Thanh tra Chính phủ nêu nhiều sai phạm tại BOT Thái Nguyên - Chợ Mới

Thay đổi quy mô đầu tư, đặt trạm thu phí không hợp lý... là những bất cập được Thanh tra Chính phủ nêu đối với dự án đầu tư xây dựng tuyến đường Thái Nguyên - Chợ Mới (Bắc Cạn) và nâng cấp cải tạo quốc lộ 3 cũ.

Thu phí ở hai nơi là không hợp lý

Theo kết luận của Thanh tra Chính phủ, quy hoạch phát triển giao thông được phê duyệt thì tuyến đường Thái Nguyên - Chợ Mới (Bắc Kạn) có chiều dài 28 km nhưng quyết định đầu tư đã phê duyệt quy mô đầu tư lớn hơn nhiều so với quy hoạch, cụ thể là phê duyệt chiều dài tới 40,7 km. 

Dự án được phê duyệt bao gồm cả việc cải tạo nâng cấp mở rộng km 93 đến km 100 quốc lộ 3 cũ.

“Theo quy định về quản lý hệ thống giao thông thì việc cải tạo nâng cấp đoạn tuyến quốc lộ 3 phải thực hiện bằng nguồn quỹ bảo trì đường bộ. Tuy nhiên, Bộ Giao thông Vận tải đã phê duyệt ghép vào dự án BOT (xây dựng - kinh doanh - chuyển giao) là không đúng quy định hiện hành”, Thanh tra Chính phủ khẳng định.

Cơ quan thanh tra khẳng định, nội dung quyết định đầu tư ghép việc cải tạo, nâng cấp 7 km quốc lộ 3 với đầu tư xây dựng mới đường Thái Nguyên - Chợ Mới và sẽ đặt thu phí ở hai nơi là không hợp lý.

Do khi dự án đi vào khai thác, việc thu tăng mức phí đối với người sử dụng dịch vụ trên đoạn tuyến quốc lộ 3 để bù đắp vốn đầu tư đoạn Thái Nguyên - Chợ Mới, trong khi họ không sử dụng dịch vụ trên tuyến đường này là sai nguyên tắc xác định giá, phí hàng hoá, dịch vụ và các khoản thu theo quy định tại khoản 1 điều 33 Nghị định 108/2009.

Kết luận của Thanh tra Chính phủ cũng nêu, dự án đầu tư được phê duyệt khi chưa có quyết định phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trường. 

Phương án chọn kết cấu áo đường không được tính toán so sánh ngay trong bước lập dự án để phê duyệt tổng mức đầu tư và bố trí nguồn vốn sát với giá trị đầu tư thực tế, làm cơ sở để ký kết hợp đồng. Điều này dẫn đến tổng mức đầu tư phê duyệt và vốn đầu tư hợp đồng không sát thực tế.

Việc lập, phê duyệt tổng mức đầu tư trong đó có một số hạng mục và khoản chi phí áp dụng sai định mức, đơn giá hoặc lựa chọn phương án chưa hợp lý, làm tăng tổng mức đầu tư trên 100 tỷ đồng.

Nhiều vi phạm về lựa chọn nhà đầu tư, nhà thầu

Đối với việc lựa chọn nhà đầu tư, ký kết hợp đồng, theo Thanh tra Chính phủ, dự án đầu tư xây dựng công trình đường Thái Nguyên - Chợ Mới được thực hiện chỉ định thầu lựa chọn nhà đầu tư. Nhà đầu tư được lựa chọn là liên danh Cienco 4, Công ty Cổ phần Tuấn Lộc và Công ty Cổ phần Trường Lộc.

“Hình thức chỉ định nhà thầu không đúng với quy định tại khoản 5 điều 11 Nghị định số 108/2009 của Chính phủ. Văn bản của nhà đầu tư đăng ký thực hiện dự án chậm, ngoài thời hạn được đăng trên báo và không đúng theo mẫu quy định.

Hồ sơ yêu cầu thực hiện dự án không đúng quy định về hiệu lực của hồ sơ đề xuất, hiệu lực của khoản bảo đảm dự thầu và khoản bảo đảm thực hiện hợp đồng. Lựa chọn nhà đầu tư khi cam kết của tổ chức tín dụng cho vay vốn chưa đầy đủ các tiêu chí theo quy định”, kết luận thanh tra nêu.

Về năng lực nhà đầu tư, các thành viên liên danh chưa đáp ứng đầy đủ điều kiện theo yêu cầu đối với nhà đầu tư; khả năng huy động vốn chủ sở hữu cho dự án của Cienco 4 khó khăn. Theo báo cáo tài chính, nợ phải trả 4.800 tỷ đồng; tài sản ngắn hạn chỉ có trên 3.000 tỷ đồng.

Về huy động vốn thực hiện dự án, từ ngày 1/12/2014 đến ngày 22/6/2015, liên danh các nhà đầu tư góp được 350 tỷ đồng. Trong đó, Cienco 4 góp toàn bộ số vốn điều lệ của doanh nghiệp dự án, các công ty Tuấn Lộc và Trường Lộc không thực hiện góp vốn, sai với cam kết hợp đồng.

Việc thu xếp vốn vay để thực hiện dự án của các nhà đầu tư được quy định tại hợp đồng dự án. Theo hợp đồng, năm 2014 huy động 10%, năm 2015 huy động 40%, năm 2016 huy động 50%. Tuy vậy tiến độ huy động vốn và thực hiện dự án thực tế chậm, sai so với cam kết hợp đồng.

Cũng tại dự án này, Thanh tra Chính phủ phát hiện nhà đầu tư triển khai lựa chọn nhà thầu thực hiện dự án trước thời điểm được cấp giấy chứng nhận đầu tư và hợp đồng dự án chính thức ký không đúng với quy định của Nghị định 108/2009. Dự toán, phê duyệt kế hoạch đấu thầu không đúng thẩm quyền. Quyết định phê duyệt kế hoạch đấu thầu trước khi được Bộ Giao thông Vận tải chấp thuận là chưa đúng quy định.

“Nhà đầu tư không thực hiện đúng quy trình quản lý chất lượng, không kiểm tra chất lượng các loại vật liệu như cát, đá, đất đắp, xi măng, sắt thép… Thực tế một số điểm đã thi công mái taluy, nhà thầu không thi công lớp đá dăm trước khi xây mái taluy, sai thiết kế kỹ thuật thi công”.

Một số nội dung lập, duyệt dự toán áp dụng hàm lượng nhựa chưa phù hợp, không đúng hướng dẫn của Bộ Giao thông Vận tải. So với dự án tương tự (Pháp Vân - Cầu Giẽ) về đơn giá vận chuyển cát, đá đã áp sai lệch cự ly từ mỏ đến trạm trộn bê tông nhựa và đơn giá vật liệu đến trạm trộn; tính cước vận chuyển theo quy định của địa phương chênh lệch với định mức của Bộ Xây dựng. Từ đó đã dẫn tới dự toán phê duyệt chênh lệch tăng giá trị trên 73,5 tỷ đồng.

Ngoài ra còn xác định giá trị nghiệm thu thanh toán áp dụng giá vật tư, xăng, dầu, cát vàng, xi măng… không đúng tại thời điểm thi công làm tăng giá trị trên 3 tỷ đồng.

Dự án đầu tư xây dựng tuyến đường Thái Nguyên - Chợ Mới (Bắc Kạn) và nâng cấp cải tạo quốc lộ 3 có tổng mức đầu tư phê duyệt ban đầu là 2.746 tỷ đồng, chiều dài 65 km, khởi công từ tháng 9/2014 và đưa vào sử dụng cuối tháng 12/2016. 

Thời gian thu phí là 16 năm 1 tháng. Dự án tiến hành thu phí tại hai trạm, một trạm trên quốc lộ 3 mới tuyến Thái Nguyên - Chợ Mới và một trạm đặt tại quốc lộ 3 cũ.  Tuy nhiên, việc đặt trạm thu phí tại quốc lộ 3 cũ đang vấp phải phản đối của nhiều người dân.