“Bồ thóc” dự trữ ngoại hối

Năm 2012, dự trữ ngoại hối của Việt Nam tăng mạnh trở lại. Giá trị này không chỉ gói gọn ở chính sách tiền tệ, mà mang tầm quốc gia.

Chuyện rằng, một số người trong ngành ngân hàng thỉnh thoảng có nhắc lại “giai thoại” cách đây nhiều năm: tại một cuộc họp, có vị lãnh đạo cấp vụ nêu ý kiến, trong lịch sử Việt Nam từng không có một đồng ngoại tệ nào trong dự trữ ngoại hối nhà nước và cũng không cần thiết phải có.

Tiếp nhận thông tin này, nhiều người tham dự cuộc họp, có cả đại diện một số tổ chức quốc tế, đều ngỡ ngàng. Bởi, một quốc gia không có dự trữ ngoại hối, hoặc mức dự trữ quá yếu sẽ đối diện với nhiều rủi ro…

Một ví dụ, năm 2008, trong bối cảnh chung toàn cầu, nền kinh tế Việt Nam đứng trước ảnh hưởng khủng hoảng, giới đầu tư nước ngoài quan ngại và áp lực vốn ngoại đảo chiều đặt ra. Trong bối cảnh đó, lần đầu tiên và duy nhất cho đến nay, con số dự trữ ngoại hối nhà nước được công bố chi tiết.

Chiều muộn ngày 19/6/2008, theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Tài chính Vũ Văn Ninh lúc đó chủ trì một diễn đàn truyền hình trực tuyến, cùng Ngân hàng Nhà nước, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Công thương (tên gọi lúc bấy giờ) và các tổ chức quốc tế Ngân hàng Thế giới (WB), Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB), Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), với sự phối hợp của ngân hàng Credit Suisse.

Buổi truyền hình trực tuyến kết nối với nhà đầu tư tại các đầu cầu Hà Nội, Tp.HCM, Hồng Kông và Singapore, thực hiện tại văn phòng của WB. Tại đây, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Văn Giàu lúc đó công bố: dự trữ ngoại hối ròng của Việt Nam ở mức 20,7 tỷ USD.

Lần đầu tiên và duy nhất cho đến nay con số dự trữ ngoại hối được nêu rõ như vậy. Thuộc diện bí mật quốc gia, nhưng do tình huống buộc phải công bố. Và nó được xem là có sức nặng trước quan ngại của giới đầu tư nước ngoài. Với quy mô đó, Thống đốc Nguyễn Văn Giàu khẳng định tại diễn đàn: “Đảm bảo đủ để can thiệp thị trường”.

Ví dụ trên cho thấy dự trữ ngoại hối nhà nước có sức nặng của nó, mà không chỉ gói gọn ở chính sách tiền tệ.

Năm 2012, sau khi sụt giảm nhanh và mạnh kể từ sau thời điểm công bố mức 20,7 tỷ USD nói trên, dự trữ ngoại hối của Việt Nam đã tăng mạnh trở lại. Con số mua vào năm nay ước khoảng hơn 10 tỷ USD. Tổng thể, một số tổ chức trong và ngoài nước ước tính hiện có thể đã đạt trên 20 tỷ USD.

Còn theo phát ngôn hay cách nói của một số lãnh đạo nhà nước, quy mô dự trữ ngoại hối hiện đã đáp ứng được gần 12 tuần nhập khẩu của nền kinh tế.

Nói theo tuần nhập khẩu là một chuẩn mực, bởi hơn 20 tỷ USD với Việt Nam là có ý nghĩa, nhưng giả sử với Thái Lan lại không hẳn là đạt yêu cầu tối thiểu. Việc tính theo tuần nhập khẩu nhằm thể hiện khả năng hỗ trợ thanh toán quốc tế của dự trữ ngoại hối quốc gia đó, hoặc khả năng phòng vệ trước rủi ro các dòng vốn đảo chiều. Và theo IMF, một quốc gia có dự trữ ngoại hối từ 12 - 14 tuần nhập khẩu thì được coi là đủ.

Với tiêu chí đó, kết thúc năm 2012 Việt Nam đã có thể hài lòng hơn khi đã gia tăng được quy mô dự trữ ngoại hối. Và quan trọng hơn là giá trị chiều sâu của nó.

Một chuyên gia khi trao đổi với VnEconomy nói vui rằng: “Anh ra ngoài “chém gió” gì đi nữa, thì người ta vẫn nhìn vào bồ thóc của nhà anh. Chuyện dự trữ ngoại hối của mình cũng theo đó mà suy xét”.

Ý của chuyên gia này là, khi Chính phủ, doanh nghiệp Việt Nam đi ra thị trường quốc tế, đàm phán để huy động vốn, các đối tác sẽ để mắt đến thực lực quốc gia, mà một “bồ thóc” là dự trữ ngoại hối. Điều này cũng tương tự như một trong nhiều tiêu chí để đảm bảo thu hút vốn đầu tư nước ngoài tốt hơn.

Một quy mô dữ trữ ngoại hối tốt hơn, gia tăng rõ rệt hơn sẽ góp phần cải thiện tín nhiệm quốc gia. Tín nhiệm quốc gia cũng là một tham chiếu quan trọng khi các tổ chức xếp hạng tín nhiệm quốc tế đánh giá các doanh nghiệp. Hạng mức tốt hơn, chi phí vay vốn sẽ thấp hơn. Đây là một giá trị rõ ràng và mở rộng.

Năm 2012, dự trữ ngoại hối của Việt Nam gia tăng mạnh, cải thiện rõ rệt. Song, tháng 9/2012, Moody’s hạ bậc tín nhiệm Việt Nam, mà quan ngại nổi bật là vấn đề nợ xấu gia tăng trong hệ thống ngân hàng.

Thử hỏi, giả sử cùng với nợ xấu, dự trữ ngoại hối và biến động tỷ giá USD/VND vẫn bất ổn như vài ba năm liền trước, thì hạng mức tín nhiệm quốc gia sẽ còn xuống đến đâu?

Ngược lại, nếu trong năm 2013, dự trữ ngoại hối tiếp tục được nâng lên, vấn đề nợ xấu được xử lý tốt hơn thì có thể lạc quan với triển vọng thăng hạng tín nhiệm trở lại. Vấn đề còn lại, là chữ “nếu” đó có nằm trong khả năng hay không.