Chiều 22/11, dự án Luật Đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt sẽ lần đầu tiên được xem xét tại phiên họp toàn thể của Quốc hội.

Trước đó, ngày 10/11 tại 19 tổ thảo luận đã ghi nhận 136 ý kiến về dự thảo này. Báo cáo tổng hợp ý kiến thảo luận tổ cho thấy khá nhiều băn khoăn của các vị đại biểu Quốc hội.

Chọn phương án nào?

Chính phủ đề xuất hai phương án, nhưng chọn phương án một: chính quyền địa phương đặc khu là thiết chế trưởng đặc khu cùng các cơ quan chuyên môn trực thuộc và trưởng khu hành chính (không tổ chức hội đồng nhân dân và uỷ ban nhân dân).

Phương án này được sự đồng tình của nhiều đại biểu. Một số vị đề nghị làm rõ tiêu chuẩn, trách nhiệm, các chỉ tiêu đánh giá, thời hạn đánh giá đối với trưởng đặc khi, có cơ chế giám sát của người dân đối với các hoạt động của chức vụ này nhưng cũng cần có cơ chế bảo đảm thực hiện quyền lực của trưởng đặc khu.

Có ý kiến đề nghị trước mắt trưởng đặc khu do Thủ tướng bổ nhiệm, còn về lâu dài, sau thời hạn 5 năm, thì phải do dân bầu.

Xung quanh chức danh trưởng đặc khu cũng còn vô số quan điểm khác. Như, vị này nên do tỉnh đề xuất bổ nhiệm, Thủ tướng ký quyết định bổ nhiệm, khi có những quyết định kinh tế mâu thuẫn với quyền lợi của khu vực đó thì sẽ bị thay thế.

Hay, Thủ tướng bổ nhiệm theo đề nghị của chủ tịch UBND tỉnh và hội đồng nhân dân tỉnh nhưng khi bãi miễn thì Thủ tướng có thể tự mình quyết định hoặc theo đề nghị của các bộ, ngành Trung ương.

Quan điểm khác là Thủ tướng bổ nhiệm và chịu trách nhiệm về việc này, không cần theo đề xuất của chủ thể nào khác. Ý kiến nữa là quy định chủ tịch UBND tỉnh trình hội đồng nhân dân tỉnh quyết định việc trình Thủ tướng bổ nhiệm trưởng đặc khu.

Một số vị đề nghị quy định hội đồng nhân dân tỉnh có quyền đề nghị Thủ tướng miễn nhiệm, cách chức trưởng đặc khu. Hội đồng nhân dân, UBND tỉnh có quyền đình chỉ một phần hoặc toàn bộ văn bản trái pháp luật của vị này.

Đề nghị của đại biểu còn là trưởng đặc khu do Thủ tướng bổ nhiệm nhưng theo hình thức thi tuyển. Chức danh này phải được lựa chọn thông qua cơ chế thi tuyển cạnh tranh, công khai, trong đó, UBND tỉnh tham mưu, Bộ Nội vụ là cơ quan thẩm định, Thủ tướng quyết định.

Cụ thể hơn về tiêu chuẩn, có vị đại biểu cho rằng trưởng đặc khu phải do Ủy viên Trung ương đảm nhiệm.

Không nên lập đặc khu trên biển

Phạm vi điều chỉnh của luật quy định về quy hoạch, chính sách phát triển kinh tế - xã hội, tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương và các cơ quan khác của Nhà nước tại ba đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt: Vân Đồn (Quảng Ninh), Phú Quốc (Kiên Giang) Bắc Vân Phong (Khánh Hoà).

Bên cạnh nhiều ý kiến đồng tình thì cũng còn nhiều ý kiến đề nghị xây dựng luật để áp dụng chung đối với các đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt, chứ không chỉ cho 3 đơn vị là Vân Đồn, Phú Quốc, Bắc Vân Phong. Có ý kiến đề nghị quy định chính sách đặc thù đối với 3 đơn vị nói trên trong chương riêng.

Một số ý kiến đề nghị quy định nội dung này trong nghị quyết của Quốc hội về thành lập đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt. Có đại biểu đề nghị trên cơ sở quy định của luật, Thủ tướng Chính phủ quyết định đơn vị nào, địa phương nào là đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt.

Việc lựa chọn địa điểm xây dựng, một số ý kiến tán thành như phạm vi điều chỉnh của dự luật.

Tuy nhiên, có ý kiến đề nghị Quốc hội xem xét, cân nhắc kỹ lưỡng hơn, không nên có các đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt trên biển vì vấn đề biển Đông có diễn biến phức tạp, nên làm thí điểm và rút kinh nghiệm ở những địa điểm thật an toàn về mặt quốc phòng, an ninh, sau đó mới mở rộng. Đối với Vân Đồn và Bắc Vân Phong thì chưa nên, đối với Phú Quốc thì không nên xây dựng đơn vị hành chính kinh tế - đặc biệt.

Ý kiến khác đề nghị xây dựng đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt ở Vân Phong trước vì địa điểm này có thể bảo đảm an ninh, quốc phòng. Có vị đại biểu đề nghị cân nhắc chỉ xây dựng hai đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt là Vân Đồn và Phú Quốc.

Một số ý kiến cho rằng nếu cùng một lúc thành lập cả 3 đơn vị thì sẽ khó thành công vì sẽ phải cạnh tranh trực tiếp với nhau. Đề nghị trong dự thảo luật này quy định những ngành nghề cốt lõi mà nhà đầu tư chỉ được đầu tư vào một đơn vị, còn nếu đầu tư vào đơn vị thứ hai thì không được hưởng ưu đãi.