BA.4 và BA.5 Omicron khiến dịch bùng phát trở lại tại châu Âu hè này?
Biến thể phụ mới BA.5 vừa xuất hiện tại Việt Nam, cùng với BA.4, được dự báo sẽ là biến thể chủ đạo tại châu Âu và sau đó là cả thế giới trong tương lai gần. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) xếp nó là "biến chủng đáng lo ngại"...
Tại các nước châu Âu và châu Mỹ, BA.4 và BA.5 là hai thủ phạm khiến họ đối mặt với một làn sóng Covid-19 mới. Riêng tại Mỹ, ước tính, BA.4 và BA.5 gây ra khoảng 35% ca nhiễm Covid-19 mới trong tuần 3 của tháng 6, so với 29% của tuần trước đó.
Hai chủng phụ mới của Omicron phát triển nhanh chóng do có lợi thế lây truyền, đột biến trốn tránh vaccine và mức miễn dịch suy yếu tại một số khu vực. BA.5 cũng được cho là dễ lây lan hơn các biến chủng Omicron khác do mang theo các đột biến riêng giúp virus bám dính vào tế bào vật chủ nhanh hơn, dễ dàng hơn.
Theo Benjamin Davido, bác sĩ tại bệnh viện Raymond-Poincaré, Paris (Pháp) thì 2 biến thể này có khả năng lây nhiễm mạnh hơn 10 đến 15% so với "bản gốc". Còn Christian Althaus, một nhà dịch tễ học tại Đại học Bern thì dự đoán cả thế giới khó có thể tránh khỏi BA.4 và BA.5. Chúng sẽ tạo ra cơn bùng phát Covid-19 mới và sẽ chỉ giảm xuống khi có đủ số người bị nhiễm bệnh.
Nhiều nước châu Âu hiện tại đang chứng kiến số ca mắc Covid-19 tăng cao đáng lo ngại. Nhiều chuyên gia cảnh báo rằng trong bối cảnh các quy định hạn chế đã bị dỡ bỏ và hiệu quả của mũi tiêm vaccine bổ sung thường phát huy chậm chạp, dịch có thể bùng phát trở lại trong mùa hè. Theo thống kê của Our World in Data, số ca mắc Covid-19 mới trung bình trong tuần đã tăng lên ở hàng loạt quốc gia bao gồm Pháp, Bồ Đào Nha, Ý, Tây Ban Nha, Đan Mạch, Hà Lan và Hy Lạp. Trong đó, Bồ Đào Nha ghi nhận làn sóng dịch tăng mạnh nhất.
Hồi tháng 5, các nhà khoa học phát hiện BA.4 và BA.5 có chung nguồn gốc với các chủng Omicron trước đó. Phân tích do nhà di truyền học tiến hóa Bette Korber và William Fischer tại Phòng thí nghiệm Quốc gia Los Alamos, Mỹ, cho thấy chúng có thể là một nhánh của BA.2. Cặp biến chủng có nhiều điểm chung với BA.2 hơn là BA.1, song sở hữu những đột biến riêng biệt là L452R và F486V trong protein gai. Chúng giúp virus bám vào vật chủ một cách hiệu quả và trốn tránh được phản ứng miễn dịch của cơ thể.
Nghiên cứu của Trường Y Harvard trên tạp chí Y học New England, ngày 22/6, cũng cho thấy kháng thể từ vaccine ít hiệu quả hơn trong việc ngăn ngừa BA.4 và BA.5. Theo giới khoa học, virus có thể lây nhiễm cho người đã tiêm tăng cường và cả những người có miễn dịch lai (đã tiêm vaccine và nhiễm Omicron dòng BA.1). Nguyên nhân là đột biến L452R và F486V có thể trốn tránh miễn dịch. Điều này làm tăng nguy cơ xảy ra ca nhiễm đột phá trong khi miễn dịch từ vaccine và nhiễm bệnh tự nhiên ngày càng giảm theo thời gian.
Tiến sĩ Dan Barouch, tác giả của nghiên cứu cho biết: "Chúng tôi đã quan sát thấy mức trung hòa kháng thể giảm 3 lần hiệu quả ở BA.4 và BA.5 so với BA.1 và BA.2 - vốn đã thấp hơn đáng kể so với các biến thể Covid-19 ban đầu. Tuy nhiên, tin tốt là, khả năng miễn dịch của vaccine vẫn cung cấp lá chắn bảo vệ hữu hiệu chống lại bệnh nặng cho người nhiễm BA.4 và BA.5".
Ngoài ra, BA.5 và một số chủng mới khác có xu hướng lây nhiễm sang đường hô hấp trên thay vì phổi nên giảm tỷ lệ tử vong. Tuy nhiên, Viện nghiên cứu các bệnh truyền nhiễm Robert Koch (RKI) của Đức khuyến cáo người cao tuổi và những người thuộc nhóm nguy cơ nên tiêm liều tăng cường để được bảo vệ thêm.
Theo nhà dịch tễ học Christian Althaus, Đại học Bern, Thụy Sỹ, quy mô làn sóng BA.5 sẽ thay đổi tùy vào từng khu vực. "Nó có thể là 5% ở một số quốc gia và 30% tại những nước khác. Tất cả phụ thuộc vào tình trạng miễn dịch của người dân," chuyên gia này cho hay.
Do đó, độ nguy hiểm của BA.4 và BA.5 chưa được xét ở mức báo động. Theo các nhà khoa học, BA.4 và BA.5 gây ra ít ca tử vong và nhập viện hơn so với phiên bản cũ của virus - dấu hiệu cho thấy khả năng miễn dịch của cộng đồng ngày càng tăng, đuổi kịp với sự gia tăng của Covid-19. Bên cạnh đó, các nhà sản xuất vaccine đang khẩn trương nghiên cứu các mũi tiêm cập nhật có thể tạo ra phản ứng miễn dịch mạnh hơn chống lại các biến thể mới.
Điều khiến các chuyên gia lo lắng là việc lây lan BA.4 và BA.5 có khả năng làm gia tăng số người lây nhiễm cần nhập viện điều trị dẫn đến gây áp lực cho hệ thống y tế. Thậm chí, biến chủng phụ của Omicron có thể khoét sâu thêm các lỗ hổng trong miễn dịch cộng đồng hiện có.
"Không ai dám nói BA.4 và BA.5 là biến chủng cuối cùng. Rất có thể các phiên bản khác của Omicron sẽ xuất hiện," Kei Sato, nhà virus học tại Đại học Tokyo, cho biết. Kịch bản tiếp theo là biến chủng mới tiến hóa từ nhánh khác của nCoV, không phải Omicron. Việc tái nhiễm Omicron có thể khiến virus đột biến, tạo ra biến chủng hoàn toàn mới lạ với phản ứng miễn dịch của bệnh nhân.
Theo The Healthsite, một số đặc điểm của biến thể phụ BA.5 là: Có tốc độ lây lan cao; Gây ra các triệu chứng nhẹ hơn, tương tự các nhánh của Omicron; Tác động ở đường hô hấp trên (mũi) trong khi chủng virus SARS-CoV-2 gốc ảnh hưởng nhiều tới phổi.
Cho đến nay, các triệu chứng chính của BA.5 được ghi nhận gồm sốt hoặc ớn lạnh, khó chịu, mất khứu giác, ho, mệt mỏi, nghẹt mũi, sổ mũi. Ngoài ra, người bệnh cũng có thể khó thở, thở gấp, đau cơ bắp, đau đầu, đau họng, buồn nôn hoặc nôn mửa, tiêu chảy.
