Xây dựng dự thảo Nghị định quy định về bảo hiểm xã hội tai nạn lao động theo hình thức tự nguyện đối với người lao động làm việc không theo hợp đồng lao động, Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội đề xuất 3 chế độ cơ bản mà nhóm này được hưởng.

Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội cho biết, người lao động làm việc không theo hợp đồng lao động chiếm đa số trong lực lượng lao động của nước ta hiện nay (tính đến hết quý 1/2023 là 33 triệu người – theo Tổng cục Thống kê), góp phần quan trọng vào sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Tuy nhiên, đang có nhiều người lao động trong khu vực này bị tai nạn lao động nghiêm trọng trong quá trình lao động. Chỉ tính riêng số người làm việc không theo hợp đồng lao động bị chết do tai nạn lao động trong 5 năm qua, bình quân mỗi năm là trên 2.000 người (gấp gần 2 lần khu vực người lao động có quan hệ lao động). Khi bị tai nạn lao động họ cũng cần được chữa trị và có các khoản hỗ trợ để giảm bớt những khó khăn trong cuộc sống.

Bảo hiểm tai nạn lao động theo hình thức tự nguyện hiện đã có các sản phẩm bảo hiểm thương mại về tai nạn lao động ở Việt Nam, đang được các doanh nghiệp bảo hiểm cung cấp qua hình thức bảo hiểm sức khỏe theo Luật Kinh doanh bảo hiểm, và các văn bản hướng dẫn quy định chi tiết Luật này, góp phần thực hiện chính sách bảo hiểm tai nạn lao động theo hình thức tự nguyện.

Tuy nhiên, do bảo hiểm thương mại với mục tiêu lợi nhuận, nên có những hạn chế nhất định trong việc thực hiện mục tiêu bảo đảm an sinh cho người bị nạn và thân nhân của họ (như thiếu chế độ chi dài hạn để bù đắp tổn thất về thu nhập; người nghèo thường không có điều kiện tham gia; phải đóng theo thời hạn cam kết ngay cả khi không có việc làm...).

Bảo hiểm xã hội tự nguyện đối với tai nạn lao động ở Việt Nam hiện chưa có. Vì vậy, Bộ cho rằng, cần xây dựng các chế độ bảo hiểm xã hội tự nguyện về tai nạn lao động, trên cơ sở khắc phục các hạn chế của bảo hiểm thương mại, đồng thời kế thừa tính ưu việt bảo hiểm xã hội bắt buộc về tai nạn lao động trong việc bảo đảm an sinh xã hội.

Với các căn cứ trên trên, việc ban hành Nghị định quy định về bảo hiểm xã hội tự nguyện về tai nạn lao động cho người lao động làm việc không theo hợp đồng lao động là cần thiết, góp phần đồng bộ các chính sách trong bảo đảm an sinh xã hội.

Tại dự thảo Nghị định, Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội đề xuất 3 chế độ cơ bản mà người lao động tham gia bảo hiểm tai nạn lao động tự nguyện được hưởng, tương tự như tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc, gồm có: Giám định mức suy giảm khả năng lao động; chế độ trợ cấp một lần, trợ cấp hằng tháng và trợ cấp phục vụ; hỗ trợ phương tiện trợ giúp sinh hoạt, dụng cụ chỉnh hình.

Dự kiến sau một thời gian thực hiện sẽ tổng kết, đánh giá để mở rộng, bổ sung thêm các chế độ khác cho phù hợp. Tương tự như bảo hiểm xã hội bắt buộc, dự thảo cũng quy định các trường hợp tai nạn lao động được hưởng và không được hưởng chế độ bảo hiểm.

Về việc đóng vào Quỹ bảo hiểm tai nạn lao động tự nguyện, dự thảo quy định 4 phương thức đóng cho người lao động lựa chọn là 1 tháng, 3 tháng, 6 tháng và 12 tháng.

Mức đóng cố định theo mức lương tối thiểu vùng IV do Chính phủ quy định với mọi người lao động để bảo đảm linh hoạt tăng, giảm đồng bộ với mức hưởng. Dựa trên tính toán cân đối thu chi, dự kiến mức đóng là 2% mức lương tối thiểu vùng IV do Chính phủ quy định. Lý do là ở khu vực bảo hiểm xã hội tự nguyện, thu nhập, tiền lương người lao động không cố định, trong khi đó mức hưởng các chế độ tương đối cố định theo theo mức lương cơ sở.

Bộ đánh giá, phương án này có ưu điểm là mức lương cơ sở được Chính phủ công bố có thời điểm áp dụng rõ ràng, tạo thuận tiện trong việc xác định mức đóng cũng như số tiền ngân sách nhà nước phải hỗ trợ. Với mức lương tối thiểu vùng IV do Chính phủ quy định năm 2023 là 3.250.000 đồng/tháng thì mức đóng bảo hiểm tai nạn lao động tự nguyện tương ứng là 65.000 đồng/người/tháng.  

Người tham gia bảo hiểm tai nạn lao động tự nguyện cũng được Nhà nước hỗ trợ tiền đóng theo tỷ lệ phần trăm (%) trên mức đóng bảo hiểm tai nạn lao động hằng tháng, bằng 30% đối với người tham gia bảo hiểm tai nạn lao động tự nguyện thuộc hộ nghèo, 25% đối với hộ cận nghèo, 10% đối với người lao động khác.

Phương án này tương tự mức hỗ trợ quy định trong chế độ bảo hiểm xã hội tự nguyện về hưu trí, tử tuất. Theo phương án này, dự kiến trong 5 năm đầu triển khai, hằng năm ngân sách hỗ trợ tiền đóng từ 23 đến 256 tỷ đồng nếu số người tham gia khoảng 200.000 người.