Ngày 19/10/2018 tại Brussel (Bỉ), ông Nguyễn Xuân Cường - Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam và bà Federica Mogherini - Phó chủ tịch Ủy ban châu Âu, đại diện cấp cao của Liên minh châu Âu (EU) về đối ngoại và an ninh đã cùng ký Hiệp định Đối tác tự nguyện về thực thi luật lâm nghiệp, quản trị rừng và thương mại lâm sản (VPA/FLEGT).

Lễ ký kết có sự chứng kiến của Thủ tướng Chính phủ Việt Nam Nguyễn Xuân Phúc và ông Sebastian Kurz, Thủ tướng Áo, hiện đang đảm nhiệm vị trí Chủ tịch Hội đồng Liên minh châu Âu. Hiệp định sẽ có hiệu lực sau khi được phê chuẩn theo quy định pháp luật của mỗi bên.

Bà Federica Mogherini nhận định: "Hôm nay đánh dấu sự khởi đầu của một quan hệ đối tác quan trọng mà thông qua đó Việt Nam và EU sẽ cùng hợp tác để giải quyết tình trạng khai thác gỗ bất hợp pháp và các hệ quả nguy hại của tình trạng này. EU hoan nghênh tiến bộ mà Việt Nam đã đạt được nhằm chuẩn bị cho việc thực thi VPA/FLEGT và các bước đầu tiên trong việc tăng cường kiểm soát gỗ nhập khẩu. 

Tuy nhiên, cần phải làm nhiều hơn thế nữa. Kiểm soát tính hợp pháp của gỗ nhập khẩu sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc thực thi đầy đủ VPA/FLEGT và góp phần đảm bảo rằng gỗ và sản phẩm gỗ của Việt Nam xuất khẩu sang EU có nguồn gốc hợp pháp. EU sẽ duy trì liên hệ chặt chẽ với phía Việt Nam để hỗ trợ Việt Nam trong việc xây dựng và triển khai trên thực tế và hy vọng sẽ đạt được những kết quả cụ thể".

Ông Nguyễn Xuân Cường, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, cho biết, thương mại gỗ và sản phẩm gỗ hợp pháp và bền vững phù hợp với các mục tiêu phát triển và nỗ lực của Việt Nam nhằm bảo vệ rừng và hạn chế biến đổi khí hậu. Việt Nam là nước có ngành công nghiệp chế biến gỗ phát triển mạnh tăng trưởng theo cấp số nhân trong thập kỷ qua, đóng một vai trò quan trọng trong thị trường gỗ toàn cầu. 

Các nhà lãnh đạo, cộng đồng doanh nghiệp và các tổ chức phi chính phủ của Việt Nam đều ủng hộ VPA/FLEGT và tiếp tục tham gia vào quá trình hoàn thiện chính sách ngành lâm nghiệp. Việt Nam đảm bảo rằng gỗ khai thác bất hợp pháp không được đưa vào thị trường Việt Nam và sẽ thực hiện các biện pháp cần thiết để giải quyết vấn đề này thông qua việc thực thi pháp luật hiệu quả.

Để thực hiện hiệp định, Việt Nam sẽ xây dựng hệ thống đảm bảo gỗ hợp pháp (VNTLAS) toàn diện và tin cậy nhằm đảm bảo gỗ nhập khẩu và sản phẩm gỗ có nguồn gốc hợp pháp thông qua hệ thống xác minh đối với gỗ trong nước và gỗ nhập khẩu được khai thác và kinh doanh tuân thủ quy định pháp luật của nước khai thác. 

VPA/FLEGT cũng quy định việc thiết lập hệ thống kiểm tra và cân bằng như cơ chế khiếu nại và đánh giá độc lập cũng như cam kết có sự tham gia của các bên liên quan trong quá trình thực thi hiệp định, và công bố các thông tin chính của ngành lâm nghiệp. Các nội dung chính này của hiệp định sẽ tiếp tục được cải thiện để tăng cường hệ thống đảm bảo gỗ hợp pháp Việt Nam.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường, các cam kết của VPA/FLEGT đã được quy định trong Luật Lâm nghiệp Việt Nam sẽ có hiệu lực từ 1/1/2019. Luật mới này nghiêm cấm việc nhập khẩu gỗ được sản xuất bất hợp pháp vào Việt Nam. Chính phủ Việt Nam cũng đang xây dựng các văn bản quản lý pháp luật, trong đó có xem xét các quy định của VPA để thực thi luật, bao gồm quy định về thực hiện trách nhiệm giải trình của các nhà nhập khẩu và các chế tài xử phạt đầy đủ, phù hợp và có tính răn đe theo quy định của VPA/FLEGT.

Ủy ban thực thi chung Việt Nam - EU sẽ giám sát việc áp dụng trên thực tế các điều khoản của hiệp định, một quá trình có thể sẽ kéo dài trong vài năm. Một đánh giá chung sẽ được thực hiện trước khi hệ thống cấp phép FLEGT có thể chính thức vận hành. Đánh giá này sẽ xác minh và xác nhận rằng tất cả các cam kết của VPA/FLEGT đã được thực hiện và rằng hệ thống được đưa ra trên thực tế đáp ứng các tiêu chí sẵn sàng vận hành theo quy định tại Phụ lục của hiệp định.

Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, thực hiện FLEGT, từ tháng 1/2019, Việt Nam và EU sẽ cùng thực hiện lộ trình giảm thuế xuất nhập khẩu mặt hàng gỗ sang nhau. Bình luận về sự kiện này, ông Nguyễn Tôn Quyền - Tổng Thư ký Hiệp hội Gỗ và Lâm sản cho rằng, xuất khẩu gỗ và các sản phẩm gỗ sang EU từ trước đến nay vốn có nhiều lợi thế do các doanh nghiệp đã khá quen với thị trường. 

Một số doanh nghiệp đã tiếp cận được công nghệ chế biến gỗ của EU và đưa vào triển khai. Xuất khẩu đồ gỗ của Việt Nam vào EU sẽ được hưởng lợi rất lớn, trước hết là thuế xuất khẩu gỗ vào EU sẽ giảm nhanh. Những năm tới đây, khoảng 90% đồ gỗ của Việt Nam xuất khẩu vào EU được hưởng thuế suất 0%.

Nhờ vậy, đồ gỗ Việt Nam sẽ lợi thế hơn nhiều đối thủ khác khi xuất khẩu vào EU. Bên cạnh đó, đồ gỗ còn được hưởng chuỗi ưu đãi khác như thuận lợi hóa hải quan và thúc đẩy thương mại; giảm thuế; được quyền tham gia và tiếp cận bình đẳng trên thị trường; chính sách, thể chế được cải thiện; minh bạch hóa quy trình xây dựng các biện pháp phòng vệ thương mai; cam kết sở hữu trí tuệ, bảo hộ thương hiệu, chỉ dẫn địa lý được tăng cường...