Kịch bản kinh tế nào cho Nga giữa “bão” trừng phạt của phương Tây?

Báo cáo này là kết quả nhiều tháng nghiên cứu của các quan chức và chuyên gia nhằm đánh giá những tác động thực tế của việc Nga bị cô lập về kinh tế do cuộc chiến tranh ở Ukraine. Đây là tài liệu được chuẩn bị cho một cuộc họp kín của các quan chức cấp cao Nga ngày 30/8.

3 KỊCH BẢN CHO KINH TẾ NGA DƯỚI ÁP LỰC TRỪNG PHẠT

Theo bảo sao báo cáo mà Bloomberg có được, hai trong số ba kịch bản được đề cập tới dự báo kinh tế Nga sẽ suy giảm nhanh hơn trong năm 2023 và chỉ có thể trở lại mức trước chiến tranh Ukraine vào cuối thập kỷ này hoặc lâu hơn.

Theo kịch bản “căng thẳng”, nền kinh tế Nga sẽ chạm đáy vào năm 2024 với mức giảm 11,9% so với mức năm 2021. Còn theo kịch bản "trì trệ", kinh tế Nga sẽ chạm đáy vào năm sau, giảm 8,3% so với mức năm 2021.

Ở kịch bản "mục tiêu", kinh tế Nga chạm đáy vào năm 2023 với mức giảm chỉ khoảng 3% so với năm 2021 và tăng trưởng dương trở lại từ năm 2025.

“Tất cả các kịch bản này đều ghi nhận áp lực của các biện pháp trừng phạt ngày càng tăng, khi có thể có thêm nhiều quốc gia tham gia trừng phạt. Việc châu Âu quay lưng với dầu mỏ và khí đốt Nga cũng có thể ảnh hưởng đến khả năng cung cấp cho chính thị trường nội địa của Nga”, báo cáo chỉ ra.

Bên cạnh các biện pháp trừng phạt - ảnh hưởng tới khoảng 25% kim ngạch xuất nhập khẩu của Nga, báo cáo cũng nêu chi tiết việc Moscow có thể đối mặt “sự phong tỏa” mà trên thực tế đã ảnh hưởng tới tất cả hình thức vận tải, tiếp tục cô lập nền kinh tế nước này.

Bên cạnh đó, những hạn chế về công nghệ và tài chính càng làm tăng thêm áp lực. Báo cáo này ước tính, khoảng 200.000 chuyên gia công nghệ thông tin có thể rời khỏi Nga vào năm 2025. Đây là một dự báo chính thức đầu tiên về tình trạng chảy máu chất xám ngày càng gia tăng ở quốc gia này.

Trong các bài phát biểu công khai, quan chức Nga nói rằng tác động của các biện pháp trừng phạt không nghiêm trọng như nhiều người lo sợ khi mức suy giảm kinh tế có thể ở mức dưới 3% trong năm nay và thậm chí thấp hơn trong năm 2023. Một số nhà kinh tế quốc tế cũng điều chỉnh dự báo tăng trưởng năm nay của Nga khi nền kinh tế nước này đang hoạt động tốt hơn nhữn dự báo ban đầu về một cuộc suy thoái sâu.

Báo cáo trên kêu gọi Chính phủ thực hiện các biện pháp hỗ trợ nền kinh tế và giảm bớt tác động của các biện pháp trừng phạt, đưa nền kinh tế phục hồi về mức trước chiến tranh vào năm 2024 và tăng trưởng ổn định sau đó. 

“Do khả năng tiếp cận công nghệ của phương Tây giảm, trong khi làn sóng thoái vốn của các công ty nước ngoài và thách thức về nhân khẩu học phía trước, tăng trưởng tiềm năng của Nga sẽ giảm xuống còn 0,5-1% trong thập kỷ tới. Sau đó, nền kinh tế sẽ tiếp tục co lại, xuống chỉ còn trên 0 vào năm 2050. Nga cũng sẽ ngày càng dễ bị tổn thương do giá hàng hóa toàn cầu giảm, do dự trữ quốc tế không còn tạo một vùng đệm nữa”, nhà kinh tế Alexander Isakov của Nga nhận định.

ĐÒN ĐÁP TRẢ CỦA NGA GÂY PHẢN TÁC DỤNG?

Báo cáo cũng cảnh báo về “sự suy giảm khối lượng sản xuất trong các lĩnh vực chuyên xuất khẩu của Nga”, từ dầu khí cho tới kim loại, hóa chất và sản phẩm gỗ, trong 1-2 năm tới. Dù một số lĩnh vực có thể phục hồi sau đó nhưng sẽ không còn là động lực của nền kinh tế.

Cũng theo báo này, việc cắt đứt hoàn toàn cung ứng khí đốt cho châu Âu – thị trường xuất khẩu chính của Nga – có thể khiến nước này thiệt hại tới 400 tỷ Rúp (tương đương 6,6 tỷ USD) tiền thuế xuất khẩu. Ngoài ra, Nga cũng không thể bù đắp hoàn toàn phần doanh thu lẽ ra có được từ thị trường châu Âu bằng các thị trường xuất khẩu mới trong trung hạn.

“Theo đó, sản lượng khí đốt sẽ phải giảm xuống, đe dọa các mục tiêu mở rộng nguồn cung khí đốt nội địa của Điện Kremlin”, báo cáo chỉ ra. “Tình trạng thiếu công nghệ tại các nhà máy khí đốt tự nhiên hóa lỏng đang nghiêm trọng và có thể cản trở nỗ lực xây dựng các nhà máy mới”.

Ngoài ra, kế hoạch tiến tới ngừng nhập khẩu sản phẩm dầu Nga của châu Âu – chiếm khoảng 55% kim ngạch xuất khẩu của Moscow 3 năm qua – được dự báo có thể châm ngòi cho làn sóng cắt giảm sản lượng sâu, đẩy chính thị trường nội địa của Nga rơi vào tình trạng thiếu nhiên liệu.

Bên cạnh đó, các nhà sản xuất kim loại được dự báo sẽ thiệt hại khoảng 5,7 tỷ USD do các biện pháp trừng phạt.

Ở chiều nhập khẩu, rủi ro ngắn hạn đối với Nga là sự gián đoạn sản xuất do thiếu vật liệu thô và linh kiện nhập khẩu. Còn trong dài hạn, việc không thể sửa chữa và thay thế các thiết bị đã nhập khẩu có thể gây ra sự cản trở vĩnh viễn đối với tăng trưởng kinh tế, bởi đơn giản là “không có nhà cung cấp thay thế nào cho những mặt hàng nhập khẩu quan trọng” - theo báo cáo.

Ngay cả trong lĩnh vực nông nghiệp – ngành mà Điện Kremlin nhấn mạnh đang nỗ lực thay thế nguồn cung nước ngoài, sự phụ thuộc đối với các yếu tố đầu vào có thể buộc người Nga phải giảm tiêu thụ thực phẩm do nguồn cung ngày càng cạn kiệt.

Việc không thể tiếp cận công nghệ Nga có thể khiến Nga tụt hậu một hoặc hai thế hệ so với các tiêu chuẩn hiện đại bởi nước này buộc phải dựa vào những lựa chọn thay thế kém tân tiến hơn từ Trung Quốc hoặc Đông Nam Á.

Báo cáo cũng cảnh báo các biện pháp trừng phạt sẽ buộc Moscow phải điều chỉnh một loạt mục tiêu phát triển mà Tổng thống Vladimir Putin đã đặt ra trước chiến tranh, bao gồm thúc đẩy tăng dân số và tuổi thọ.