Hành trình 5 năm và lời giải cho câu chuyện: Không biết GDP chạy đi đâu?

Chênh lệch số liệu thống kê GDP và GRDP (GDP địa phương), không biết GDP "chạy đi đâu" đã từng là "nỗi niềm đau đáu, là món nợ chưa trả được" của những người làm công tác thống kê trong nhiều năm qua.

TS. Nguyễn Thị Hương, Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê, cũng thừa nhận rằng: trước đây, chỉ tiêu GRDP do cục thống kê biên soạn và công bố chưa phản ánh sát thực trạng quy mô và tốc độ tăng trưởng kinh tế - xã hội tại địa phương.

Trong một thời gian dài, chênh lệch giữa chỉ tiêu GRDP tổng hợp từ 63 tỉnh, thành phố và chỉ tiêu GDP của cả nước diễn ra phổ biến và khoảng cách không ngừng nới rộng qua từng năm, thậm chí có năm lên tới 2 con số.

KHOẢNG CÁCH CHÊNH LỆCH CẦN XOÁ BỎ

Ví như, năm 2011, GDP của cả nước do Tổng cục Thống kê công bố, được các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong nước và quốc tế thống nhất sử dụng chỉ tăng 6,24% so với năm 2010. Trong khi đó, tốc độ tăng GRDP hầu hết đều cao hơn tốc độ tăng chung của cả nước.

Trong số 63 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, chỉ 2 địa phương có tốc độ tăng GRDP thấp hơn cả nước; 61 địa phương khác cao hơn tốc độ tăng 6,24% do Tổng cục Thống kê công bố, trong đó 27 địa phương có tốc độ tăng trên 10%. Nếu theo số liệu GRDP do địa phương tính toán và công bố thì tốc độ tăng GDP của cả nước năm 2011 lên tới 11%, gấp 1,8 lần tốc độ tăng chung do Tổng cục Thống kê biên soạn và công bố.

Tương tự, tốc độ tăng GDP của cả nước tính từ số liệu GRDP của các địa phương năm 2012 là 9,13%, gấp 1,74 lần so với tốc độ tăng 5,25% do Tổng cục Thống kê biên soạn. Đáng chú ý là năm 2012, mặc dù kinh tế thế giới và trong nước tiếp tục gặp khó khăn, nhưng không có địa phương nào biên soạn và công bố tăng trưởng GRDP thấp hơn tốc độ tăng 5,25% của cả nước, thậm chí vẫn có 21 địa phương tăng GRDP trên 10%.

Việc vênh nhau giữa số liệu GRDP và GDP đã dẫn tới tình trạng "dở khóc, dở cười", GDP địa phương tăng mạnh, cao hơn bình quân cả nước, không biết GDP "chạy đi đâu?". Điều này đã trở thành "nỗi niềm đau đáu, là món nợ chưa trả được" của những người làm công tác thống kê trong nhiều năm qua.

Theo Tổng cục Thống kê, sự vênh nhau giữa số liệu thống kê GRDP và GDP đã ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng công tác xây dựng, chỉ đạo, điều hành thực hiện các chủ trương, chính sách, quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn. Mặt khác, những số liệu GRDP tính toán thiếu chính xác này còn ảnh hưởng đến chất lượng số liệu thống kê tài khoản quốc gia nói riêng và hệ thống thông tin thống kê nói chung của cả nước.

THỐNG NHẤT GRDP VÀ GDP

Để khắc phục tình trạng này, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 715/QĐ-TTg ngày 22/5/2015 phê duyệt Đề án "Đổi mới quy trình biên soạn số liệu tổng sản phẩm trên địa bàn tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương" (gọi tắt là Đề án 715) với kỳ vọng sẽ tạo ra những chuyển biến theo hướng tích cực, xóa bỏ khoảng cách chênh lệch và tiến tới thống nhất số liệu GDP của Trung ương và GRDP địa phương.

Thực hiện Đề án, ngày 28/7/2015, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã có Công văn số 5167/BKHĐT-TCTK về ban hành Kế hoạch thực hiện Đề án trong lộ trình từ 2016 - 2020 gửi các bộ, ngành và UBND tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương. Kế hoạch nêu rõ nội dung các công việc, phân công, thời gian và sản phẩm chính hoàn thành mà các bộ, ngành và địa phương thực hiện.

Tiếp đó, Tổng cục Thống kê đã ban hành Quyết định số 1026/QĐ-TCTK ngày 26/10/2015 về Quy định biên soạn và công bố số liệu GDP. Trong đó, phân công rõ trách nhiệm biên soạn và công bố số liệu GDP và GRDP cho các đơn vị thuộc Tổng cục và các cục thống kê tỉnh, thành phố theo các kỳ ước tính, sơ bộ, chính thức. Các vụ thống kê chuyên ngành chịu trách nhiệm tổ chức thu thập thông tin và trực tiếp tính chỉ tiêu giá trị sản xuất theo chức năng, nhiệm vụ của đơn vị.

Vụ Hệ thống tài khoản quốc gia tiếp nhận thông tin, số liệu của các bộ, ngành, tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và các đơn vị thuộc Tổng cục Thống kê để tính chỉ tiêu giá trị tăng thêm, biên soạn số liệu GRDP cấp tỉnh và GDP cho phạm vi toàn bộ nền kinh tế. Cục thống kê cấp tỉnh chịu trách nhiệm tổ chức thu thập, xử lý và tổng hợp số liệu theo kế hoạch công tác hàng năm báo cáo cho các đơn vị thuộc Tổng cục biên soạn số liệu GRDP và GDP.

Đồng thời, Tổng cục Thống kê tiếp tục hoàn thiện nguồn thông tin đầu vào thông qua việc sửa đổi Chế độ báo cáo thống kê áp dụng đối với bộ, ngành và chế độ Báo cáo thống kê tổng hợp áp dụng đối với các cục thống kê; Rà soát hoàn thiện nội dung phương án các cuộc điều tra để tránh trùng lặp, bỏ sót thông tin, bổ sung thu thập thêm một số tập đoàn, tổng công ty lớn... Xây dựng, ký kết Quy chế trao đổi, phổ biến và chia sẻ thông tin thống kê giữa Tổng cục Thống kê và các bộ, ban, ngành. Tiếp tục hoàn thiện quy trình biên soạn GDP và GRDP và tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong các công đoạn: thu thập, xử lý, tổng hợp thông tin thống kê đầu vào và biên soạn, công bố, phổ biến số liệu GRDP và GDP.

Kết quả của việc đổi mới, hoàn thiện và thống nhất thực hiện quy trình biên soạn GRDP theo Đề án 715 là số liệu GDP và GRDP giữa Trung ương và địa phương đã tương thích cả về quy mô và tốc độ.

"Nếu giai đoạn 2011-2015, có 62/63 tỉnh thành phố đặt mục tiêu tăng trưởng GRDP bình quân trên 10% (trong khi tốc độ tăng trưởng GDP bình quân cả nước thực tế chỉ đạt 5,91%), thì giai đoạn năm 2016-2020 chỉ còn 16/63 tỉnh, thành phố xây dựng kế hoạch tăng trưởng GRDP trên 10%", bà Hương cho biết.

VẪN CÒN THÁCH THỨC

Mặc dù tình trạng "dở khóc, dở cười" chênh lệch số liệu đã phần nào được khắc phục song ông Lê Ngọc Bảy, Cục trưởng Cục Thống kê tỉnh Cần Thơ cho biết, hiện nay, một số hoạt động kinh tế vẫn chưa được thu thập đầy đủ. Hoạt động kinh tế hợp pháp, nhưng bị che dấu một cách có chủ ý nhằm trốn tránh nghĩa vụ nộp thuế... chưa thống kê được. Cùng với đó, việc thu thập thông tin đầu vào một số đơn vị đối với Cục Thống kê còn khó khăn, như: ước tính các chỉ tiêu thu, chi ngân sách nhà nước; thu thuế hải quan; hoạt động kinh doanh xổ số.

"Ngoài ra, thông tin tình hình sản xuất, kinh doanh của các đơn vị hạch toán toàn ngành, các tập đoàn, tổng công ty do Tổng cục Thống kê phân bổ, khi lãnh đạo yêu cầu giải trình tăng, giảm thì không có cơ sở giải trình và thời gian dành cho công tác rà soát giá trị sản xuất (GO) và cho ý kiến đóng góp về kết quả GRDP giữa Cục Thống kê với Tổng cục Thống kê quá ngắn không đảm bảo công tác rà soát, đối chiếu hiệu quả nhất...", ông Bảy cho biết.

Để chỉ tiêu GRDP ngày càng chính xác, đầy đủ, kịp thời, có độ tin cậy cao, ông Dương Mạnh Hùng, Vụ trưởng Vụ Hệ thống tài khoản quốc gia, Tổng cục Thống kê đề xuất, các địa phương cần thống nhất sử dụng số liệu GRDP do Tổng cục Thống kê công bố; nghiên cứu xây dựng các chỉ tiêu kế hoạch, chiến lược phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn; đồng thời, nghiên cứu thời gian họp phù hợp với thời gian công bố số liệu GRDP.

Về phía các địa phương, ông Lê Ngọc Bảy đề xuất, Tổng cục Thống kê cần công bố số liệu GRDP của Tổng cục Thống kê giữa các kỳ (ước tính, sơ bộ, chính thức) để hạn chế sự chênh lệnh với các địa phương. Đồng thời, sớm triển khai Đề án thu thập thông tin thống kê các hoạt động kinh tế chưa được quan sát và đưa vào tính GRDP để đảm bảo phản ánh đúng, sát quy mô kinh tế của cả nước và của từng địa phương.