chính phủ trình không thuộc thẩm quyền của  Thường vụ mà thuộc trách nhiệm xử lý của Chính phủ .

Đây là trách nhiệm dân sự thực hiên theo luật dân sự, không liên quan đến hoạt động của ngân sách, nếu dùng ngân sách để xử lý thì tạo nên tiền lệ không hợp lý, ông Hiển kết luận.