Nhiều lô hàng phế liệu nhập khẩu không đáp ứng điều kiện bảo vệ môi trường nên doanh nghiệp không đến làm thủ tục hải quan hoặc không được thông quan dẫn đến một lượng lớn các loại phế liệu nhập khẩu tồn đọng tại các cảng biển Việt Nam.

Thông tin này được ông Âu Anh Tuấn, quyền Cục trưởng Cục Giám sát quản lý về hải quan, Tổng cục Hải quan cho biết tại buổi Họp báo chuyên đề về công tác quản lý hải quan đối với phế liệu nhập khẩu tổ chức chiều 30/7.

Không để Việt Nam thành bãi rác của thế giới!

Theo đó, sau khi Trung Quốc thực hiện chính sách cấm nhập khẩu 24 loại phế liệu, hoạt động nhập khẩu, mua bán phế liệu ở Việt Nam có chiều hướng gia tăng mạnh, có nhiều diễn biến phức tạp, nguy cơ gây ô nhiễm, ảnh hưởng đến môi trường sống gây bức xúc trong dư luận.

Tuy nhiên, nhiều lô hàng phế liệu nhập khẩu không đáp ứng các điều kiện quy định về bảo vệ môi trường trong nhập khẩu phế liệu làm nguyên liệu sản xuất nên doanh nghiệp không đến làm thủ tục hải quan hoặc không được cơ quan hải quan giải quyết thủ tục thông quan dẫn đến tình trạng có một lượng lớn các loại phế liệu nhập khẩu đang tồn đọng tại các cảng biển Việt Nam.

"Về phía doanh nghiệp, một số hãng tàu, đại lý hãng tàu, doanh nghiệp kinh doanh cảng đã ý thức được nguy cơ và rủi ro trong nhập khẩu phế liệu nên đã chủ động thông báo ngừng tiếp nhận hàng hóa là phế liệu đã góp phần giảm đáng kể mức độ hàng hóa tồn đọng tại cảng", ông Tuấn nói.

Để bảo vệ môi trường, không để Việt Nam trở thành bãi rác của thế giới, ông Mai Xuân Thành, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan cho biết, Bộ Tài chính đã có công văn số 4202 ngày 17/7/2018 chỉ đạo, hướng dẫn cơ quan hải quan địa phương thực hiện các biện pháp siết chặt phế liệu nhập khẩu.

Cụ thể, các cơ quan quản lý đã đưa ra biện pháp ngăn chặn từ xa khi hàng hóa vẫn còn trên tàu, chưa dỡ hàng xuống cảng đối với hàng hóa là chất thải, phế liệu không đáp ứng điều kiện quy chuẩn môi trường vào lãnh thổ trên cơ sở rà soát, phân tích thông tin hàng hóa khai báo trên bản lược khai hóa trước khi hàng đến.

Theo ông Thành, cơ quan hải quan sẽ thông báo cho các hãng tàu vận chuyển hàng hóa, doanh nghiệp kinh doanh cảng về việc không cho phép dỡ hàng xuống cảng đối với hàng hóa có thông tin trên bản lược khai hàng hóa (manifest) là chất thải; đồng thời yêu cầu hãng tàu vận chuyển hàng hóa đó ra khỏi lãnh thổ Việt Nam và xử lý theo quy định.

"Đối với hàng hóa là phế liệu nhưng người nhận hàng thể hiện trên bản lược khai hàng hóa (manifest) không có tên trong danh sách doanh nghiệp đã được Bộ Tài nguyên và Môi trường/Sở Tài nguyên và Môi trường cấp Giấy xác nhận đủ điều kiện về bảo vệ môi trường trong nhập khẩu phế liệu làm nguyên liệu sản xuất thì thông báo cho các hãng tàu vận chuyển hàng hóa, doanh nghiệp kinh doanh cảng về việc không được phép dỡ lô hàng phế liệu đó xuống cảng, đồng thời, yêu cầu hãng tàu phải vận chuyển hàng hóa này ra khỏi lãnh thổ Việt Nam", ông Thành nói.

Đại diện Tổng cục Hải quan cũng cho biết, hiện đơn vị này đã công khai danh sách hơn 200 doanh nghiệp đủ điều kiện về môi trường được phép nhập khẩu phế liệu cho sản xuất lên website của cơ quan hải quan dựa trên cơ sở số liệu do Bộ Tài nguyên và môi trường cung cấp.

Tuy nhiên, danh sách này còn thiếu các doanh nghiệp đủ điều kiện do Sở Tài nguyên và môi trường cấp nên cơ quan hải quan khó khăn trong việc xác định doanh nghiệp nào đủ điều kiện được phép nhập khẩu phế liệu làm nguyên liệu sản xuất.

Dấu hiệu sơ chế phế liệu xuất ra nước ngoài

Trả lời câu hỏi về những khó khăn mà cơ quan hải quan gặp phải trong việc phát hiện thủ đoạn gian lận của các doanh nghiệp nhập khẩu phế liệu, ông Mai Xuân Thành cho biết, mặt hàng phế liệu nhập khẩu là mặt hàng đặc thù, theo quy định của Bộ Tài nguyên và Môi trường cần phải lấy mẫu ở 4,5 điểm.

"Để lấy mẫu được chính xác, đạt yêu cầu, đúng quy định, cơ quan hải quan và các đơn vị liên quan phải mở tất cả các container. Tuy nhiên, với số lượng hàng hóa nhiều như vậy, sau khi lấy mẫu, các doanh nghiệp khó có thể xếp lại hàng hóa vào container như ban đầu. Việc lấy mẫu khó khăn dẫn đến rủi ro trong việc xác định hàng hóa có đủ chất lượng hay không", ông Thành nói.

Lãnh đạo của Tổng cục Hải quan cũng cho biết thêm, hiện nay, cơ quan hải quan không có thông tin nào về danh sách các doanh nghiệp được cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện về môi trường trong nhập khẩu phế liệu làm nguyên liệu cho sản xuất trên Cổng thông tin một cửa quốc gia nên gặp khó khăn trong việc đối chiếu.

Đáng chú ý, liên quan đến thông tin phế liệu sau khi nhập khẩu đã được chế biến, đưa đi nước nào? Ông Mai Xuân Thành cho hay, đối với phế liệu, sau khi đã hoàn thành thủ tục hải quan đưa vào sản xuất, theo Thông tư số 41/2015/TT- BTNMT ngày 9/9/2015 thì việc quản lý quá trình sử dụng phế liệu thuộc Bộ Tài nguyên và môi trường nên cơ quan hải quan không can thiệp vào việc doanh nghiệp sẽ sản xuất ra sản phẩm gì, và xuất bán đi đâu.

"Tuy nhiên, thời gian qua, chúng tôi cũng đã nhận được các thông tin yêu cầu xác minh từ phía cơ quan hải quan một số nước liên quan cho thấy có một số dấu hiệu như báo chí nêu, sau khi sơ chế có thể đã được xuất bán ra nước ngoài. Nếu như vậy, doanh nghiệp đã vi phạm các điều kiện đưa về làm nguyên liệu sản xuất theo quy định của Bộ Tài nguyên và môi trường", ông Thành nhận định.

Để tăng cường công tác quản lý nhập khẩu phế liệu trong thời gian tới, đại diện Tổng cục Hải quan cho biết, đơn vị này đang chủ trì triển khai kế hoạch "Điều tra, xác minh, xử lý vi phạm trong hoạt động nhập khẩu phế liệu", tổ chức điều tra, xác minh các trường hợp có dấu hiệu nghi vấn trong hoạt động nhập khẩu phế liệu từ tháng 1/2016 đến tháng 5/2018 và xử lý các trường hợp vi phạm theo qui định của pháp luật.

Theo đó, sẽ tập trung vào đấu tranh làm rõ các hành vi vi phạm như làm giả giấy xác nhận khẩu phế liệu, sửa chữa thời gian thực hiện, khối lượng, chủng loại phế liệu được xác nhận nhập khẩu; làm giả, sửa chữa thông báo nhập khẩu phế liệu của các cơ quan có thẩm quyền; làm giả, sửa chữa giấy xác nhận ký quỹ nhập khẩu phế liệu; cung cấp văn bản chứng nhận phù hợp quy chuẩn kỹ thuật về môi trường đối với lô hàng phế liệu nhập khẩu không hợp lệ (làm giả hoặc pháp nhân cung cấp văn bản chứng nhận không có chức năng).