Tổ chức và hoạt động mô hình đại học Việt Nam còn nảy sinh vướng mắc

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, giáo dục của Quốc hội Nguyễn Thị Mai Hoa cho biết, Luật Giáo dục đại học sửa đổi, bổ sung một số điều năm 2018 (Luật số 34/2018/QH14) đã khẳng định rõ cơ sở giáo dục đại học trong hệ thống giáo dục quốc dân ở Việt Nam bao gồm chủ yếu 2 mô hình: các trường đại học, học viện (gọi chung là trường đại học) và các đại học - là cơ sở giáo dục đại học gồm nhiều đơn vị cấu thành hoạt động ở nhiều lĩnh vực chuyên môn cùng thống nhất thực hiện mục tiêu sứ mạng, nhiệm vụ chung về đào tạo, nghiên cứu khoa học và phục vụ cộng đồng.

Theo quy định của Luật, thuật ngữ "Đại học" không chỉ dùng để chỉ các Đại học với tư cách là "tổ hợp các trường đại học, viện nghiên cứu khoa học thành viên thuộc các lĩnh vực chuyên môn khác nhau, tổ chức theo hai cấp" như quy định tại khoản 8 Điều 4 Luật Giáo dục đại học năm 2012 (Luật số 08/2012/QH13), bao gồm các Đại học Quốc gia và Đại học vùng hiện nay mà còn mở ra hành lang pháp lý cho việc hình thành các đại học đa ngành, đa lĩnh vực được phát triển lên từ các trường đại học truyền thống.

Tuy nhiên thực tiễn triển khai thi hành Luật thì việc tổ chức và hoạt động của mô hình đại học còn nảy sinh một số vấn đề vướng mắc, bất cập cần được tháo gỡ, nhiều nội dung cần được quan tâm, làm rõ để tạo sự thống nhất từ nhận thức tới thực tiễn triển khai thực hiện Luật.

Liên quan vấn đề này, Giám đốc Đại học Quốc gia Hà Nội Lê Quân nêu, từ năm 2013 đến nay, Đại học Quốc gia Hà Nội được giao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm cao trong lĩnh vực tổ chức, hoạt động và thực hiện tốt những quyền này, đồng thời đã phân chia thành 3 cấp quản lý rõ rệt: Cấp Đại học Quốc gia Hà Nội; Cấp đơn vị thành viên, đơn vị trực thuộc; Cấp khoa, viện, trung tâm và tương đương trực thuộc đơn vị thành viên, đơn vị trực thuộc.

Các đơn vị thành viên, trực thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội tổ chức và hoạt động theo cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm xã hội cao, mở và liên thông, liên kết, phát huy lợi thế chuyên môn hóa và tự chủ trong lĩnh vực nghiên cứu khoa học đảm bảo trong khuôn khổ quản lý và điều phối thống nhất của Đại học Quốc gia Hà Nội. 

Quản trị trong Đại học Quốc gia Hà Nội thực hiện theo cách tiếp cận quản lý sản phẩm đầu ra. Đại học Quốc gia Hà Nội khuyến khích các trường thành viên tham gia kiểm định của các tổ chức kiểm định quốc tế có uy tín nhằm thúc đẩy việc nâng cao chất lượng và quá trình hội nhập. Với mô hình đặc thù, Đại học Quốc gia Hà Nội được quyền tự chủ cao về chuyên môn, nghiên cứu khoa học, tổ chức bộ máy và về tài chính, tài sản.

Song đại diện lãnh đạo Đại học Quốc gia Hà Nội cũng đề cập đến một số khó khăn, vướng mắc khi thực hiện các điều kiện tự chủ của Đại học Quốc gia Hà Nội:

Đó là việc triển khai mô hình hội đồng các trường đại học thành viên; phân định mức độ tự chủ của các trường đại học thành viên trong bức tranh tự chủ chung của Đại học Quốc gia Hà Nội; phân loại tổ chức, cơ chế chính sách về điều kiện thành lập các đơn vị sự nghiệp công lập đối với các tổ chức, đơn vị trực thuộc đơn vị thành viên, đơn vị trực thuộc của Đại học Quốc gia Hà Nội.

Về cơ chế chính sách và các quy định khác của pháp luật, Đại học Quốc gia Hà Nội gặp phải khó khăn, vướng mắc khi thực hiện mục tiêu, kế hoạch phát triển theo từng giai đoạn đối với các dự án đầu tư xây dựng Đại học Quốc gia Hà Nội tại Hòa Lạc. 

Cơ chế chính sách trong việc ký hợp đồng lao động và bổ nhiệm người lao động vào các vị trí quản lý lãnh đạo đối với một số ngành nghề đặc thù có nhiều cán bộ khoa học trình độ cao còn hạn chế, bất cập; Các quyền tự chủ về tổ chức bộ máy và nhân sự của Đại học Quốc gia Hà Nội vẫn chưa được thể chế hóa theo luật định. Từ thực tế trên, Đại học Quốc gia Hà Nội đề xuất, kiến nghị được Chính phủ trao các quyền tự chủ cao hơn nữa.