17:37 24/08/2023

Giới khoa học chạy đua tìm hiểu biến thể mang đột biến bất thường

Hoài Phương

Trong vài ngày qua, các nhà khoa học khắp thế giới đã lên tiếng báo động về sự xuất hiện của biến thể mới gây bệnh Covid-19 là BA.2.86 - biệt danh "Pirola"...

Ảnh: Popular Science
Ảnh: Popular Science

Giới chức y tế công cộng đã ghi nhận một ca nhiễm BA.2.86 ở Mỹ, một ca ở Israel, 6 ca nhiễm ở Anh và ba trường hợp ở Đan Mạch. Trên thực tế, các nhà khoa học cho rằng do hạn chế về giải trình tự gene nên số ca ghi nhận chính thức chưa đúng với thực tế. Theo các phân tích ban đầu, BA.2.86 có nhiều hơn 36 đột biến trên protein gai so với XBB.1.5. Biến thể mới xuất hiện trong bối cảnh số ca nhiễm tăng đột biến, làm dấy lên lo ngại về làn sóng Covid-19 mới vào những tuần tới.

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ (CDC) cho biết họ đang theo dõi chủng virus này. Vì BA.2.86 còn quá mới, các chuyên gia chưa thể tìm hiểu về triệu chứng đặc trưng. CDC cho biết người dân cần bảo vệ bản thân bằng các phương pháp quen thuộc đã sử dụng trong ba năm đại dịch. Biến chủng mới có thể mang biểu hiện của Omicron như chảy nước mũi, ngạt mũi, đau đầu, mệt mỏi, hắt xì, đau họng, ho.

Ngày 23/8, CDC Mỹ cho biết BA.2.86 có khả năng gây lây nhiễm cao hơn các biến thể cũ. Những người đã mắc Covid-19 hoặc đã tiêm vaccine cũng có khả năng bị nhiễm bệnh. Cơ quan này cho biết do số lượng đột biến được phát hiện ở dòng này cao nên đã có lo ngại về tác động của nó đối với khả năng miễn dịch từ vaccine và các lần nhiễm trước đó.

Sau khi lần đầu tiên được phát hiện ở Israel hôm 13/8, BA.2.86 tiếp tục được ghi nhận lần lượt ở Đan Mạch, Mỹ và mới nhất là Anh. Tờ The Guardian cho biết bệnh nhân đầu tiên tại Anh không rõ danh tính, đang điều trị tại một bệnh viện ở London. Người này chưa từng rời khỏi đất nước, không lây bệnh từ nước ngoài.

Số khu vực có đợt lây nhiễm ở Anh tăng gấp đôi sau hai tuần, gần 600 quận đã báo cáo các cụm lây nhiễm, tính đến ngày 12/8, tăng so với con số 270 của tuần trước đó. Số ca nhập viện cũng tăng mạnh, làm dấy lên lo ngại Anh đang đứng trước làn sóng dịch bệnh mới, khi đất nước bước vào mùa thu.

Các nhà khoa học cho rằng do hạn chế về giải trình tự gene nên số ca ghi nhận chính thức chưa đúng với thực tế.
Các nhà khoa học cho rằng do hạn chế về giải trình tự gene nên số ca ghi nhận chính thức chưa đúng với thực tế.

Bên cạnh đó, 3 trường hợp ở Đan Mạch xảy ra ở những vùng khác nhau của nước này và các bệnh nhân không có sự liên hệ với nhau. Sự xuất hiện của BA.2.86 tại 4 quốc gia thuộc 3 châu lục khác nhau và không có sự liên quan cho thấy đây là biến thể nhiều khả năng bắt đầu lan rộng trên toàn cầu mà không bị phát hiện trong một khoảng thời gian. Trong báo cáo mới, Cơ quan An ninh y tế Anh (UKHSA) cũng đồng ý rằng việc các trình tự gien được tìm thấy ở những người gần đây không có hoạt động đi lại là bằng chứng cho thấy biến thể mới đã lây lan trong phạm vi quốc tế.

UKHSA cho biết các nhà khoa học bắt đầu chú ý đến BA.2.86 từ tuần trước. Giáo sư Francois Balloux, Giám đốc Viện Gien di truyền UCL thuộc Đại học London (Anh), nêu lên một thực tế: "Biến thể mới là chủng SARS-CoV-2 nổi bật nhất mà thế giới đang chứng kiến kể từ khi Omicron trỗi dậy vào cuối năm 2021", vì nó mang theo số lượng đột biến đáng quan ngại. Trên mạng xã hội Twitter, giáo sư Marc Johnson của Đại học Missouri (Mỹ) liên tục cập nhật những phát hiện mới về BA.2.86 và cảnh báo những gì đang xảy ra báo hiệu cho một đợt sóng dịch mới sắp ập đến.

"Thật bất thường khi virus corona thay đổi đáng kể như vậy và phát triển 30 đột biến mới. Lần cuối cùng chúng ta chứng kiến ​​sự thay đổi lớn như vậy là khi Omicron xuất hiện”, ông Morten Rasmussen, nhà nghiên cứu cấp cao tại Statens Serum Institut (SSI), Đan Mạch cho biết trong một thông báo về biến thể này.

Các nhà khoa học của SSI nhấn mạnh rằng vẫn còn quá sớm để nói bất cứ điều gì về mức độ nghiêm trọng hoặc khả năng lây lan của biến thể mới. Họ đang trong quá trình theo dõi các biến thể virus này phát triển để thử nghiệm xem khả năng nó chống lại ra sao trước các kháng thể của con người.

WHO đang theo dõi đến 10 biến thể và các biến thể phụ của chúng.
WHO đang theo dõi đến 10 biến thể và các biến thể phụ của chúng.

Dù vậy, các bác sĩ cho biết, những bệnh nhân được khám trong những tuần gần đây, tức là trong thời gian biến thể Eris đang lan rộng, không mắc bệnh nặng như những bệnh nhân mà họ từng điều trị trong các làn sóng trước đây của đại dịch. Ngoài ra, hiện còn quá sớm để kết luận BA.2.86 có gây các bệnh nặng hơn hay không. Người phát ngôn của CDC cho biết: "Dựa trên các bằng chứng hiện có, chúng tôi chưa biết những rủi ro nào BA.2.86 có thể gây ra cho sức khỏe cộng đồng vượt ra ngoài những gì chúng tôi đã chứng kiến đối với các chủng virus đang lưu hành khác".

Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đã nhanh chóng đưa BA.2.86 vào danh sách "biến thể đang được theo dõi" do Pirola có số lượng đột biến cao. WHO đang theo dõi đến 10 biến thể và các biến thể phụ của chúng. UKHSA đã phát cảnh báo đối với biến thể mới, nhưng chưa có sự điều chỉnh liên quan đến các biện pháp phòng ngừa, bởi cơ quan này chưa nắm đủ dữ liệu để có thể đưa ra kết luận về mức độ nguy hiểm của BA.2.86.

Theo Reuters, biến thể mới được phát hiện vào thời điểm thế giới đang trải qua làn sóng dịch đến từ biến thể EG.5 - biệt danh "Eris". EG.5 cũng đã được phát hiện ở hơn 50 quốc gia và vùng lãnh thổ tính đến ngày 8/8. EG.5 hiện là biến thể chiếm ưu thế ở Mỹ, ước tính gây ra khoảng 20% ​​tổng số ca nhiễm mới ở quốc gia này. Biến thể phổ biến tiếp theo, FL.1.5.1, đã phát triển nhanh chóng và hiện gây ra khoảng 13% trong tổng số các ca mắc mới, theo công cụ theo dõi biến thể của CDC Mỹ.

Trước sự xuất hiện của các biến thể mới, liên danh Pfizer/BioNTech, Moderna và Novavax đã điều chế những phiên bản vaccine mới dựa trên XBB.1.5. Vào ngày 17/8, Moderna cho biết các dữ liệu ban đầu thu được cho thấy vaccine COVID-19 cập nhật của hãng này có hiệu quả trước các biến thể “Eris” và “Fornax”.

Bên cạnh đó, Moderna cùng các nhà sản xuất vaccine Covid-19 khác như Novavax, Pfizer và BioNTech SE đều đã tạo các phiên bản vaccine mới nhằm vào XBB.1.5 - biến thể phụ của Omicron. Chính quyền Tổng thống Joe Biden đã lên kế hoạch khuyến khích công dân Mỹ tiêm mũi vaccine tăng cường vào mùa thu này để đối phó với làn sóng dịch mới.