Chủ trì và phát biểu tại Diễn đàn Nâng tầm kỹ năng lao động Việt Nam diễn ra tại Hà Nội ngày 16/11, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc đã dẫn lại những triết lý của cha ông ta: "ruộng bề bề không bằng có nghề trong tay, một nghề cho chín còn hơn 9 nghề", để nhấn mạnh đến vai trò đặc biệt quan trọng của giáo dục nghề nghiệp đến chất lượng nguồn nhân lực của quốc gia. 

Tay nghề lao động Việt không thua kém nước nào

Phát biểu tại diễn đàn, Thủ tướng chính phủ Nguyễn Xuân Phúc khẳng định, kỹ năng nghề là vấn đề lớn của toàn cầu, đặc biệt là nước đang phát triển, có năng suất lao động thấp như Việt Nam. Thủ tướng cho rằng, nguồn lực phát triển của Việt Nam hiện nay chính là đến từ dân số gần 100 triệu người, là kỹ năng lao động, kỹ năng quản trị quốc gia, quản trị trong từng lĩnh vực, nói chung là năng lực trí tuệ, nghề nghiệp của từng người trong cả hệ thống đất nước quyết định.

Theo Thủ tướng, kinh nghiệm thành công của nhiều quốc gia phát triển cho thấy, khi các điều kiện khác không thay đổi thì nhân lực có kỹ năng, nhất là những người có tay nghề cao đóng vai trò đặc biệt quan trọng thúc đẩy năng suất lao động vượt trội, tăng trưởng GDP, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Do đó, tăng quy mô và nâng cao chất lượng giáo dục nghề nghiệp là nhân tố quyết định, trong đó sự đồng hành của doanh nghiệp vào quá trình này là thành tố đột phá.

Thủ tướng cho rằng, những năm qua, đổi mới, nâng cao chất lượng giáo dục nghề nghiệp có nhiều bước tiến đáng ghi nhận. Tổ chức mạng lưới giáo dục nghề nghiệp có hiệu quả, đã xác định được 130 nghề trọng tâm, xây dựng được 40 trường nghề trọng điểm chất lượng cao, đặc biệt 3 năm gần đây tuyển sinh các trường nghề vượt chỉ tiêu.

Trong đó, đã chú ý nhiều hơn đến đối tượng lao động nông thôn, người nghèo, đồng bào dân tộc thiểu số, vui mừng hơn là nhiều nghề sinh viên tốt nghiệp có việc làm đạt 100%, phần lớn là trên 85%.

Việc chất lượng đào tạo nghề tăng 13 bậc theo các đánh giá đã góp phần tăng 10 bậc năng lực cạnh tranh quốc gia của Việt Nam năm 2019. Lao động đạt giải cao tại các kỳ thi tay nghề trên thế giới, tay nghề ASEAN chứng tỏ tay nghề của lao động Việt Nam không thua kém bất cứ nước phát triển nào.

Một trong những điểm đặc biệt theo Thủ tướng chính là việc gắn kết giáo dục nghề nghiệp với doanh nghiệp có chuyển biến tích cực với nhiều tấm gương tốt về đào tạo trong doanh nghiệp. Chính nhờ mô hình gắn kết doanh nghiệp với trường nghề đã giúp những người chân lấm, tay bùn, từ ruộng cày, thanh niên thành người lao động có tay nghề rất cao.

Cho rằng, cơ chế hợp tác 3 bên nhà nước, nhà trường và doanh nghiệp đã có sự vận hành tốt nhưng Thủ tướng nhấn mạnh, vai trò doanh nghiệp ở đây cần được nhấn mạnh hơn nữa.

Chấm dứt tình trạng dạy chay

Không phủ nhận những điểm sáng, song Thủ tướng cũng yêu cầu cần thẳng thắn nhìn nhận những khuyết điểm của giáo dục nghề nghiệp hiện nay. Đó là, tỷ lệ lao động qua đào tạo có bằng cấp, chứng chỉ nói chung ở Việt Nam còn thấp, cơ cấu lao động, xu hướng chuyển dịch còn bất hợp lý, vẫn phổ biến trường hợp thiếu thầy thiếu cả thợ...

Nhìn chung, chất lượng đào tạo dù có sự chuyển biến nhưng chưa đáp ứng nhu cầu của thị trường. Chúng ta chưa được vào top 50 thế giới về đào tạo nghề thì trách nhiệm của giáo dục nghề nghiệp còn rất lớn, phải nhìn nhận thẳng thắn chỗ này.

"Hôm nay có rất đông các thầy cô, tôi muốn nói đào tạo nghề phải gắn với nhu cầu thị trường. Bên cạnh một số mô hình thành công, thì mạng lưới giáo dục nghề nghiệp vẫn như chiếc áo ngũ sắc, không ít miếng vá víu của vải cũ, ở đây tính đồng bộ của các trường dạy nghề cần được quan tâm hơn", Thủ tướng lưu ý.

Thủ tướng và các đại biểu chứng kiến nghi thức doanh nghiệp đồng hành cùng giáo dục nghề nghiệp. Ảnh - Tống Giáp.

Trước những thực tế như vậy, Thủ tướng cho rằng định hướng thời gian tới phải thực hiện được 3 nguyên tắc, đó là bám sát hơn nữa nhu cầu thực tiễn của thị trường, bảo đảm hài hòa cung cầu về lao động có kỹ năng nghề. Nguyên tắc sống còn thứ hai là phát triển đào tạo nghề với chuẩn mực quốc tế. Ba là nâng cao tính dự báo, nắm bắt nhanh nhạy nhu cầu nhân lực của doanh nghiệp và nền kinh tế.

Thủ tướng đề nghị cả hệ thống chính trị, các bộ, ngành, địa phương, doanh nghiệp, cơ sở giáo dục nghề nghiệp cùng vào cuộc. Trước hết, Thủ tướng giao Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội đề xuất để xây dựng một hiệp ước về an sinh xã hội, xây dựng cơ chế hợp tác giữa nhà trường, doanh nghiệp và Chính phủ trong các lĩnh vực ngành nghề trọng điểm, mối quan hệ này phải có chính sách rõ ràng.

Thủ tướng cũng đặc biệt nhấn mạnh đến việc cần chấm dứt tình trạng dạy chay. "Chính phủ cũng sẽ thực hiện chính sách ưu đãi với tinh thần cơ sở giáo dục nghề nghiệp, doanh nghiệp nào thực hiện đào tạo giáo dục nghề nghiệp sẽ được hưởng những ưu đãi. Ba thành tố này hình thành cơ chế hợp tác sẽ tạo nên sức mạnh thúc đẩy giáo dục nghề nghiệp phát triển mạnh mẽ", Thủ tướng nhấn mạnh.

Đi liền với cơ chế đổi mới, Thủ tướng cho rằng phải tạo điều kiện cho các trường nghề trong việc nâng cao chất lượng. Các tỉnh, thành, địa phương cần ưu tiên cho các dự án có sự phối hợp giữa cơ sở giáo dục nghề nghiệp và doanh nghiệp, từ đó có thể gắn kết giữa nhà trường và doanh nghiệp.

"Không chỉ có câu "nhất nghệ tinh nhất thân vinh", mà ông cha ta đã có câu "ruộng bề bề không bằng có nghề trong tay, một nghề cho chín còn hơn 9 nghề", cho nên phát triển giáo dục nghề nghiệp là hoạt động có ảnh hưởng đến thành bại của một quốc gia trong công cuộc chuyển đổi, hội nhập", Thủ tướng khẳng định.

Nhân dịp này, Thủ tướng cũng đề nghị các cơ quan chức năng sớm xây dựng chỉ thị trình Chính phủ về phát triển nguồn nhân lực có kỹ năng nghề nghiệp, đáp ứng yêu cầu nâng cao năng suất lao động của Việt Nam. Thủ tướng giao Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành, nghiên cứu.