Điều gì xảy ra tại El Salvador sau 5 tháng đưa Bitcoin làm tiền tệ quốc gia?

Tại một hội nghị về Bitcoin trên bãi biển vào tháng 11 năm ngoái, ông Nayib Bukele – Tổng thống El Salvador, đã gọi nhà phát triển game người Canada và cũng là một người cuồng nhiệt Bitcoin Samson Mow lên sân khấu.

Trước màn hình hiện dòng chữ “Feel the Bit” (Cảm nhận Bitcoin), ông Mow đã tiết lộ ý tưởng tài chính mới lạ của El Salvador – một quốc gia nhỏ ở Trung Mỹ. Đó là kế hoạch phát hành trái phiếu Bitcoin đầu tiên trên thế giới để huy động 1 tỷ USD. Đám đông bên dưới - chủ yếu là những người ủng hộ tiền điện tử, người hâm mộ ông Bukele và một số người dân địa phương hiếu kỳ - như bùng nổ trong tiếng reo hò lớn sau thông báo trên.

“Bitcoin sẽ thay đổi thế giới. Đây là cuộc cách mạng của loài người và chúng tôi sẽ đi tới đó”, ông Bukele phát biểu tại sự kiện.

"PHÒNG THÍ NGHIỆM" NGOÀI ĐỜI THỰC CỦA BITCOIN

Theo Wall Street Journal, trong chưa đầy 3 năm giữ chức Tổng thống El Salvador, ông Bukele đã có những động thái nhanh chóng và dứt khoát để “tái sinh” quốc gia này. Tuy nhiên, có lẽ tổng thống 40 tuổi này được biết đến nhiều nhất với việc biến El Salvador trở thành “phòng thí nghiệm” trong đời thực của đồng Bitcoin.

Tháng 9 năm ngoái, El Salvador trở thành quốc gia đầu tiên trên thế giới dùng đồng Bitcoin làm tiền tệ quốc gia, theo đó, các cơ sở kinh doanh tại nước này buộc phải chấp nhận thanh toán bằng Bitcoin.

Quốc gia Trung Mỹ này đang hướng tới mục tiêu kiếm tiền từ cơn sốt tiền ảo bằng cách khai thác các thị trường mới để vay nợ và sử dụng lợi nhuận từ Bitcoin để thực hiện các chính sách kinh tế. Ông Bukele nói rằng tài sản Bitcoin có thể giải quyết tình trạng nghèo đói và bạo lực của El Salvador và biến nước này trở thành “Singapore của Mỹ Latinh”.

Đến nay, việc phát hành trái phiếu Bitcoin của Chính phủ El Salvador vấp phải phản ứng trái chiều. Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) đã lên tiếng chỉ trích động thái này và cho rằng biến động của Bitcoin là quá rủi ro đối với một nền kinh tế nhỏ như El Salvador. Tổ chức này cũng cho rằng các chính sách của ông Bukele đang khiến El Salvador rơi vào con đường vay nợ thiếu bền vững.

Kể từ khi nước này bắt đầu sử dụng Bitcoin làm tiền tệ quốc gia, tiền ảo này hiếm khi được sử dụng trong các giao dịch hàng ngày. Một cuộc khảo sát gần đây cho thấy khoảng 70% người được hỏi không tin tưởng vào hành động của chính phủ.

Tuy nhiên, việc đưa Bitcoin trở thành tiền tệ quốc gia phù hợp với hình ảnh mà ông Bukele xây dựng – một nhà lãnh đạo trẻ trung, cấp tiến, hướng tới sự đổi mới về công nghệ và tài chính. Động thái này giúp ông trở nên nổi tiếng với cộng đồng những người ủng hộ Bitcoin trên toàn cầu.

Chính phủ El Salvador đã chi khoảng 180 triệu USD để lắp đặt các máy ATM Bitcoin và cấp số Bitcoin trị giá 30 USD vào ví điện tử Chivo cho mọi người dân đăng ký sử dụng. Chính phủ nước này cho biết phần lớn người dân đã đăng ký mở ví điện tử này. Tuy nhiên, nhiều chủ cửa hàng kinh doanh cho biết không có nhiều giao dịch mua hàng được thực hiện bằng Bitcoin bởi biến động giá của tiền ảo này khiến việc sử dụng nó trong giao dịch hàng ngày trở nên khó khăn.

Sau hơn 5 tháng, Bitcoin không được sử dụng nhiều tại quốc gia này – nơi 2/3 người lao động làm việc trong các khu vực phi chính thức. Với hầu hết người dân nước này, tiền mặt vẫn là “vua”.

“Chúng tôi là những người thích chạm vào tiền của mình”, Danilo Martínez, một người điều hành taxi ở thủ đô San Salvador cho biết.

Trong khi đó, Luis Robles, cha của 3 đứa trẻ tại thành phố cảng La Union, chế giễu việc sử dụng Bitcoin. Ông cho rằng đây là một thử thách lớn đối với ông, đặc biệt bởi vì ông mù chữ.

Theo các nhà kinh tế, Bitcoin có thể gây thêm nhiều rủi ro với El Salvador – nơi từ lâu được biết đến là nơi trú ngụ của nhiều băng nhóm tội phạm. Việc đưa Bitcoin trở thành tiền tệ quốc gia mở ra cánh cửa cho các giao dịch ẩn danh, bất hợp pháp như rửa tiền, trốn thuế, hoặc thanh toán tiền chuộc.

"ĐÁNH BẠC" VỚI TIỀN THUẾ CỦA DÂN?

Tuy nhiên, trên Twitter, Tổng thống Bukele tỏ ra không quan tâm tới những chỉ trích và liên tục cập nhật về các động thái liên quan tới Bitcoin của đất nước. Ông chia sẻ về nhiều giao dịch mua Bitcoin của Chính phủ, được ông mô tả là “bắt đáy”.

Tháng trước, khi giá Bitcoin sụt 27%, ông cho biết Chính phủ El Salvador đã mua 410 Bitcoin với giá 15 triệu USD. “Một số người đang bán ra với giá rẻ thực sự”, vị tổng thống viết trên Twitter.

Dù không có dữ liệu công khai về các giao dịch trên, một số nhà phân tích Phố Wall tính toán rằng Chính phủ El Salvador đã mua tổng cộng khoảng 1.800 Bitcoin với giá khoảng 85 triệu USD – một con số không nhỏ đối với nền kinh tế có quy mô chỉ 27 tỷ USD.

“Tổng thống Nayib Bukele, từng là chủ hộp đêm và giám đốc tiếp thị, đang đánh bạc với tiền thuế của người dân khi duy trì mức chi tiêu công cao – yếu tố quan trọng với danh tiếng của ông ấy”, Carlos Acevedo, Cựu Thống đốc ngân hàng trung ương El Salvador, nhận xét.

Dù trở thành phương tiện thanh toán chính thức từ tháng 9 năm ngoái, Bitcoin ít được dùng trong các giao dịch hàng ngày - Ảnh: WSJ

Theo ông Acevedo, vì El Salvador đã đưa USD trở thành tiền tệ chính thức 20 năm trước, nước này không thể in thêm tiền khi cần như hầu hết các quốc gia khác mà phải kiếm USD thông qua xuất khẩu, kiều hối, du lịch hoặc vay mượn. Dưới chính quyền của ông Bukele, người được bầu làm Tổng thống năm 2019, thâm hụt ngân sách của nước này đã tăng gấp đôi lên gần 6% GDP trong năm 2021.

Trong khi đó, kế hoạch phát hành trái phiếu Bitcoin của Chính phủ El Salvador cũng được đánh giá là rủi ro. Trái phiếu chính phủ truyền thống của El Salvador nằm trong nhóm hoạt động kém nhất trong số các thị trường mới nổi năm ngoái, giao dịch với mức giá giảm sâu và có lợi suất gần 17% do rủi ro vỡ nợ ngày một cao.

Trái phiếu Bitcoin của El Salvador dự kiến được phát hành trên một nền tảng hạn chế người Mỹ tham gia sớm nhất trong tháng này hoặc tháng 3. Chính phủ El Salvador cho biết sẽ sử dụng một nửa số tiền huy động được – tức 500 triệu USD – để mua thêm Bitcoin, và số còn lại đầu tư vào phát triển cơ sở hạ tầng, bao gồm một thành phố Bitcoin tương lai, một khu vực miễn thuế cho các doanh nhân “đào” Bitcoin bằng nguồn năng lượng từ núi lửa gần đó.

Trái phiếu Bitcoin này có kỳ hạn 10 năm và lợi suất 6,5% kèm theo lợi tức sau 5 năm đầu tiên, sau khi El Salvador bắt đầu bán một phần Bitcoin đang nắm giữ với mức giá được kỳ vọng sẽ cao hơn hiện tại và thu về lợi nhuận.