Chật vật hàng thập kỷ, hai "siêu" dự án metro tại TP.HCM đồng loạt xin lùi tiến độ

Bộ Giao thông vận tải vừa gửi Chính phủ dự thảo báo cáo Quốc hội về tiến độ triển khai hai dự án đường sắt đô thị trên địa bàn TP.HCM. Đáng lưu ý, trong dự thảo báo cáo này, cả hai dự án metro triển khai đều chậm và xin lùi tiến độ.

LÙI THỜI GIAN HOÀN THÀNH METRO SỐ 1 ĐẾN CUỐI NĂM 2023

Thứ nhất, với tuyến số 1 Bến Thành - Suối Tiên, Bộ Giao thông vận tải cho biết dù khối lượng thi công đến nay đạt 92,19%, dự kiến cuối năm sẽ đạt 93% nhưng hiện nay công tác giải phóng mặt bằng chưa xong.

TP.HCM đang phối hợp với các đơn vị liên quan để hoàn tất giải phóng các công trình hạ tầng, nhà dân còn lại dọc theo 9 vị trí cầu bộ hành của đoạn thi công trên cao.

Về tiến độ cụ thể các gói thầu, chính quyền TP.HCM cho biết gói thầu xây dựng đoạn ngầm từ ga Bến Thành đến ga nhà hát thành phố mới đạt khoảng 97,16%; gói thầu xây dựng đoạn ngầm từ ga nhà hát thành phố đến ga Ba Son thực hiện đạt khoảng 99,64%; gói thầu xây dựng đoạn đi trên cao và depot thực hiện đạt khoảng 96,17%; gói thầu mua sắm thiết bị cơ điện, đầu máy toa xe, đường ray và bảo dưỡng thực hiện đạt mới khoảng 82,92%.

Hiện còn 3 gói thầu dự án chưa thực hiện là gói thầu hệ thống công nghệ thông tin cho văn phòng Công ty Vận hành và bảo dưỡng đường sắt đô thị, gói thầu xây dựng văn phòng Công ty O&M và gói thầu tư vấn đánh giá chứng nhận an toàn hệ thống.

Nguyên nhân tiến độ triển khai các gói thầu chậm là do chính quyền thành phố phải điều chỉnh thiết kế, nhà thầu khiếu nại, yêu cầu chủ đầu tư gia hạn thời gian thực hiện hợp đồng và bổ sung chi phí phát sinh, công tác giải phóng mặt bằng chậm...

Cùng với đó, công nghệ áp dụng trong lĩnh vực đường sắt đô thị tuyến Bến Thành - Suối Tiên hoàn toàn mới ở Việt Nam, phần lớn các tiêu chuẩn và đang áp dụng cho dự án (khoảng 3.000 tiêu chuẩn) đều tham khảo của nước ngoài. Vì vậy, việc xác định tiêu chuẩn tương đương hoặc đánh giá sự phù hợp các tiêu chuẩn áp dụng thường mất rất nhiều thời gian.

TP.HCM cũng xác định khi hoàn thành dự án cũng sẽ gặp khó khăn trong công tác nghiệm thu, thử nghiệm, đánh giá chứng nhận an toàn hệ thống, bởi Việt Nam thiếu các tiêu chuẩn tương đương để đánh giá; gặp nhiều thay đổi về quy định pháp lý và các hướng dẫn từ cơ quan nhà nước có thẩm quyền…

Dự án đầu tư xây dựng tuyến đường sắt đô thị số 1, tuyến Bến Thành - Suối Tiên được UBND TP.HCM phê duyệt dự án năm 2007, khởi công vào năm 2012.

Theo kế hoạch ban đầu, dự kiến hoàn thành xây dựng toàn tuyến vào năm 2017 và đưa vào khai thác vận hành năm 2018.

Cùng với đó, tháng 4/2007, UBND TP.HCM phê duyệt dự án với tổng mức đầu tư tương đương 17.388 tỷ đồng nhưng hiện tổng mức đầu tư dự án "đội" lên hơn 43.700 tỷ đồng.

Tuyến được xây dựng đường đôi, khổ 1.435mm, điện khí hóa.

Tuyến chính với chiều dài 19,7 km, trong đó đoạn đi ngầm dài 2,6 km; đoạn đi trên cao dài 17,1 km; công trình ga gồm 14 ga, trong đó: 11 ga trên cao và 3 ga ngầm và 1 depot.

Nguồn vốn đầu tư từ vốn vay ODA của JICA-Nhật Bản là 185.175,65 triệu Yên Nhật (tương đương 38.265,55 tỷ đồng); vốn đối ứng từ ngân sách TP.HCM là 5.491,60 tỷ đồng.

TƯ VẤN ĐỘT NGỘT CHẤM DỨT HỢP ĐỒNG, METRO SỐ 2 CHƯA HẸN NGÀY KHỞI CÔNG

Thứ hai, đối với tuyến số 2 Bến Thành - Tham Lương, là dự án giữ nhiều kỷ lục về việc lùi mốc thời gian hoàn thành.

Cụ thể, dự án được phê duyệt với mốc thời gian ban đầu từ năm 2010 đến 2018, sau đó điều chỉnh từ năm 2021 đến 2026 và giờ đây tiếp tục xin điều chỉnh lùi về năm 2030.

Như vậy, kể từ khi chính quyền TP.HCM phê duyệt dự án cho đến khi hoàn thành mất 20 năm.

Tại dự án, ngoài gói thầu xây dựng tòa nhà văn phòng và các công trình phụ trợ tại depot Tham Lương đang thi công thì các gói thầu khác đang ở giai đoạn lựa chọn nhà thầu.

Sau nhiều lần “lỡ hẹn”, dự án metro số 2 Bến Thành – Tham Lương vẫn chưa chốt được ngày khởi công.

Kế hoạch giải ngân vốn trong nước mới đạt hơn 35%, trong khi vốn ODA chỉ đạt 2,5%.

Công tác đấu thầu và trao thầu gói thầu chính CP3a/b (xây dựng đoạn đi ngầm) dự kiến ban đầu trao thầu vào cuối năm 2020 nhưng phải thực hiện hủy thầu để đảm bảo chặt chẽ về mặt pháp lý, dẫn đến không thể trao thầu theo kế hoạch.

Một khó khăn nữa được nhắc đến là công tác đàm phán phụ lục hợp đồng cho các công việc phát sinh để huy động lại tư vấn IC triển khai dự án. Công đoạn này ban đầu dự kiến hoàn thành đàm phán và huy động tư vấn IC vào đầu năm 2020.

Tuy nhiên, "tháng 3/2022, tư vấn IC đột ngột đơn phương ra thông báo kết thúc hợp đồng làm chậm tiến độ công tác cập nhật hồ sơ mời thầu, mời thầu lại các gói thầu chính của dự án, dự kiến hoàn thành vào năm 2020-2021", báo cáo nêu rõ.

Ngoài ra, công tác lập, thẩm định và phê duyệt hồ sơ vay lại của dự án kéo dài, đến nay chưa hoàn thành nên dự án phải điều chỉnh thời gian hoàn thành…

Dự án đầu tư Xây dựng tuyến tàu điện ngầm số 2, tuyến Bến Thành - Tham Lương được UBND TP.HCM phê duyệt năm 2010, phê duyệt điều chỉnh năm 2013, 2019 với tổng mức đầu tư 47.890,840 tỷ đồng thuộc tiêu chí dự án quan trọng quốc gia.

Tuyến được xây dựng đường đôi, khổ 1.435mm, điện khí hóa. Tuyến chính với chiều dài 9,091 km; Tuyến nhánh vào depot với chiều dài 1,951 km; công trình 14 ga (9 ga ngầm, 1 ga trên cao) và 1 depot.

Dự án vay vốn ODA từ 3 nhà tài trợ là Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), Ngân hàng Tái thiết Đức (KfW), Ngân hàng Đầu tư châu Âu (EIB) và vốn đối ứng trong nước.