TẠP CHÍ ĐIỆN TỬ
“OTC sẽ là chợ chứng khoán lớn nhất”
Hệ thống giao dịch cổ phiếu OTC đang triển khai được dự báo sẽ trở thành “chợ giao dịch chứng khoán” có quy mô lớn nhất
Hệ thống giao dịch cổ phiếu OTC dự kiến khởi động giao dịch cuối quí 1/2008 với 40 cổ phiếu của các công ty chứng khoán, ngân hàng và bảo hiểm, và được dự báo sẽ trở thành “chợ giao dịch chứng khoán” có quy mô lớn nhất.
Phó giám đốc Trung tâm Giao dịch chứng khoán Hà Nội (HASTC) Nguyễn Vũ Quang Trung trao đổi với báo giới xung quanh phương án tổ chức và quản lý giao dịch chứng khoán của công ty đại chúng chưa niêm yết đang được triển khai.
Thưa ông, đâu sẽ là sức hấp dẫn của chợ chứng khoán OTC khi ra mắt?
Sẽ có khoảng 40 cổ phiếu OTC của doanh nghiệp là các công ty chứng khoán, bảo hiểm và một số ngân hàng thương mại giao dịch thử nghiệm trên hệ thống này ở giai đoạn đầu. Trong đó, có khoảng 20 công ty chứng khoán, năm công ty bảo hiểm và 15 ngân hàng. Vì sao chọn các công ty này? Vì họ là các công ty trong ngành nên “gương mẫu” hơn. Thứ hai, giao dịch cổ phiếu OTC của khối tài chính-ngân hàng vẫn rất nóng.
Đề án gồm hai giai đoạn: Giai đoạn 1, triển khai chuẩn bị về phương án hoạt động với các công ty chứng khoán, trung tâm lưu ký và hệ thống phần cứng, phần mềm. Giai đoạn 2 sẽ triển khai đồng loạt việc giao dịch cổ phiếu của các công ty đại chúng và hoàn thiện phương án thực hiện.
Với thủ tục đăng ký giao dịch và tiêu chuẩn đơn giản hơn hai sàn giao dịch chứng khoán đã có, chúng tôi dự đoán đây sẽ là sàn giao dịch lớn nhất về quy mô cũng như giá trị giao dịch trong tương lai, tập trung hầu hết các công ty đại chúng chưa niêm yết.
Căn cứ vào đâu ông cho rằng doanh nghiệp sẽ hào hứng với hệ thống giao dịch cổ phiếu OTC?
Chứng khoán của công ty đại chúng chưa niêm yết được đưa vào hệ thống giao dịch OTC của HASTC khi đáp ứng các tiêu chí: Là công ty đại chúng đã thực hiện đăng ký chứng khoán tại trung tâm lưu ký, được tối thiểu một công ty chứng khoán làm thủ tục đăng ký giao dịch. Hồ sơ đăng ký giao dịch gồm có: giấy chứng nhận đăng ký chứng khoán của trung tâm lưu ký, giấy đề nghị đăng ký giao dịch tại HASTC của công ty chứng khoán và các tài liệu liên quan khác.
Trong vòng năm ngày làm việc kể từ ngày nhận được bộ hồ sơ đầy đủ hợp lệ, HASTC ra thông báo về việc đăng ký giao dịch và tiến hành đưa chứng khoán vào giao dịch trên hệ thống OTC.
Việc doanh nghiệp đưa cổ phiếu của mình vào giao dịch trước hết sẽ có lợi cho nhà đầu tư. Họ sẽ tìm thấy nhau, sẽ yên tâm khi mua cổ phiếu bởi có khung pháp lý bảo vệ. Thứ hai, khi tham gia giao dịch tập trung, với việc dễ phát hành, tính thanh khoản cao, doanh nghiệp có thể coi việc giao dịch trên OTC như một cuộc diễn tập trước khi lên sàn chính thức vì niêm yết là con đường tất yếu của một công ty cổ phần. Họ cũng được tập dượt về công bố, quản trị thông tin, và sẽ quen với việc điều hành minh bạch.
Tất nhiên, các doanh nghiệp đăng ký giao dịch có trách nhiệm công bố thông tin theo luật định. Công ty đại chúng đăng ký giao dịch cũng phải thực hiện công bố thông tin khi có những thay đổi trong hoạt động của công ty có thể làm ảnh hưởng đến giá chứng khoán giao dịch trên thị trường. Công ty chứng khoán nộp đơn đăng ký giao dịch cho chứng khoán của công ty đại chúng nào thì có trách nhiệm phối hợp với công ty đăng ký giao dịch để thực hiện công bố thông tin đúng theo quy định. Các công ty này chỉ công bố báo cáo tài chính năm chứ không phải công bố cả báo cáo quí như doanh nghiệp niêm yết tuy việc này được khuyến khích.
Cụ thể, các quy định giao dịch trên chợ OTC ra sao?
Nhìn chung, các quy định pháp lý với hệ thống OTC không khác biệt lớn so với sàn giao dịch HASTC và Sở Giao dịch chứng khoán Tp.HCM (HOSE). Chứng khoán của các công ty đại chúng chưa niêm yết sẽ được đăng ký và lưu ký tập trung tại trung tâm lưu ký và giao dịch tại các công ty chứng khoán. Kết quả giao dịch sẽ được tổng hợp qua HASTC để thực hiện thanh toán bù trừ tại trung tâm lưu ký. Căn cứ trên kết quả giao dịch và thanh toán bù trừ, công ty chứng khoán sẽ hạch toán tăng hay giảm số lượng chứng khoán trên tài khoản của nhà đầu tư liên quan.
Các giao dịch cổ phiếu OTC sẽ diễn ra tại các công ty chứng khoán, sau đó công ty chứng khoán nhập các báo cáo về giao dịch đó vào hệ thống của HASTC. HASTC chuyển dữ liệu giao dịch cho trung tâm lưu ký để xử lý thanh toán đồng thời tổng hợp dữ liệu giao dịch trên trang thông tin điện tử phục vụ nhà đầu tư. Trung tâm lưu ký thực hiện bù trừ và thanh toán chứng khoán và gửi kết quả cho thành viên lưu ký để các thành viên hạch toán vào tài khoản của người sở hữu thực hiện giao dịch.
Còn với nhà đầu tư?
Mỗi nhà đầu tư chỉ được phép mở một tài khoản giao dịch tại một công ty chứng khoán để giao dịch chứng khoán của công ty đại chúng chưa niêm yết. Trường hợp nhà đầu tư đã có tài khoản giao dịch chứng khoán niêm yết thì sẽ dùng ngay tài khoản này để thực hiện giao dịch và lưu ký chứng khoán chưa niêm yết. Tài khoản sẽ được tách biệt thành hai tiểu khoản (chứng khoán niêm yết và chứng khoán chưa niêm yết).
Nhà đầu tư cũng sẽ phải lưu ký chứng khoán trước khi giao dịch. Việc lưu ký chứng khoán được thực hiện theo mô hình hai cấp: nhà đầu tư thực hiện lưu ký tại các thành viên lưu ký, thành viên thực hiện tái lưu ký tại trung tâm lưu ký. Sau khi đã được trung tâm lưu ký chấp thuận lưu ký chứng khoán, nhà đầu tư có thể thực hiện giao dịch mua bán chuyển nhượng qua các công ty chứng khoán và được sử dụng các dịch vụ như gửi, rút, chuyển khoản, cầm cố, giải tỏa cầm cố, như quy trình đối với chứng khoán niêm yết.
Nhà đầu tư tham gia giao dịch trên hệ thống OTC phải ký quỹ đầy đủ 100% chứng khoán và tiền. HASTC không quy định đơn vị giao dịch nhưng đơn vị yết giá sẽ tính theo 100 đồng (đối với cổ phiếu) và 1 đồng (đối với trái phiếu). Mệnh giá giao dịch là 10.000 đồng (đối với cổ phiếu) và 100.000 đồng (đối với trái phiếu).
Giao dịch trên hệ thống được thực hiện theo phương thức thỏa thuận. Biên độ dao động giá trong hệ thống giao dịch OTC là ±20%. Giá tham chiếu sẽ được HASTC tính toán và công bố theo phương thức bình quân gia quyền.
Việc giao dịch trên Hệ thống OTC sẽ theo phương thức thanh toán là bù trừ đa phương. Ngày thanh toán là T+3. Đối với các giao dịch lô lớn (trên 100.000 cổ phiếu), hệ thống cho phép các thành viên lưu ký thỏa thuận thời hạn thanh toán.
Nhà đầu tư có thể thỏa thuận giao dịch với nhau bất kỳ thời gian nào trong ngày. Tuy nhiên, thời gian yêu cầu công ty chứng khoán thực hiện nhập báo cáo kết quả giao dịch vào hệ thống là từ 10-12 giờ và từ 13-15 giờ tất cả các ngày làm việc. Phí giao dịch do công ty chứng khoán quy định nhưng mức thu không vượt quá mức trần hay thấp hơn mức sàn do Bộ Tài chính quy định.
Tỷ lệ tham gia của nhà đầu tư nước ngoài về nguyên tắc sẽ được quản lý theo hướng áp dụng như đối với các công ty niêm yết.
Doanh nghiệp có cổ phiếu giao dịch trên OTC sẽ phải chịu những chi phí nào?
Doanh nghiệp phải nộp phí niêm yết lần đầu và dự kiến HASTC không thu phí niêm yết nhưng sẽ thu phí quản lý. Doanh nghiệp cũng phải có hợp đồng tạm gọi là hợp đồng bảo trợ thông tin với công ty chứng khoán và Trung tâm Hà Nội vì hai đơn vị này sẽ hỗ trợ họ công bố thông tin. Phí tư vấn lên sàn hay kiểm toán là những thứ họ phải trả thêm sau này. Nói chung, mức phí không đáng kể với các doanh nghiệp có quy mô trên 10 tỉ.
Tổng chi phí cho đề án này là bao nhiêu?
Đây là một gói thầu nằm trong đề án nâng cấp sàn Hà Nội, có cơ sở dữ liệu riêng. Bộ Tài chính đã cấp khoảng hơn 20 tỉ đồng cho đề án.
Phó giám đốc Trung tâm Giao dịch chứng khoán Hà Nội (HASTC) Nguyễn Vũ Quang Trung trao đổi với báo giới xung quanh phương án tổ chức và quản lý giao dịch chứng khoán của công ty đại chúng chưa niêm yết đang được triển khai.
Thưa ông, đâu sẽ là sức hấp dẫn của chợ chứng khoán OTC khi ra mắt?
Sẽ có khoảng 40 cổ phiếu OTC của doanh nghiệp là các công ty chứng khoán, bảo hiểm và một số ngân hàng thương mại giao dịch thử nghiệm trên hệ thống này ở giai đoạn đầu. Trong đó, có khoảng 20 công ty chứng khoán, năm công ty bảo hiểm và 15 ngân hàng. Vì sao chọn các công ty này? Vì họ là các công ty trong ngành nên “gương mẫu” hơn. Thứ hai, giao dịch cổ phiếu OTC của khối tài chính-ngân hàng vẫn rất nóng.
Đề án gồm hai giai đoạn: Giai đoạn 1, triển khai chuẩn bị về phương án hoạt động với các công ty chứng khoán, trung tâm lưu ký và hệ thống phần cứng, phần mềm. Giai đoạn 2 sẽ triển khai đồng loạt việc giao dịch cổ phiếu của các công ty đại chúng và hoàn thiện phương án thực hiện.
Với thủ tục đăng ký giao dịch và tiêu chuẩn đơn giản hơn hai sàn giao dịch chứng khoán đã có, chúng tôi dự đoán đây sẽ là sàn giao dịch lớn nhất về quy mô cũng như giá trị giao dịch trong tương lai, tập trung hầu hết các công ty đại chúng chưa niêm yết.
Căn cứ vào đâu ông cho rằng doanh nghiệp sẽ hào hứng với hệ thống giao dịch cổ phiếu OTC?
Chứng khoán của công ty đại chúng chưa niêm yết được đưa vào hệ thống giao dịch OTC của HASTC khi đáp ứng các tiêu chí: Là công ty đại chúng đã thực hiện đăng ký chứng khoán tại trung tâm lưu ký, được tối thiểu một công ty chứng khoán làm thủ tục đăng ký giao dịch. Hồ sơ đăng ký giao dịch gồm có: giấy chứng nhận đăng ký chứng khoán của trung tâm lưu ký, giấy đề nghị đăng ký giao dịch tại HASTC của công ty chứng khoán và các tài liệu liên quan khác.
Trong vòng năm ngày làm việc kể từ ngày nhận được bộ hồ sơ đầy đủ hợp lệ, HASTC ra thông báo về việc đăng ký giao dịch và tiến hành đưa chứng khoán vào giao dịch trên hệ thống OTC.
Việc doanh nghiệp đưa cổ phiếu của mình vào giao dịch trước hết sẽ có lợi cho nhà đầu tư. Họ sẽ tìm thấy nhau, sẽ yên tâm khi mua cổ phiếu bởi có khung pháp lý bảo vệ. Thứ hai, khi tham gia giao dịch tập trung, với việc dễ phát hành, tính thanh khoản cao, doanh nghiệp có thể coi việc giao dịch trên OTC như một cuộc diễn tập trước khi lên sàn chính thức vì niêm yết là con đường tất yếu của một công ty cổ phần. Họ cũng được tập dượt về công bố, quản trị thông tin, và sẽ quen với việc điều hành minh bạch.
Tất nhiên, các doanh nghiệp đăng ký giao dịch có trách nhiệm công bố thông tin theo luật định. Công ty đại chúng đăng ký giao dịch cũng phải thực hiện công bố thông tin khi có những thay đổi trong hoạt động của công ty có thể làm ảnh hưởng đến giá chứng khoán giao dịch trên thị trường. Công ty chứng khoán nộp đơn đăng ký giao dịch cho chứng khoán của công ty đại chúng nào thì có trách nhiệm phối hợp với công ty đăng ký giao dịch để thực hiện công bố thông tin đúng theo quy định. Các công ty này chỉ công bố báo cáo tài chính năm chứ không phải công bố cả báo cáo quí như doanh nghiệp niêm yết tuy việc này được khuyến khích.
Cụ thể, các quy định giao dịch trên chợ OTC ra sao?
Nhìn chung, các quy định pháp lý với hệ thống OTC không khác biệt lớn so với sàn giao dịch HASTC và Sở Giao dịch chứng khoán Tp.HCM (HOSE). Chứng khoán của các công ty đại chúng chưa niêm yết sẽ được đăng ký và lưu ký tập trung tại trung tâm lưu ký và giao dịch tại các công ty chứng khoán. Kết quả giao dịch sẽ được tổng hợp qua HASTC để thực hiện thanh toán bù trừ tại trung tâm lưu ký. Căn cứ trên kết quả giao dịch và thanh toán bù trừ, công ty chứng khoán sẽ hạch toán tăng hay giảm số lượng chứng khoán trên tài khoản của nhà đầu tư liên quan.
Các giao dịch cổ phiếu OTC sẽ diễn ra tại các công ty chứng khoán, sau đó công ty chứng khoán nhập các báo cáo về giao dịch đó vào hệ thống của HASTC. HASTC chuyển dữ liệu giao dịch cho trung tâm lưu ký để xử lý thanh toán đồng thời tổng hợp dữ liệu giao dịch trên trang thông tin điện tử phục vụ nhà đầu tư. Trung tâm lưu ký thực hiện bù trừ và thanh toán chứng khoán và gửi kết quả cho thành viên lưu ký để các thành viên hạch toán vào tài khoản của người sở hữu thực hiện giao dịch.
Còn với nhà đầu tư?
Mỗi nhà đầu tư chỉ được phép mở một tài khoản giao dịch tại một công ty chứng khoán để giao dịch chứng khoán của công ty đại chúng chưa niêm yết. Trường hợp nhà đầu tư đã có tài khoản giao dịch chứng khoán niêm yết thì sẽ dùng ngay tài khoản này để thực hiện giao dịch và lưu ký chứng khoán chưa niêm yết. Tài khoản sẽ được tách biệt thành hai tiểu khoản (chứng khoán niêm yết và chứng khoán chưa niêm yết).
Nhà đầu tư cũng sẽ phải lưu ký chứng khoán trước khi giao dịch. Việc lưu ký chứng khoán được thực hiện theo mô hình hai cấp: nhà đầu tư thực hiện lưu ký tại các thành viên lưu ký, thành viên thực hiện tái lưu ký tại trung tâm lưu ký. Sau khi đã được trung tâm lưu ký chấp thuận lưu ký chứng khoán, nhà đầu tư có thể thực hiện giao dịch mua bán chuyển nhượng qua các công ty chứng khoán và được sử dụng các dịch vụ như gửi, rút, chuyển khoản, cầm cố, giải tỏa cầm cố, như quy trình đối với chứng khoán niêm yết.
Nhà đầu tư tham gia giao dịch trên hệ thống OTC phải ký quỹ đầy đủ 100% chứng khoán và tiền. HASTC không quy định đơn vị giao dịch nhưng đơn vị yết giá sẽ tính theo 100 đồng (đối với cổ phiếu) và 1 đồng (đối với trái phiếu). Mệnh giá giao dịch là 10.000 đồng (đối với cổ phiếu) và 100.000 đồng (đối với trái phiếu).
Giao dịch trên hệ thống được thực hiện theo phương thức thỏa thuận. Biên độ dao động giá trong hệ thống giao dịch OTC là ±20%. Giá tham chiếu sẽ được HASTC tính toán và công bố theo phương thức bình quân gia quyền.
Việc giao dịch trên Hệ thống OTC sẽ theo phương thức thanh toán là bù trừ đa phương. Ngày thanh toán là T+3. Đối với các giao dịch lô lớn (trên 100.000 cổ phiếu), hệ thống cho phép các thành viên lưu ký thỏa thuận thời hạn thanh toán.
Nhà đầu tư có thể thỏa thuận giao dịch với nhau bất kỳ thời gian nào trong ngày. Tuy nhiên, thời gian yêu cầu công ty chứng khoán thực hiện nhập báo cáo kết quả giao dịch vào hệ thống là từ 10-12 giờ và từ 13-15 giờ tất cả các ngày làm việc. Phí giao dịch do công ty chứng khoán quy định nhưng mức thu không vượt quá mức trần hay thấp hơn mức sàn do Bộ Tài chính quy định.
Tỷ lệ tham gia của nhà đầu tư nước ngoài về nguyên tắc sẽ được quản lý theo hướng áp dụng như đối với các công ty niêm yết.
Doanh nghiệp có cổ phiếu giao dịch trên OTC sẽ phải chịu những chi phí nào?
Doanh nghiệp phải nộp phí niêm yết lần đầu và dự kiến HASTC không thu phí niêm yết nhưng sẽ thu phí quản lý. Doanh nghiệp cũng phải có hợp đồng tạm gọi là hợp đồng bảo trợ thông tin với công ty chứng khoán và Trung tâm Hà Nội vì hai đơn vị này sẽ hỗ trợ họ công bố thông tin. Phí tư vấn lên sàn hay kiểm toán là những thứ họ phải trả thêm sau này. Nói chung, mức phí không đáng kể với các doanh nghiệp có quy mô trên 10 tỉ.
Tổng chi phí cho đề án này là bao nhiêu?
Đây là một gói thầu nằm trong đề án nâng cấp sàn Hà Nội, có cơ sở dữ liệu riêng. Bộ Tài chính đã cấp khoảng hơn 20 tỉ đồng cho đề án.
