Huế tham gia mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO với thế mạnh ẩm thực
Ẩm thực du lịch có sức hút rất lớn đối với du khách hiện nay. Trên thực tế, nhiều du khách cả trong và ngoài nước lựa chọn Huế là điểm đến du lịch cũng xuất phát từ động cơ khám phá ẩm thực Huế…
Năm 2023, trang web Taste Atlas chuyên về ẩm thực nổi tiếng thế giới đã công bố danh sách "Những thành phố có đồ ăn ngon nhất thế giới 2023 - Best Food Cities in the World" nhằm vinh danh nền ẩm thực địa phương của các điểm đến. Thành phố Huế vinh dự được đánh giá xếp hạng thứ 28 trong 100 các thành phố có các món ăn ngon trên thế giới. Ẩm thực Huế được các chuyên gia và thực khách quốc tế chấm 4,56/5 điểm. Các món ăn nổi tiếng nhất được nhắc đến gồm bún bò, bánh bột lọc, cơm hến, nem lụi, chè, bánh nậm, bánh phu thê, tôm chua...
Mới đây, ông Phan Ngọc Thọ, Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy Thừa Thiên Huế, cho biết tỉnh này đã lựa chọn lĩnh vực ẩm thực để tham gia mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO bởi đây là một trong những thành tố quan trọng của văn hóa Huế, đáp ứng những nhu cầu của xã hội, đồng thời tạo cơ hội xây dựng mô hình tăng trưởng kinh tế gắn liền phát triển tài nguyên văn hóa và con người, bảo vệ môi trường sinh thái.
Trên một vùng đất được xem là trung độ của đất nước, có khí hậu nhiệt đới gió mùa, vừa có cái lạnh của xứ Bắc, vừa đặc trưng bởi khí hậu nóng ẩm của phương Nam, địa hình đủ cả núi non, trung du, đồng bằng, sông ngòi, đầm phá, ven biển... Huế là nơi hội tụ của các loài thực vật, động vật hết sức giàu có của thiên nhiên Việt Nam. Đó chính là nguồn nguyên liệu tự nhiên tuyệt vời cho ẩm thực xứ Huế. Với vị thế kinh đô đất nước của hai triều đại Tây Sơn và Nguyễn, nền ẩm thực qua óc sáng tạo và bàn tay tài hoa của các nghệ nhân thực sự đã được nâng lên thành một thứ nghệ thuật, trở thành một di sản quý mà người Huế đến nay vẫn rất tự hào.
Ẩm thực Huế có đến 1.700 trong tổng số 3.000 món ăn ở Việt Nam được ghi trong Hội điển của nhà Nguyễn; chia làm 3 loại: ẩm thực dân gian, ẩm thực cung đình và ẩm thực chay. Hệ ẩm thực cung đình Huế chú trọng việc các món ăn phải được phối hợp cùng nhau để tạo nên một “phương thang”, vừa bổ dưỡng, vừa có công dụng loại trừ bệnh tật, tăng cường sức khỏe.
Trong khi đó, món ăn dân gian Huế thường được chế biến rất đa dạng và tinh tế. Đến cả món muối cũng có hàng chục loại: muối sả, muối ớt, muối thịt, muối mè, muối đậu, muối tiêu, muối khế, muối ruốc, muối sườn, muối từ các loại cá… được tạo thành bằng đủ phương pháp kho, om, chiên, trộn, hon… Các loại chè, cháo thì thật phong phú và khó mà thống kê chính xác là có bao nhiêu loại.
Uống trà kiểu Huế cũng được nâng lên hàng nghệ thuật bởi kiến thức, sự cầu kỳ, sự tinh tế của giới quý tộc. Ngay cả bộ đồ uống trà cũng phải là loại đồ sứ cao cấp đặt hàng ở các lò sứ thượng hạng ở Giang Tây, Trung Quốc. Trong dân gian thì ngoài trà sen, trà lài, trà sói, trà ngâu… còn có nước đậu ván rang, nước gạo rang, nước lá vằng, lá vối, lá “Mùng Năm”… Như vậy, tài nguyên ẩm thực Huế được khẳng định là một trong những lợi thế cạnh tranh bậc nhất về du lịch của vùng đất Cố đô.
Do đó, tại hội thảo khoa học "Mạng lưới các Thành phố Sáng tạo của UNESCO (UCNN) và khả năng chuyển hoá các nguồn tài nguyên văn hóa ở Huế" năm 2023, nhiều chuyên gia trong nước và lãnh đạo tỉnh Thừa Thiên-Huế đã thống nhất rằng ẩm thực là một hướng tiếp cận khả thi, phù hợp cho địa phương để xây dựng thành phố sáng tạo khi gia nhập vào mạng lưới UCCN.
Thời gian qua, tỉnh đã xây dựng đề án “Kinh đô ẩm thực” và đăng ký sở hữu trí tuệ với một số món ăn đặc sản Huế. Tỉnh cũng nỗ lực bảo tồn và phát huy giá trị truyền thống, thúc đẩy sự sáng tạo để ẩm thực phát triển, góp phần tạo sinh kế, giải quyết việc làm, thu nhập cho người dân, tạo ra các sản phẩm văn hóa, du lịch độc đáo, thu hút khách. Để định vị thương hiệu, ngành du lịch Huế cũng đã công bố chính thức logo, slogan “Huế - Kinh đô ẩm thực.” Những điều này hoàn toàn phù hợp các yêu cầu mà UNESCO đặt ra cho các ứng cử viên tham gia mạng lưới.
Theo nghiên cứu của Phó Giáo sư, Tiến sỹ Nguyễn Thị Thu Phương, Viện trưởng Viện Văn hóa Nghệ thuật Việt Nam, ở châu Á có một số thành phố sáng tạo ẩm thực như Jeonju (Hàn Quốc) hay Dương Châu, Thành Đô (Trung Quốc). Họ có điểm khá tương đồng với Huế, đó là các thành phố đều có lịch sử lâu đời, thế mạnh về ẩm thực, thủ công và nghệ thuật dân gian. Đặc biệt, Jeonju và Huế đều từng là cố đô với hệ thống di sản văn hóa vật thể và phi vật thể đồ sộ lưu giữ nhiều giá trị văn hóa ẩm thực, thủ công và nghệ thuật dân gian, trang phục truyền thống.
Ông Hồ Thắng, Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Thừa Thiên Huế cho biết triển khai Chương trình phát triển tài sản trí tuệ giai đoạn 2021 - 2025, tỉnh đã và đang tích cực hỗ trợ xây dựng thương hiệu cho các đặc sản địa phương thông qua việc đăng ký bảo hộ sở hữu trí tuệ.
Tỉnh đã có 65 nhãn hiệu tập thể, 9 nhãn hiệu chứng nhận, 2 chỉ dẫn địa lý được cấp; trong đó, phần lớn là các đặc sản ẩm thực và sản phẩm nông nghiệp; từ các nhãn hiệu tập thể: Bún bò Huế, thanh trà Huế, mè xửng Huế, tôm chua Huế, bún Ô Sa, bún Vân Cù, ném Điền Môn, rượu làng Chuồn, mật ong Nam Đông, bưởi cốm Hương Thọ…, cho đến hàng trăm nhãn hiệu cá nhân cho chè Huế, bánh Huế, ẩm thực chay, nhà hàng phong cách Huế…
Theo Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, mạng lưới thành phố sáng tạo của UNESCO (UCCN) ra đời từ năm 2004, với sự tham gia của 180 thành phố thuộc 72 quốc gia, vùng lãnh thổ trên thế giới. Đến năm 2023, có 301 thành phố đã gia nhập mạng lưới nhằm thúc đẩy “nguồn lực văn hóa” và “sáng tạo văn hóa” làm nền tảng cho quá trình phát triển đô thị bền vững.
Có 7 lĩnh vực sáng tạo được xác định để UNESCO xét ghi danh, tham gia mạng lưới, gồm: Thủ công mỹ nghệ và nghệ thuật dân gian; thiết kế; điện ảnh; ẩm thực; văn học; nghệ thuật truyền thông đa phương tiện và âm nhạc.
Việt Nam đã có 3 thành phố ghi danh vào Mạng lưới thành phố sáng tạo UNESCO. Đầu tiên là Hà Nội - thành phố sáng tạo trong lĩnh vực thiết kế vào năm 2019. Tiếp đó là Đà Lạt (Lâm Đồng) lĩnh vực âm nhạc; Hội An (Quảng Nam) lĩnh vực thủ công và nghệ thuật dân gian vào năm 2023.
