Sóng của Cách mạng công nghiệp 4.0 đã ở ngay đầu ngõ, trong khi, nhìn xuống dưới nước thì lo cho các loài biết bơi, nhìn lên trên bờ thì lo cho các con biết chạy. Làm thế nào để tránh được các cú sốc cho ngành nông nghiệp Việt năm 2018? Câu hỏi không dễ trả lời.

Năm 2017, công cuộc "giải cứu" lợn đã trở thành "sự kiện" bất đắc dĩ của ngành nông nghiệp. Có đại biểu Quốc hội, khi phát biểu ở nghị trường, nhắc đến cuộc giải cứu này, đã đề nghị cần bổ sung vào từ điển nông nghiệp thêm cụm từ "giải cứu".

Theo con số thống kê chính thức từ Hội Chăn nuôi Việt Nam, mặc dù có sự vào cuộc rất tích cực của Chính phủ và Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã làm giảm đáng kể sự thua lỗ cho người chăn nuôi lợn trong nước, theo đó, con số thiệt hại đã được giảm khoảng hơn 3.000 tỷ đồng mỗi tháng thời gian vừa qua.

Nhưng điều đáng nói là khủng hoảng về cung cầu thị trường thịt lợn vừa qua đã làm mất đi phần lãi trên 100.000 tỷ đồng của người chăn nuôi lợn trong nước mà lẽ ra họ hoàn toàn được hưởng. Còn theo con số không chính thức, thì không phải chỉ là 100.000 tỷ đồng mà phải là gấp đôi. Thực sự là một sự kiện buồn.

Một sự kiện nữa của ngành nông nghiệp năm 2017, là một sự kiện đúng nghĩa "vui". Nhưng lắng sâu trong đó, vẫn có dư vị của "rằng hay thì thật là hay nhưng xem ra vẫn đắng cay thế nào". Đó là về các con bơi dưới nước, thủy sản tăng trưởng cao nhất trong vòng 3 năm qua. 

Xuất khẩu thủy sản là điểm sáng trong năm 2017 với tổng sản lượng đánh bắt và nuôi trồng đều tăng trên 5%, trong bối cảnh sự cố biển miền Trung vừa được khắc phục, thì thực sự đó là con số ấn tượng. 

Nhưng điều đáng lưu ý, xuất khẩu thủy sản tăng, nhờ giá cả tăng khá bởi nhu cầu tăng mạnh từ thị trường Trung Quốc. Xuất khẩu thủy sản sang Trung Quốc 11 tháng đã vượt 1 tỷ USD, tăng 63% so với cùng kỳ, là tốc độ tăng trưởng mạnh nhất trong các thị trường xuất khẩu thủy sản của Việt Nam.

Như vậy, trong khi con biết chạy ở trên bờ rớt giá thảm vì thị trường Trung Quốc thì con biết bơi ở dưới nước đạt được đỉnh cao cũng vì thị trường Trung Quốc. Một lần nữa, trong rất nhiều lần vấn đề này đã được đặt ra và đặt ra ròng rã trong nhiều năm qua, là ứng xử thế nào với thị trường Trung Quốc để tránh cho nền nông nghiệp Việt khỏi các cú sốc "giải cứu"?

Phải khẳng định rằng, dù có nhiều lúc thấy đắng cay vì các cú sốc mà thị trường này mang lại, thì thích nghi để phát huy lợi thế xuất khẩu bền vững vào thị trường Trung Quốc là con đường nhất định cần đi. Chỉ tính riêng thị trường chăn nuôi và thủy sản, qua hai ví dụ trên của năm 2017, có thể thấy, chính thị trường láng giềng Trung Quốc là tiềm năng rất lớn cho chăn nuôi và thủy sản nước ta.

Do vậy, ngoài việc phải nâng cao chất lượng, an toàn thực phẩm và hạ giá thành sản xuất của nông sản phù hợp với yêu cầu của thị trường này, thì vấn đề kiểm soát, hạn chế tối đa việc tạm nhập tái xuất đối với mặt hàng thực phẩm đông lạnh của các nước trên thế giới qua Việt Nam đưa vào Trung Quốc là vô cùng quan trọng. 

Hiện nay khối lượng mặt hàng tạm nhập vào Việt Nam tái xuất sang Trung Quốc là rất lớn, khoảng trên 5 triệu tấn/năm (tương đương toàn bộ sản lượng thịt các loại của cả ngành chăn nuôi nước ta sản xuất ra, như năm 2016 sản lượng thịt hơi các loại của nước ta sản xuất ra là 5,3 triệu tấn).

Qua phản ánh của các doanh nghiệp và những người dân chuyên buôn bán nông sản ở các tỉnh vùng biên giữa hai nước Việt - Trung, trong đó có cả phản ánh của phía nước bạn là mặt hàng thực phẩm đông lạnh tạm nhập tái xuất gia tăng bao nhiêu thì nông sản Việt Nam càng khó sang Trung Quốc bấy nhiêu, nhất là các mặt hàng xuất khẩu tiểu ngạch, trong đó đặc biệt là với mặt hàng lợn thịt.