Mặt trái của du lịch “đu trend” mạng xã hội

Báo cáo xu hướng du lịch toàn cầu năm 2024 của American Express Travel cho thấy, 39% du khách sẽ tìm đến nền tảng truyền thông xã hội để có nguồn cảm hứng cho chuyến đi.

Chẳng hạn, xu hướng “du lịch mua sắm” đang ngày càng phổ biến nhờ TikTok, Instagram, Facebook khi những người có tầm ảnh hưởng tự quay phim đi siêu thị, các cửa hàng tạp hoá địa phương để giới thiệu việc mua sắm như một trải nghiệm văn hóa; hay sự xuất hiện của các “điểm đến du lịch tương đồng”, xu hướng giới thiệu các điểm đến với giá cả phải chăng thay thế những địa điểm nổi tiếng nhưng đắt đỏ…

Nghiên cứu từ Booking.com năm 2024 tiết lộ 69% gen Z Việt Nam sử dụng mạng xã hội như Instagram, TikTok, Facebook và YouTube để tìm kiếm ý tưởng và cảm hứng cho chuyến du lịch. Khảo sát của Klook Travel Pulse năm 2024 cũng chỉ ra 96% du khách châu Á - Thái Bình Dương tích cực chia sẻ trải nghiệm du lịch trên mạng xã hội. Mức độ tin cậy của các đề xuất trực tuyến ngày càng tăng, trong đó những cá nhân không phải người nổi tiếng được xem là nguồn tham khảo đáng tin cậy nhất.

Hơn 80% du khách khu vực, trong đó có 91% người Việt Nam, đặt dịch vụ du lịch dựa trên đánh giá từ người sáng tạo nội dung, với video (63%) là định dạng phổ biến nhất nhờ sức hút trực quan. Theo nhiều chuyên gia tâm lý, việc hưởng ứng các trào lưu mới do tâm lý FOMO (sợ bỏ lỡ), mong muốn kết nối cộng đồng và ảnh hưởng từ mạng xã hội. Khi một xu hướng trở nên phổ biến, con người có xu hướng bắt chước để không bị "tụt hậu".

Các nền tảng như TikTok, Facebook giúp khuếch đại trào lưu, khiến chúng lan rộng nhanh chóng. Người nổi tiếng, KOLs cũng đóng vai trò quan trọng khi tạo ảnh hưởng lớn đến người theo dõi. Nhìn chung, sự kết hợp giữa tâm lý đám đông, công nghệ và chiến lược tiếp thị khiến trào lưu mới dễ dàng trở thành hiện tượng xã hội, thu hút nhiều người tham gia trong thời gian ngắn.

Ngoài việc gợi ý, mạng xã hội cũng hữu ích khi giúp người xem sàng lọc những trải nghiệm không hay như những nơi bán hàng “chặt chém”, các hoạt động nguy hiểm cần tránh… Dù vậy, tờ Nikkei Asia nhận định, những trào lưu, xu hướng du lịch dựa trên mạng xã hội có thể thúc đẩy phát triển kinh tế của những nơi ít được du khách biết đến nhưng cũng đi kèm với những mặt trái.

Giữa tháng hai vừa qua, các nền tảng mạng xã hội rộ lên trào lưu check in "dốc Đại Lý". Trào lưu tái hiện bối cảnh tại Thương Nhĩ Đại Đạo - cung đường đẹp nhất thành phố Đại Lý, tỉnh Vân Nam, Trung Quốc. Một số địa điểm ở Việt Nam có khung cảnh tương tự như Vũng Tàu, Đà Lạt, Quy Nhơn cũng bỗng trở thành "dốc Đại Lý", hút khách chụp ảnh, quay video.

Công an xã Nhơn Hải (Quy Nhơn, Bình Định) cho biết trong ngày 16/2/2025 đã mời 10 người về đồn viết cam kết không tái phạm do những khách này đứng giữa đường để quay video, gây mất an toàn giao thông. Tuy nhiên, tình trạng này vẫn tái diễn những ngày sau đó. Tại Otaru, Nhật Bản, vào tháng 1 vừa qua, từng xảy ra vụ việc nữ du khách 61 tuổi bị tàu hỏa tông trúng khi đang chụp ảnh trên đường ray tại ga Asari - nơi nổi tiếng với khung cảnh tàu chạy qua biển tuyết trắng.

Ông Nguyễn Huy Hoàng, Giám đốc điều hành Klook Việt Nam, cho biết việc du lịch “đu trend” luôn có hai mặt. Một số trào lưu đem lại tác động tích cực cho điểm đến về lượng khách, doanh thu, mang trải nghiệm mới mẻ cho du khách. Nhưng không ít trào lưu ảnh hưởng tiêu cực đời sống dân địa phương như cản trở giao thông, gây mất trật tự, khiến điểm đến quá tải… thậm chí tạo nên những hiệu ứng trái chiều.

Đầu tháng 2/2025, một du khách địa phương đến viếng chùa Kim Tiên (TX. Tịnh Biên, An Giang), bị một nhóm người đeo khẩu trang, áp sát dàn cảnh mâu thuẫn để cướp tài sản. Người dân ở phường An Phú) cho biết từ vụ việc trên, nhiều tài khoản mạng xã hội đẩy lên thành vấn đề nóng, cho rằng công tác an ninh tại đây chưa tốt, buông lỏng...

Tại TP. Châu Đốc, du khách hành hương đến Miếu Bà Chúa Xứ núi Sam thời gian gần đây không còn mua hàng, ăn uống nữa, đồ lễ cũng tự sắm đem theo. “Cảnh giác là điều cần thiết, nhưng mặt khác điều đó đang phản ánh niềm tin của bộ phận khách du lịch với địa phương bị ảnh hưởng. Nếu ai cũng giữ tâm lý đến rồi đi, địa phương không có doanh thu từ tiêu dùng, lưu trú, sử dụng dịch vụ... thì ngành du lịch khó phát triển,” anh Thành Nhơn, một tiểu thương tại phường Núi Sam, chia sẻ.

Tương tự, thời gian gần đây, nhiều đối tượng sử dụng trang Facebook có giao diện gần giống với trang web, fanpage của khách sạn, resort, homestay... để đánh lừa người có nhu cầu đặt phòng du lịch. Để phòng tránh lừa đảo, Công an thành phố Hà Nội đề nghị mỗi người dân khi đặt phòng trên các nền tảng trực tuyến, cần lưu ý kiểm tra kỹ địa chỉ website có chứng chỉ bảo mật (biểu tượng khóa ở góc trên bên trái của trình duyệt). Bên cạnh đó, phải chủ động liên hệ trực tiếp với khách sạn trước khi thanh toán hoặc gửi email trực tiếp để xác minh thông tin về phòng và dịch vụ... 

Theo ông Hoàng Quốc Hòa, Giám đốc Trung tâm Thông tin Du lịch (Cục Du lịch quốc gia Việt Nam), Chính phủ đã giao Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xây dựng hệ sinh thái du lịch thông minh đồng bộ, thống nhất trên toàn quốc để phục vụ công tác quản lý nhà nước, kinh doanh du lịch và nâng cao trải nghiệm du khách. Các địa phương triển khai chuyển đổi số đồng bộ với nội dung chuyển đổi số của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch nhằm tránh manh mún, lãng phí nguồn lực.

Thời gian gần đây, ngành du lịch ghi nhận sự ra đời của nhiều mạng xã hội và nền tảng trực tuyến, tuy nhiên theo ông Hoàng Quốc Hòa, yếu tố then chốt để phát triển hệ sinh thái du lịch thông minh đồng bộ, thống nhất tại Việt Nam đó là hình thành các nền tảng số dùng chung trong toàn ngành du lịch để tạo sự tập trung, đồng bộ về dữ liệu.

Từ góc độ doanh nghiệp, ông Vũ Văn Tuyên, Giám đốc Công ty Travelogy Việt Nam, kỳ vọng chương trình chuyển đổi số của ngành du lịch bên cạnh việc tiếp tục hỗ trợ tăng cường trải nghiệm cho khách du lịch; phát triển các sản phẩm công nghệ hỗ trợ hoạt động doanh nghiệp; thì sẽ tiếp tục nâng cấp sản phẩm, thu hút các đơn vị cung cấp dịch vụ du lịch cùng sử dụng.

Trong đó, hệ thống bán vé điện tử là giải pháp tốt, cần mở rộng áp dụng ở các điểm đến trong nước và đưa Thẻ du lịch thông minh tiếp cận rộng rãi khách du lịch, vừa gia tăng tiện ích vừa phòng tránh gian lận, lừa đảo.