Công nghệ số giúp doanh nghiệp biến cam kết "xanh" thành lợi thế cạnh tranh

Trước đây, tính bền vững chỉ được xem là một phần trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp, thường gắn với dự án cộng đồng hoặc cam kết bảo vệ môi trường. Nhưng giờ đây, tính bền vững đã trở thành yếu tố cốt lõi trong tăng trưởng kinh doanh, định hình cách doanh nghiệp lên kế hoạch, phát triển và đầu tư.

Việc hành động có trách nhiệm và sẵn sàng thích ứng không chỉ giúp doanh nghiệp duy trì lợi nhuận, mà còn củng cố niềm tin với nhà đầu tư, khách hàng và đảm bảo tuân thủ quy định. Ngược lại, nếu thiếu đi sự chuẩn bị, doanh nghiệp có nguy cơ đối mặt với quy định khắt khe, mất niềm tin từ thị trường và giảm sút lòng trung thành của khách hàng, theo Tech Node Global.

Vậy, công cụ số có thể xây dựng doanh nghiệp xanh như thế nào?

CHUYỂN ĐỔI SỐ VÀ MỤC TIÊU BỀN VỮNG

Đầu tiên, cần hiểu rõ vai trò của công cụ số trong việc biến cam kết bền vững thành hành động cụ thể gắn liền với hiệu quả kinh doanh.

Một công ty có thể tuyên bố theo đuổi tăng trưởng xanh, nhưng nếu thiếu sự đo lường và thực thi có hệ thống, những cam kết ấy dễ trở thành sáo rỗng. Chuyển đổi số giúp doanh nghiệp nhìn rõ khoảng trống đó và đưa ra cấu trúc để khắc phục.

Trong bối cảnh hiện nay, việc xem bền vững chỉ là trách nhiệm xã hội đã không còn phù hợp. Thị trường và cơ quan quản lý cần bằng chứng cụ thể, nhà đầu tư muốn dữ liệu đáng tin cậy, người tiêu dùng muốn thấy minh chứng rằng hoạt động, sản phẩm và chuỗi cung ứng thật sự có trách nhiệm. Một số nền tảng kỹ thuật số, cảm biến và phân tích dữ liệu chính là công cụ để chứng minh điều này.

Chẳng hạn, đồng hồ đo IoT cho phép doanh nghiệp theo dõi mức tiêu thụ năng lượng theo thời gian thực; phân tích dự báo giúp giảm lãng phí bằng cách ước tính nhu cầu chính xác hơn; blockchain xác minh nguồn gốc nguyên liệu, đảm bảo chuỗi cung ứng minh bạch và sạch hơn.

Nghiên cứu cũng đã chỉ ra quy mô tác động của bền vững đối với công nghệ. Một phân tích tổng hợp thực hiện năm 2025 trên hơn 17.000 trường hợp cho thấy lợi ích rõ rệt ở cả ba trụ cột của mô hình “tam giác lợi ích”: hiệu quả kinh tế tăng nhờ tiết kiệm và tạo ra nguồn thu mới; môi trường được cải thiện nhờ kiểm soát chặt chẽ năng lượng, khí thải; và xã hội hưởng lợi qua môi trường làm việc an toàn hơn cùng trách nhiệm cao hơn. Đặc biệt, nhà máy thông minh, dữ liệu lớn và IoT được xác định là 3 yếu tố tạo ra sự chuyển dịch mạnh mẽ nhất.

Thống kê này khẳng định một điều: bền vững không còn là khái niệm mơ hồ khi công cụ số có thể giúp đo lường và định lượng cụ thể.

CÔNG NGHỆ SỐ THÚC ĐẨY DOANH NGHIỆP XANH

Một số công cụ quản lý công việc có thể tạo ra tác động đáng kể dù số tiền đầu tư không lớn. Ví dụ, phần mềm chuyển hình ảnh thành văn bản giúp giảm nhu cầu in ấn và lưu trữ giấy; ứng dụng theo dõi chất thải giúp doanh nghiệp kiểm soát việc xử lý và tăng khả năng tái chế. Công cụ này có vẻ khiêm tốn hơn so với AI hay IoT, nhưng giúp doanh nghiệp trả lời câu hỏi: Liệu bền vững có trở thành thói quen hằng ngày hay chỉ xuất hiện trong báo cáo định kỳ?

Bên cạnh đó, nhà máy thông minh là động lực mạnh mẽ nhất. Sự tích hợp của IoT, tự động hóa và AI cho phép doanh nghiệp cắt giảm lãng phí và tối ưu hóa sử dụng tài nguyên. Tuy nhiên, một vài cảm biến thí điểm trong nhà máy là chưa đủ; chỉ khi có hệ thống tích hợp toàn diện mới có thể thay đổi thật sự hồ sơ bền vững.

Cảm biến IoT đem lại khả năng giám sát theo thời gian thực về năng lượng, nước và khí thải. Giá trị nằm ở hành động: dữ liệu chỉ thực sự có ý nghĩa khi lãnh đạo dùng để đưa ra quyết định, thay vì chỉ dừng lại ở bảng biểu đẹp mắt.

Phân tích dữ liệu lớn giúp dự báo nhu cầu, tránh sản xuất dư thừa và giảm lãng phí logistics. Tuy nhiên, nếu không có đội ngũ quản lý hiểu và áp dụng, dữ liệu sẽ trở thành gánh nặng thay vì giá trị. Nghĩa là, phải biến dữ liệu thành quyết định thường ngày mới có được lợi ích bền vững.

Trí tuệ nhân tạo có thể tối ưu hóa hệ thống, dự đoán bảo trì, phân bổ tài nguyên hợp lý. Nhưng AI cũng mang tính nghịch lý: đào tạo mô hình lớn tiêu tốn nhiều năng lượng, và nếu không kết hợp nguồn năng lượng tái tạo, lợi ích môi trường có thể bằng hoà. Như vậy, AI chỉ thật sự xanh khi đi cùng năng lượng sạch.

Blockchain hứa hẹn mang lại sự minh bạch trong chuỗi cung ứng, giúp chứng minh nguồn gốc nguyên liệu có đạo đức. Song bản thân blockchain cũng tiêu tốn năng lượng, và nhiều doanh nghiệp chỉ dừng lại ở các dự án thí điểm mang tính hình thức. Chỉ những hệ thống tinh gọn, tiết kiệm năng lượng mới mang lại trách nhiệm thực sự.

Hệ thống quản trị hiệu suất giúp gắn chỉ số bền vững vào cùng bảng điều khiển với chỉ số tài chính. Dù tác động có thể nhỏ hơn IoT hay nhà máy thông minh, sự hiện diện này ngăn ngừa tình trạng “lãng quên” bền vững trong các cuộc họp hội đồng quản trị. Tuy nhiên, nếu lãnh đạo coi nhẹ, hệ thống này không còn là trọng tâm điều hành.

NHÓM NGÀNH HƯỞNG LỢI

Nhiều ngành đã ứng dụng công cụ số để hướng tới hoạt động xanh, tuy nhiên lợi ích là khác nhau. Điều này phụ thuộc vào mức độ tiêu thụ tài nguyên, yêu cầu pháp lý và khả năng tích hợp công nghệ vào hoạt động cốt lõi.

Trong sản xuất, nhà máy thông minh, IoT và tự động hóa giúp cắt giảm lãng phí, cải thiện hiệu quả năng lượng và thúc đẩy kinh tế tuần hoàn. Ngành viễn thông sử dụng AI và dữ liệu lớn để tối ưu hóa mạng lưới, giảm tiêu thụ năng lượng đồng thời mở rộng dịch vụ cho khách hàng. Nông nghiệp áp dụng nông nghiệp chính xác với drone, cảm biến và tưới tự động để tiết kiệm nước và tăng năng suất bền vững.

Ngành ngân hàng và tài chính hưởng lợi từ blockchain và nền tảng số, tăng tính minh bạch, thúc đẩy tài chính xanh và xây dựng niềm tin với cổ đông. Xây dựng và phát triển đô thị tận dụng mô phỏng số (digital twin), IoT và phân tích dự báo để giảm lãng phí vật liệu và hỗ trợ quy hoạch đô thị bền vững.

Ngành năng lượng và tiện ích ứng dụng lưới điện thông minh, tích hợp năng lượng tái tạo và giải pháp lưu trữ để ổn định nguồn cung, cắt giảm khí thải. Trong khi đó, y tế sử dụng giám sát kỹ thuật số, phân tích dự báo và theo dõi tài nguyên để cải thiện kết quả điều trị đồng thời tiết kiệm năng lượng và giảm lãng phí.

RÀO CẢN CÒN TỒN TẠI

Dù tiềm năng lớn, nhiều doanh nghiệp vẫn gặp rào cản khi ứng dụng công nghệ số vào kế hoạch phát triển bền vững. Chi phí đầu tư ban đầu cho công nghệ và hạ tầng thông minh khá cao. Nhiều tổ chức thiếu kỹ năng số hoặc nguồn nhân lực được đào tạo phù hợp. Sự liên kết giữa chiến lược bền vững và chiến lược kinh doanh còn yếu.

Ngoài ra, công cụ số tiêu thụ nhiều năng lượng nhưng lại chưa được hỗ trợ đầy đủ bởi năng lượng tái tạo. Rủi ro bảo mật, quyền riêng tư và tuân thủ pháp luật cũng là mối lo ngại. Ở nhiều nơi, doanh nghiệp chỉ triển khai dự án thí điểm rời rạc thay vì tích hợp toàn diện. Thêm vào đó, bài toán lợi nhuận chưa rõ ràng khiến nhiều lãnh đạo chần chừ, trong khi chính sách khuyến khích từ cơ quan quản lý vẫn chưa đủ mạnh.