Liên Hợp Quốc: Nếu không có chính sách phù hợp, sẽ chỉ một số quốc gia có thể khai thác lợi ích AI

AI tạo sinh ngày càng được áp dụng phổ biến tại nơi làm việc, nhưng điều đó không nhất thiết có nghĩa là công việc sẽ bị AI thay thế. Mặc dù rất nhiều người đồng thuận mỗi khi các công nghệ mới nổi được áp dụng tại nơi làm việc, nâng cao hiệu quả, nhưng nhiều người vẫn lo ngại rằng công nghệ này có thể thay thế họ.

Trên thực tế, ngày càng có nhiều người lo ngại rằng AI cuối cùng sẽ thay thế tất cả các công việc không thiết yếu trong tất cả các ngành. Khả năng của AI tạo sinh đã được chứng minh là khiến một số công việc trở nên dư thừa, đặc biệt là những công việc lặp đi lặp lại không đòi hỏi trình độ kỹ năng cao của con người.

Tại Mỹ, theo báo cáo của McKinsey, đến năm 2030, các hoạt động hiện chiếm tới 30% số giờ làm việc trên toàn nền kinh tế Mỹ có thể được tự động hóa, một xu hướng đã có từ trước và sẽ được tăng tốc đáng kể nhờ AI. McKinsey cũng tiết lộ rằng những tác động lớn nhất của AI và tự động hóa có thể sẽ ảnh hưởng đến các công việc không thuộc lĩnh vực STEM.

“Mặc dù AI tổng quát vẫn còn ở giai đoạn đầu, nhưng các ứng dụng AI tiềm năng cho doanh nghiệp rất lớn và có phạm vi rộng. AI sáng tạo có thể được sử dụng để viết mã, thiết kế sản phẩm, tạo nội dung và chiến lược tiếp thị, hợp lý hóa hoạt động, phân tích tài liệu pháp lý, cung cấp dịch vụ khách hàng thông qua chatbot và thậm chí tăng tốc khám phá khoa học. 

IDC báo cáo rằng các tổ chức ở khu vực Châu Á Thái Bình Dương dẫn đầu ưu tiên đầu tư vào AI mang tính sáng tạo nhờ lập trường chủ động của họ về các công nghệ mới và sự hỗ trợ của chính phủ. Dữ liệu Khảo sát của IDC cho thấy 2/3 các tổ chức Châu Á Thái Bình Dương đang khám phá các trường hợp sử dụng tiềm năng hoặc đã đầu tư vào các công nghệ AI tổng hợp vào năm 2023.

LIÊN HỢP QUỐC TIN RẰNG AI CÓ THỂ TĂNG CƯỜNG MỘT SỐ VAI TRÒ

Trong khi đó, một nghiên cứu mới của Tổ chức Lao động Quốc tế Liên Hợp Quốc cho thấy hầu hết các công việc và ngành công nghiệp chỉ bị ảnh hưởng một phần bởi tự động hóa. Các nhà nghiên cứu tin rằng những vai trò này có nhiều khả năng được bổ sung thay vì bị thay thế bởi AI.

Do đó, nghiên cứu chỉ ra rằng tác động lớn nhất của AI không phải là phá hủy việc làm, mà là nâng cao chất lượng công việc. Đồng thời, các nhà nghiên cứu cũng chỉ ra rằng AI có thể có tác động đột phá đến thị trường lao động, tác động lớn hơn ở các nước có thu nhập cao và các nhóm nghề nghiệp cụ thể.

Một hậu quả tiềm tàng quan trọng hơn khi áp dụng rộng rãi các sản phẩm AI tổng hợp có thể là sự khác biệt ngày càng tăng về năng suất giữa các quốc gia có thu nhập cao và thấp. Ít nhất là trong tương lai gần, các hệ thống AI tổng quát tương tự như GPT có nhiều khả năng trở thành công cụ năng suất hơn, hỗ trợ và tăng tốc việc thực hiện một số nhiệm vụ trong một số ngành nghề nhất định. Nghiên cứu cho biết, khoảng cách kỹ thuật số sẽ ảnh hưởng đến cách phân bổ lợi ích các công cụ năng suất như vậy giữa các xã hội và quốc gia, trong đó các quốc gia có thu nhập cao và các nhóm đặc quyền có khả năng thu được những phần thưởng lớn nhất.

Trong khi các quốc gia có thu nhập trung bình dễ tiếp cận hơn với tác động tự động hóa của công nghệ GPT, thì cơ sở hạ tầng kỹ thuật số và lực lượng lao động lành nghề của họ cũng có thể là tài sản để tạo ra sự phát triển của các ngành công nghiệp bổ sung.

Ví dụ, ngành trung tâm cuộc gọi hiện đang do Ấn Độ và Philippines thống trị, có nguy cơ mất một số việc làm khi AI vào cuộc. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu tin rằng sự thống trị của họ trong ngành vẫn là cần thiết, để đặt nền móng cho sự phát triển của các ngành công nghiệp mới.

Một phát hiện khác từ nghiên cứu này là tác động tiềm tàng của AI có thể khác biệt đáng kể đối với nam và nữ. Trên thực tế, nghiên cứu cho thấy việc làm của phụ nữ có khả năng bị ảnh hưởng bởi tự động hóa gấp đôi. Điều này là do các công việc văn thư chủ yếu do phụ nữ đảm nhiệm, đặc biệt là ở các nước có thu nhập cao và trung bình.

Công việc văn thư bao gồm các vai trò quản trị, nhân sự và các nhiệm vụ khác mà AI có thể dễ dàng tự động hóa và thay thế. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng vì công việc văn thư theo truyền thống là nguồn cung cấp việc làm cho phụ nữ quan trọng khi các quốc gia phát triển kinh tế, nên với AI, có thể một số công việc văn thư nhất định sẽ không bao giờ xuất hiện ở các nước có thu nhập thấp hơn.

CẦN CÓ CHÍNH SÁCH PHÙ HỢP ĐỂ GIẢI QUYẾT NHỮNG THAY ĐỔI CÔNG NGHỆ VÀ KHAI THÁC CHÚNG

Trong khi nghiên cứu của Liên Hợp Quốc nhắc lại rằng AI sẽ không phá hủy việc làm, thì thực tế là AI đang dần đảm nhận nhiều việc làm hơn. Việc áp dụng ngày càng nhiều các công cụ tự động hóa trong kho hàng, trung tâm cuộc gọi và thậm chí cả trong các vai trò giao tiếp với khách hàng chỉ cho thấy hiện tại một số vai trò đang ở vào thế “lơ lửng” như thế nào.

Lấy nhà kho làm ví dụ. Nói chung, hầu hết công việc đều liên quan đến công nhân phân loại hàng hóa, lái xe tải, cần cẩu và đóng gói. Ngày nay, AI có thể tự động hóa hầu hết mọi quy trình trong kho, từ quản lý hàng tồn kho cho đến đóng gói, phân loại và thậm chí giao hàng thông qua các phương tiện tự động. Mặc dù điều này thật đáng kinh ngạc nhưng các công nhân hiện đang phải đối mặt với một vấn đề. Không phải mọi công nhân trong nhà kho đều có khả năng tiếp thu các kỹ năng mới và hiểu biết về công nghệ, và một phần lập luận kinh tế cho việc tự động hóa công nghệ phụ thuộc vào việc giảm chi phí lương cho con người.

Một ví dụ khác là cách AI đang đảm nhận công việc trong văn phòng. Các công ty công nghệ như IBM đã chỉ ra rằng vai trò không phải trực tiếp với khách hàng cuối cùng có thể được thay thế hoàn toàn bằng AI. Trên thực tế, hầu hết các công ty công nghệ lớn đều đang giảm số lượng nhân viên có vai trò có thể được thực hiện bằng công nghệ.

Nếu không có chính sách phù hợp, sẽ có rủi ro là chỉ một số quốc gia có vị thế tốt mới có thể khai thác lợi ích của quá trình chuyển đổi, trong khi chi phí cho những người lao động bị ảnh hưởng có thể rất lớn. Do đó, các nhà hoạch định chính sách không nên xem nghiên cứu của Liên Hợp Quốc là một dạng xoa dịu, mà là một lời kêu gọi khai thác chính sách để giải quyết những thay đổi công nghệ đang đến với chúng ta.