Ngăn chặn lừa đảo trên mạng, tạo dựng niềm tin số cho người dùng

Mặc dù liên tục được cảnh báo, nhưng nhiều người vẫn bị mắc lừa, số tiền bị chiếm đoạt lên tới hàng nghìn tỷ đồng. Theo Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (A05), Bộ Công an, trong năm 2023, tổng số tiền người dân bị các đối tượng lừa đảo chiếm đoạt trên mạng khoảng 8.000-10.000 tỷ đồng, tăng gấp rưỡi so với năm 2022. Đây là con số dựa trên những sự việc người dân đến trình báo cơ quan công an. Trong năm qua đã khởi tố 1.500 vụ án vì tội lừa đảo trên không gian mạng.

Cũng trong thời gian này, Bộ Thông tin và Truyền thông đã nhận được gần 17.400 phản ánh về trường hợp lừa đảo trực tuyến hướng đến người dùng Internet Việt Nam. Trong đó, tổng số tiền người dân đã bị lừa đảo được ghi nhận hơn 300 tỷ đồng.

NHIỀU NGUY CƠ, RỦI RO, THÁCH THỨC TRÊN KHÔNG GIAN MẠNG

Tại hội thảo về “Phòng, chống lừa đảo trên không gian mạng” do Hiệp hội An ninh mạng quốc gia tổ chức mới đây, Thượng tướng Lương Tam Quang, Thứ trưởng Bộ Công an, Chủ tịch Hiệp hội An ninh mạng quốc gia, cho biết hoạt động lợi dụng không gian mạng tiến hành phạm tội, nổi bật là lừa đảo trực tuyến chiếm 57% tổng số tội phạm mạng, gia tăng cả về phạm vi với thủ đoạn tinh vi; lợi dụng công nghệ mới, nhất là AI, gây thiệt hại hàng nghìn tỷ USD mỗi năm. Thống kê riêng năm 2023, thiệt hại trên thế giới lên đến 1.026 tỷ USD, tương đương với 1,05% GDP toàn cầu.

Tại Việt Nam, trong năm 2023, các đối tượng tội phạm mạng trong và ngoài nước liên tục thay đổi phương thức, thủ đoạn, lợi dụng công nghệ mới để tấn công, xâm nhập, lừa đảo quy mô lớn, gây thiệt hại lớn về kinh tế và ảnh hưởng xấu đến trật tự an toàn xã hội.

Theo thống kê trên Cổng cảnh báo an toàn thông tin, năm qua Cổng đã ghi nhận 16.000 phản ánh lừa đảo trực tuyến, gây thiệt hại 390.000 tỷ đồng, tương đương 3,6% GDP, trong đó 91% liên quan đến lĩnh vực tài chính, tăng 64,78% so với năm 2022; tỷ lệ người dùng nhận tin nhắn, cuộc gọi lừa đảo trực tuyến là 73%.

Qua đấu tranh phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao, Thứ trưởng Bộ Công an chỉ rõ hoạt động của đối tượng phạm tội rất chuyên nghiệp, có tổ chức, phân công vai trò cụ thể. Các đối tượng cầm đầu đa số là người nước ngoài, trú chân tại địa bàn nước láng giềng và thực hiện các hành vi phạm tội. Các phương thức, thủ đoạn của chúng rất tinh vi, sử dụng công nghệ Deepface giả mạo người thân hoặc cơ quan chức năng để gọi điện, kêu gọi đầu tư qua các sàn giao dịch ngoại hối, tiền ảo, chứng khoán...

Thông tin thêm về tình trạng này, Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao cho biết trong năm 2023, lực lượng an ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao đã phát hiện, tiếp nhận hơn 3.500 vụ việc lừa đảo, với tổng số tiền thiệt hại lên tới gần 2.500 tỷ đồng.

Chỉ ra 24 hình thức lừa đảo trên không gian mạng hiện nay giống như những ma trận, ông Vũ Ngọc Sơn, Trưởng ban Nghiên cứu công nghệ, Hiệp hội An ninh mạng quốc gia, Giám đốc công nghệ Công ty An ninh mạng quốc gia Việt Nam, cho rằng hiện nay người dùng lên không gian mạng đang phải đối mặt với các hình thức lừa đảo giăng bẫy khắp nơi. Không những thế, các đối tượng lừa đảo còn kết hợp nhiều hình thức khác nhau, sinh ra các tổ hợp biến thể, tạo ra số lượng hình thức lừa đảo rất lớn.

NGUYÊN NHÂN LỪA ĐẢO TRỰC TUYẾN GIA TĂNG

Công tác phòng, chống lừa đảo qua không gian mạng thời gian qua đã đạt được một số kết quả bước đầu quan trọng. Tuy nhiên, theo Trung tướng Nguyễn Minh Chính, Cục trưởng Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao, tội phạm lừa đảo trên không gian mạng trong thời gian tới vẫn sẽ tiếp tục diễn biến rất phức tạp.

Trên thế giới cũng như tại Việt Nam, trong quá trình chuyển đổi số, người dân và doanh nghiệp sử dụng không gian mạng để tham gia các hoạt động phát triển kinh tế - xã hội ngày càng tăng. Theo thống kê, hiện có tới 80% người dân đang sử dụng Internet, mạng xã hội và tỷ lệ này sẽ ngày càng tăng. “Đây là môi trường thuận lợi cho các loại tội phạm sử dụng công nghệ cao lợi dụng để lừa đảo, chiếm đoạt tài sản của người dân”, ông Chính nhận định.

Không những thế, phương thức thủ đoạn của các loại tội phạm này ngày càng tinh vi, hình thức lừa đảo của các đối tượng ngày càng hoàn hảo do ứng dụng các công nghệ mới. Trong khi đó, nhận thức của người dân trong chống lại hoạt động động tấn công lừa đảo vẫn còn hạn chế, mơ hồ, thiếu cảnh giác, thiếu các kỹ năng trên mạng xã hội, vì vậy, vẫn còn nhiều người dân bị lừa đảo, chiếm đoạt tài sản.

Phân tích nguyên nhân dẫn đến tình trạng bùng nổ lừa đảo trực tuyến, ông Trần Quang Hưng, Phó Vụ trưởng Vụ Kinh tế số và xã hội số, Bộ Thông tin và Truyền thông, cho rằng một trong những nguyên nhân chính là do nhiều người dân cài đặt các ứng dụng các nền tảng xuyên biên giới mà các ứng dụng này có nhiều nội dung xấu không được chặn, lọc. Trong không gian mạng, người dùng có đủ các loại tài khoản, tạo đủ loại thông tin trên các nền tảng khác nhau.

Không gian mạng là không biên giới và các cuộc lừa đảo tấn công mạng có thể đến từ bất kỳ đâu, từ bất kỳ ai. “Mất an toàn, an ninh mạng, lừa đảo trực tuyến hiện nay không còn là câu chuyện của các đơn vị, doanh nghiệp, tổ chức ngân hàng, mà là nguy cơ hiện hữu thường trực đe dọa tới mọi tổ chức, doanh nghiệp và cá nhân”, ông Hưng cho biết.

Ngoài ra, lừa đảo trực tuyến bùng nổ còn do vấn đề sim rác, tài khoản không chính chủ, tính ẩn danh trên không gian mạng và tính tiện lợi của các dịch vụ được cung cấp trên không gian mạng. Việc tạo lập kênh, fanpage trên Facebook quá đơn giản dẫn tới việc kiểm soát thông tin trên không gian mạng khó khăn, làm cho tình trạng lừa đảo trực tuyến diễn ra mạnh.

Để tăng cường hiệu quả công tác quản lý, giám sát không gian mạng, Bộ Thông tin và Truyền thông đã triển khai nhiều biện pháp khác nhau về pháp lý, công nghệ và tuyên truyền. Tuy nhiên, hành lang pháp lý cho vấn đề này vẫn chưa hoàn thiện để công cụ quản lý nhà nước phát huy hiệu quả, giải quyết các bài toán hiện nay.

Cũng theo chuyên gia, các đối tượng lừa đảo trực tuyến thường giả mạo các ứng dụng để lừa người dùng, trong đó có nhiều ứng dụng giả mạo áp dụng đầy đủ các cơ chế bảo mật để tránh bị phát hiện...

Nội dung bài viết được đăng tải trên Tạp chí Kinh tế Việt Nam số 21-2024 phát hành ngày 20/05/2024. Kính mời Quý độc giả tìm đọc tại đây: 

https://postenp.phaha.vn/chi-tiet-toa-soan/tap-chi-kinh-te-viet-nam