Thức ăn chăn nuôi kém chất lượng tràn lan, vì sao vẫn khó xử lý?

Thời gian gần đây, các cơ quan chức năng ở nhiều địa phương liên tục phát giác nhiều vụ việc sản xuất và kinh doanh thức ăn chăn nuôi kém chất lượng. Riêng tại tỉnh Tây Ninh, cơ quan chức năng của tỉnh này đã kiểm tra, phát hiện hàng loạt sản phẩm thức ăn chăn nuôi, thuốc thú y giả, kém chất lượng đang bán cho bà con nông dân.

TRÀN LAN TÌNH TRẠNG VI PHẠM

Tại Công ty TNHH Gold BioFeed, ở khu công nghiệp Phước Đông, huyện Gò Dầu, lực lượng chức năng phát hiện hành vi vi phạm sản xuất 40 bao thức ăn hỗn hợp hoàn chỉnh cho gà đẻ trứng GB4104G có hàm lượng protein thấp hơn mức tối thiểu (từ 5% đến dưới 15%), trong khi hàm lượng chất xơ cao hơn mức tối đa (từ 30% trở lên) so với tiêu chuẩn đã công bố áp dụng hoặc ghi trên nhãn hàng hóa.

Công ty TNHH Gold BioFeed còn sản xuất 20 bao thức ăn hỗn hợp hoàn chỉnh dùng cho heo thịt từ 20kg đến 60 kg GB5103H có hàm lượng xơ cao hơn mức tối đa từ 30% trở lên và can-xi cao hơn mức tối đa từ 30% trở lên so với tiêu chuẩn đã công bố áp dụng hoặc ghi trên nhãn hàng hóa. Với 2 hành vi vi phạm Công ty TNHH Gold BioFeed bị ngành chức năng phạt 130 triệu đồng.

Tại cơ sở kinh doanh của Đỗ Văn Hiếu, thị trấn Tân Biên, cơ quan chức năng phát hiện hành vi vi phạm mua bán 23 bao thức ăn hỗn hợp cho gà thả vườn có hàm lượng Can-xi cao hơn mức tối đa từ 30% trở lên so với tiêu chuẩn đã công bố áp dụng. 

Cơ sở Thành Luân ở xã Đồng Khởi, huyện Châu Thành đã có hành vi vi phạm là mua bán sản phẩm thức ăn hỗn hợp cho gà thịt từ 1 ngày tuổi có hàm lượng lysine tổng số thấp hơn mức tối thiểu từ 15% đến dưới 30%, hàm lượng xơ cao hơn mức tối đa từ 30% trở lên và hàm lượng Can-xi cao hơn mức tối đa từ 30% trở lên so với tiêu chuẩn đã công bố áp dụng hoặc ghi trên nhãn hàng hóa.

Với hành vi vi phạm này cơ sở Thành Luân bị phạt gần 30 triệu đồng và buộc thu hồi và tái chế hoặc chuyển đổi mục đích sử dụng hoặc tiêu hủy lô hàng hóa vi phạm.

Tại Cơ sở Thúy Hằng, ở khu phố Thanh Hà, thị trấn Gò Dầu, huyện Gò Dầu lực lượng chức năng phát hiện có hành vi vi phạm buôn bán sản phẩm thuốc Thú y ETS GENTA- của Công ty Cổ phần Đầu tư liên doanh Việt Anh là hàng giả về giá trị công dụng.

Tại cơ sở Thành Huệ, thị trấn Hòa Thành đã có hành vi vi phạm Buôn bán sản phẩm thuốc Toi-Thương Hàn (sản xuất ngày 26/7/2022, hạn sử dụng đến 26/7/2024) của Công ty TNHH Thuốc Thú y Á Châu có hàm lượng Oxytetracycline HC1 thấp hơn 90% so với hàm lượng ghi trên nhãn.

Tại Cơ sở Nguyễn Văn Xông, phường Hiệp Tân, thị xã Hòa Thành, qua kiểm tra lấy mẫu phân tích, cơ quan chức năng kết luận đã có hành vi vi phạm buôn bán sản phẩm thuốc Tiêu chảy đen do Công ty TNHH Thương mại Xuất nhập khẩu Phú Thịnh Vét sản xuất ngày 26/7/2022 có hạn sử dụng đến 26/7/2024 là hàng giả về giá trị sử dụng, công dụng.

Kiểm tra cơ sở kinh doanh Nguyễn Minh Trị, ở thị trấn Châu Thành, huyện Châu Thành, lực lượng chức năng phát hiện có tới... 3 hành vi vi phạm. Đó là, mua bán 10 bao thức ăn chăn nuôi gia cầm cao cấp hỗn hợp có hàm lượng xơ cao hơn mức tối đa từ 2% đến dưới 5% so với tiêu chuẩn đã công bố áp dụng; mua bán 14 bao thức ăn gia cầm cao cấp hỗn hợp dạng viên có hàm lượng Protein thấp hơn mức tối thiểu từ 2% đến dưới 5% so với tiêu chuẩn đã công bố áp dụng.

Tại cơ sở Ân Trang, ở phường Ninh Thạnh, TP. Tây Ninh đã có hành vi buôn bán sản phẩm thuốc VB-Asperplus có hàm lượng Nystatin thấp hơn 90% so với hàm lượng trên nhãn. Đáng chú ý, kiểm tra Cơ sở Lâm Thành Nhân, ở số 655, ấp Thanh Đông, xã Thanh Điền, huyện Châu Thành, lực lượng chức năng còn phát hiện có hành vi kinh doanh sản xuất thuốc thú y không rõ nguồn gốc xuất xứ.

NGƯỜI CHĂN NUÔI THUA THIỆT ĐỦ ĐƯỜNG

Theo Hiệp hội Chăn nuôi Đồng Nai, người chăn nuôi không thể tự xác định được chất lượng thức ăn nên chỉ chọn mua theo thương hiệu cũng như thói quen lâu nay. Trong bối cảnh giá thức ăn chăn nuôi quá cao, chăn nuôi đang thua lỗ, thì nhiều nông dân đã chọn mua những loại thức ăn có giá bán rẻ hơn, những mong giải được bài toán “hạ giá thành”. Chỉ khi sử dụng mới biết mua nhầm hàng kém chất lượng.

Thông thường, lợn ăn 2,2-2,4 kg thức ăn hỗn hợp, sẽ tạo ra 1 kg lợn hơi tăng trưởng, nên giá thành sản xuất hiện tại lên tới gần 50.000 đồng/kg lợn hơi. Mua phải thức ăn kém chất lượng, tuy giá bán thấp hơn 15-20% so với hàng thông thường, nhưng phải mất tới 4-5 kg thức ăn với tạo ra được 1 kg tăng trọng, khiến giá thành sản xuất 1 kg lợn hơi lên tới 70-75 nghìn đồng. Nông dân càng thua lỗ nặng nề hơn.

Ông Nguyễn Xuân Dương, Chủ tịch Hội Chăn nuôi Việt Nam, cho biết từ 2 năm nay, giá nhập khẩu hầu hết các nguyên liệu sản xuất thức ăn chăn nuôi tăng quá cao. Vì mục tiêu lợi nhuận, không ít cơ sở sản xuất thức ăn chăn nuôi đã "rút ruột" các chất dinh dưỡng trong thức ăn, thay vào đó là các chất ít có giá trị dinh dưỡng.

Lẽ ra, phải đảm bảo hàm lượng các nguyên liệu như khô đậu tương, bột đậu tương, bột ngô, bột cá, dầu cá, bột thịt xương… để đảm bảo hàm lượng protein đạt tiêu chuẩn, thì nhiều cơ sở sản xuất đã giảm các tỷ lệ các nguyên liệu này xuống, tăng hàm lượng bột lông vũ, bột đất sét, vỏ trấu, lõi ngô, bột đá…Thậm chí, có trường hợp doanh nghiệp còn đưa cả phân urê vào thức ăn để nâng cao tỉ lệ protein thô trong nguyên liệu (bột cá) nhưng thực chất giá trị dinh dưỡng bằng không.

Heo, gà, vịt là động vật dạ dày đơn nên những chất trên không có giá trị, không có khả năng tiêu hóa. Vì vậy, vật nuôi sẽ chậm lớn. 

"Đối tượng chịu thiệt thòi nhất do thức ăn chăn nuôi bị "rút ruột" chính là người chăn nuôi, nhất là người chăn nuôi vừa và nhỏ, bởi không có điều kiện kết nối với hệ thống cung cấp thức ăn chăn nuôi uy tín”, ông Dương nói.

Trong Bộ luật Hình sự quy định rất rõ về tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thức ăn dùng để chăn nuôi, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật. Theo đó, ngoài việc xử phạt hành chính, nếu hàng giả có số lượng rất lớn… thì bị phạt tù từ 3 năm đến 10 năm. Tuy nhiên, theo lãnh đạo Hiệp hội Thức ăn chăn nuôi Việt Nam, nếu sản xuất thức ăn từ đất, đá, hay các chất “phi hữu cơ”, thì mới coi là hàng giả.

Hành vi vi phạm trong lĩnh vực thức ăn chăn nuôi là vẫn sử dụng nguyên liệu là chất hữu cơ – tức là vẫn có dinh dưỡng, chỉ có kém hoặc không đạt chất lượng thôi. Vì vậy, phần lớn các vụ vi phạm không thể quy kết là hàng giả, mà chỉ quy kết được “tội” sản xuất hàng kém chất lượng. Do đó, không thể kết án tù, mà chỉ phạt tiền với số lượng tiền không lớn, nên không đủ sức răn đe.

Một số doanh nghiệp sản xuất thức ăn chăn nuôi chân chính bị “vạ lây” về chuyện thức ăn giả đặt vấn đề, nếu công tác kiểm tra, kiểm nghiệm chất lượng thức ăn được các cơ quan chức năng trung ương và địa phương thực hiện thường xuyên, khách quan và khoa học hơn thì chắc chắn sẽ còn phát hiện nhiều “thức ăn giả” nữa.

Ngoài ra, có một thực tế là sau khi xử phạt, lẽ ra cơ quan chức năng nên công khai tên tuổi, địa chỉ doanh nghiệp vi phạm cho cơ quan báo chí nhằm bảo vệ quyền lợi cho người chăn nuôi, thì có một số doanh nghiệp thức ăn lại tìm cách đối phó dư luận, bưng bít thông tin xấu nên không ai biết, cuối cùng sự việc chỉ dừng lại ở mức “phạt cho tồn tại” rồi thôi. Dẫn đến, cả người chăn nuôi và những doanh nghiệp sản xuất thức ăn chân chính đều phải chịu ảnh hưởng lớn.