Muốn giảm nợ công, nói một cách đơn thuần thì dễ lắm, chỉ có không vay thôi, Phó thủ tướng Vũ Văn Ninh trao đổi với báo chí bên hành lang Quốc hội sáng 24/10.

Trong bối cảnh áp lực nợ công đang tăng nhanh và ngân sách quá eo hẹp, việc Chính phủ xin phát hành 3 tỷ USD trái phiếu quốc tế để tái cơ cấu nợ khiến nhiều cử tri lo ngại.

Theo Phó thủ tướng, trong điều kiện của Việt Nam thì vừa phải dựa vào nội lực vừa phải tận dụng ngoại lực để phát triển. Đi vay về là để làm ăn, luật đã quy định chỉ vay cho đầu tư, không vay cho thường xuyên. Nhiều công trình mình vay về để đầu tư và trả nợ được.

Ông cũng nhấn mạnh, hai chữ đảo nợ, nghe dễ hiểu nhưng thực ra lại không đầy đủ. Luật cho phép cơ cấu lại nợ cho có lợi nhất chứ không phải vì không trả được phải đảo nợ. Trước đây mình vay cao, dù chưa đến hạn, nhưng khi mà được vay khoản thấp hơn để trả nợ, thì mình làm, luật cho phép, trên nguyên tắc đặt lợi ích quốc gia lên trên hết.

Xin Quốc hội phát hành trái phiếu quốc tế và đa dạng hóa kỳ hạn phát hành trái phiếu trong nước, Phó thủ tướng cho biết xu hướng là phát hành dài hạn chứ không ngắn hạn. Nhưng trong nước vì thị trường vốn chưa phát triển nên vẫn phải vay qua kênh khác nữa, chủ yếu là vốn ngắn hạn nên phải linh hoạt.

Đương nhiên là ngắn hạn không lợi bằng dài hạn nhưng bối cảnh tình hình buộc phải có linh hoạt ấy, ông giải thích.

Quan trọng hơn nữa là vay về thì làm gì để trả được nợ, con số nợ công cao hay thấp không phải vấn đề. Kể cả anh vay thấp mà không trả được nợ, đầu tư không hiệu quả, thì vẫn vỡ nợ như thường, Phó thủ tướng nhấn mạnh.

Nhìn tổng thể về ngân sách, trong bối cảnh vẫn hụt thu lớn dù GDP năm nay vượt kế hoạch, Phó thủ tướng Vũ Văn Ninh giải thích, nguyên nhân đầu tiên là giá dầu giảm quá mạnh so với dự kiến. Lúc đầu, ngân sách dự toán giá khoảng 100 USD/thùng nhưng thực tế bình quân chỉ còn một nửa. Bên cạnh đó, thu từ nhà máy lọc dầu Dung Quất cũng theo giá thị trường nên giảm theo.

Tổng cộng các khoản thu liên quan đến dầu thô trong năm 2015 giảm 63.000 tỷ đồng.

Lý do giảm nữa là do lộ trình hạ thuế để hỗ trợ cho cộng đồng doanh nghiệp. Theo kế hoạch, trong giai đoạn 2015-2020 thuế suất giảm từ 25% xuống 22% rồi 20%, nhưng vì khó khăn nên phải hạ nhanh hơn.

Chính sách này vừa hỗ trợ, vừa nuôi dưỡng nguồn thu nhưng cần độ trễ, có thể mất tới 5 năm để doanh nghiệp phục hồi sản xuất, có lãi. Lúc đó ngân sách mới có thu.

Đó là những yếu tố căn bản lý giải tại sao tăng trưởng GDP cao mà thu ngân sách lại thấp, theo lý giải của Phó thủ tướng.

Bị ảnh hưởng bởi giá dầu, song ngân sách vẫn có nhiều điểm tích cực, đó là chuyển biến cơ cấu thu đang dần trở nên bền vững, bởi nguồn từ nội địa luôn căn cơ, chắc chắn.

Trước kia nguồn thu từ dầu thô và xuất nhập khẩu rất lớn, lên tới vài chục phần trăm GDP thì nay chỉ còn vài phần trăm. Tín hiệu tích cực này xóa đi những lo ngại về biến động giá dầu, vốn có tác động khủng khiếp tới nền kinh tế Việt Nam như vài năm trước đây, Phó thủ tướng nhìn  nhận.

Ông cũng khẳng định, các kịch bản thu ngân sách đã được tính toán từ đầu năm. Diễn biến đến cuối 2015 hoàn toàn không ngoài dự tính. Bởi thế  cũng không nên quá lo lắng ngân sách bị đảo lộn, bởi nếu ngân sách Trung ương hụt thì địa phương đã tăng lên. Để đảm bảo cân đối thì giảm nguồn điều tiết từ Trung ương.