Trong bối cảnh ngành công nghiệp bán dẫn toàn cầu đang định hình lại chuỗi cung ứng, Việt Nam nổi lên như một điểm đến chiến lược, thu hút sự quan tâm mạnh mẽ từ chính phủ, doanh nghiệp và các bậc phụ huynh.

Cụm từ "vi mạch bán dẫn" đã trở thành một từ khóa nóng trong các cuộc thảo luận hướng nghiệp, thổi bùng lên một làn sóng kỳ vọng về một tương lai xán lạn cho thế hệ trẻ với những công việc “đắt giá” và những mức lương khởi điểm nghìn đô.

TRONG THIẾT KẾ VI MẠCH, NẾU SAI LẦM VẪN CÓ CƠ HỘI SỬA NHƯNG SẼ PHẢI "TRẢ GIÁ ĐẮT"

Tuy nhiên, giữa những lời hứa hẹn hấp dẫn, nhiều chuyên gia trong ngành lại đưa ra một góc nhìn thận trọng hơn, một lời cảnh báo cần thiết: bán dẫn không phải là “mảnh đất màu mỡ” dành cho tất cả mọi người.

Việc vội vàng “bắt trend” hướng nghiệp cho con em mà không hiểu rõ bản chất khắc nghiệt và yêu cầu đặc thù của ngành có thể dẫn đến những lựa chọn sai lầm, gây lãng phí thời gian và chôn vùi tiềm năng thực sự của người học. 

Theo ông Nguyễn Thanh Yên, Tổng Giám đốc CoAsia, với tình hình hiện tại, các công ty bán dẫn Việt Nam thường ưu tiên tuyển dụng những người đã có kinh nghiệm. “Chỉ khi không còn lựa chọn nào khác, họ mới xem xét tuyển sinh viên mới ra trường”, ông Yên nói. 

“Ngành vi mạch khác với ngành phần mềm”, ông Nguyễn Thanh Yên nói. “Trong ngành phần mềm, nếu bị sai lầm vẫn có cơ hội sửa chữa. Nhưng trong thiết kế vi mạch, nếu sai lầm vẫn có cơ hội sửa nhưng sẽ phải trả giá đắt, do đó nhà tuyển dụng thường e dè khi giao các nhiệm vụ quan trọng cho sinh viên mới ra trường”, Tổng Giám đốc CoAsia nói. 

Liên quan đến vấn đề này, tại một Hội thảo mới đây do Visemi Foundation tổ chức về chủ đề “Hướng nghiệp Bán dẫn: Phát triển trong kỷ nguyên Bán dẫn”, ông Nguyễn Thanh Yên đã chia sẻ một câu chuyện đặc biệt. Đó là về một cây cầu sắt ở Mỹ bị sập, gây ra nhiều thương vong. Từ đống sắt vụn đó, một trường đại học đã đúc nhẫn trao cho các kỹ sư tốt nghiệp, như một lời nhắc nhở về trách nhiệm nặng nề của nghề kỹ sư. 

Chính vì tính chất đặc thù đó, ông Yên cho rằng ngành vi mạch không dành cho số đông, mà chỉ thực sự phù hợp với những người có đam mê, sự tỉ mỉ và tinh thần trách nhiệm cao.

Trao đổi với phóng viên Tạp chí Kinh tế Việt Nam/ VnEconomy, bà Haley Phan, Giám đốc Quốc gia Visemi Foundation kiêm Giảng viên đại học, cho rằng quan điểm mở trong tuyển dụng hiện nay là tập trung vào “transferable skills” – những kỹ năng có thể chuyển đổi giữa các công việc và lĩnh vực khác nhau.

Bà Haley Phan cũng chia sẻ một thông tin thú vị về “ông lớn bán dẫn” tại Việt Nam, Marvell Technology, nơi có cả những nhân sự tốt nghiệp khoa Toán, Lý của Đại học Huế - điều này chứng tỏ những công ty lớn cũng có những cái nhìn rất mở và chiến lược tuyển dụng linh hoạt.

Theo bà Haley Phan, với mục tiêu đi tắt, đón đầu và phát triển nhanh, nhiều doanh nghiệp Việt Nam thường không có nhiều thời gian để đào tạo dài hạn, cũng như chưa đầu tư mạnh cho quy trình tuyển dụng bài bản và chuyên nghiệp.

Trong khi đó, các tập đoàn nước ngoài như Marvell, Intel hay Samsung vẫn dành từ 6 tháng đến 1 năm để đào tạo nhân sự mới. Vì vậy, bà Haley Phan cho rằng yếu tố tuổi tác không phải rào cản lớn, miễn là ứng viên có khả năng học hỏi nhanh, nền tảng kiến thức vững và tinh thần cầu tiến. 

“CÁI KHÓ” CỦA HOẠT ĐỘNG HƯỚNG NGHIỆP BÁN DẪN

“Tại Việt Nam, cha mẹ và bộ phận hướng nghiệp ở các trường đại học thường chưa được trang bị đầy đủ kiến thức nền tảng về hướng nghiệp, tổng quan ngành nghề, bức tranh thị trường lao động và tâm lý học”, chuyên gia Haley Phan cho biết. “Vì vậy, việc định hướng nghề nghiệp trong gia đình lẫn nhà trường dễ bị chi phối bởi nhiều thiên kiến”.

Chẳng hạn, một số trường công nghệ mở thêm chuyên ngành AI nhưng thực tế tới 80% môn học vẫn là của chuyên ngành CNTT; hay nhiều chuyên viên hướng nghiệp ở trường học không có trải nghiệm thực tế và ít cơ hội tiếp cận nghiên cứu thị trường ở nhiều cấp độ.

Công tác hướng nghiệp cũng cần có sự chung tay của cả hệ sinh thái: từ các doanh nghiệp, tổ chức hoạt động chuyên môn, báo chí, các tổ chức truyền thông tới trường học từ cấp phổ thông tới đại học và gia đình.

Với ngành bán dẫn – một lĩnh vực học không dễ – đòi hỏi người học có IQ tốt, nền tảng Toán và Vật lý vững, cùng tinh thần học tập nghiêm túc, chuyên sâu và cam kết lâu dài, các chuyên gia thường khuyến khích thế hệ trẻ học lên thạc sĩ hoặc tiến sĩ, đặc biệt tại các trường có cơ sở vật chất và môi trường mô phỏng công việc thực tế. 

KHÔNG CÓ “TREND” NÀO TỒN TẠI MÃI MÃI

Ông Dương Minh Tiến, Kỹ sư Phát triển sản phẩm của Samsung tại Hàn Quốc kiêm Chuyên gia tư vấn công nghệ của Visemi Foundation, cho rằng vai trò của truyền thông và định hướng nghề nghiệp rất quan trọng và cần được thực hiện từ cấp ba, khi học sinh được tiếp xúc với sản phẩm thực tế, chẳng hạn như con chip trong máy chơi game, từ đó sẽ khơi dậy sự tò mò và động lực. 

Theo bà Haley Phan, cha mẹ và đội ngũ hướng nghiệp ở bậc phổ thông có thể mở rộng góc nhìn để giúp học sinh hiểu rõ bản chất ngành nghề và trao quyền cho các em tự quyết định.

Với những học sinh giỏi Toán và Lý, cơ hội nghề nghiệp mở ra ở rất nhiều lĩnh vực. Người lớn có thể hỗ trợ bằng cách cho các em làm trắc nghiệm tính cách nghề nghiệp, trắc nghiệm các loại hình thông minh để khoanh vùng lựa chọn, sau đó cung cấp hình dung rõ nét hơn về từng lựa chọn. Ví dụ, với ngành bán dẫn, có thể tìm hiểu các vị trí công việc cụ thể tại những công ty nước ngoài; đọc kỹ bản mô tả công việc cũng là cách hiệu quả để cả phụ huynh lẫn học sinh hình dung chân thực hơn về ngành và nghề.

“Công nghệ sẽ tiếp tục định hình xã hội trong thế kỷ này, hoàn toàn có khả năng một ngày nào đó, khi công nghệ đã bão hòa, các ngành như nông nghiệp hay khoa học trái đất sẽ trở thành tâm điểm mới”, bà Haley Phan nói.

"Điều quan trọng là “không có “trend” nào tồn tại mãi mãi – bản chất của xu hướng là nổi lên trong giai đoạn ngắn hạn, vì thế cha mẹ không nên “bắt trend” khi hướng nghiệp cho con”.