Theo số liệu được cung cấp bởi Công ty Chứng khoán SSI, các quỹ ETF lần đầu xuất hiện ở Việt Nam từ năm 2008, kể từ đó đến nay hình thức đầu tư thụ động này ngày càng quen thuộc với thị trường. Tại thời điểm hiện tại, có 7 ETF đang hoạt động và có tài sản đáng kể tại thị trường chứng khoán Việt Nam, bao gồm 2 ETF nội địa và 5 ETF ngoại đang niêm yết tại Mỹ, Châu Âu, Hàn Quốc và Hong Kong. 

Tổng tài sản các quỹ ETF phân bổ vào thị trường Việt Nam đạt 1,12 tỷ USD (26.000 tỷ) tính tới ngày 16/12/2019.

Quỹ ETF ngoại đầu tiên được thành lập là FTSE Vietnam Swap UCITS ETF, tiếp đến là VanEck Vectors Vietnam ETF, và Premia MSCI Vietnam ETF là quỹ mới nhất được thành lập, KINDEX Vietnam VN30 ETF được ra mắt vào năm 2016 tuy nhiên trên thực tế đây là quỹ ETF đầu tư gián tiếp thông qua quỹ VFMVN30 ETF. IShares MSCI Frontier 100 ETF cũng có phần lớn tài sản đáng kể của quỹ được phân bổ vào thị trường Việt Nam.

Mới đây, HOSE đã lần đầu giới thiệu bộ chỉ số đầu tư với mục tiêu phục vụ nhu cầu của các quỹ đầu tư. Vietnam Diamond Index, Vietnam Leading Financial Index, và Vietnam Financial Select Sector Index là ba chỉ số đầu tiên được ra mắt trong tháng 11 và đã thu hút sự quan tâm của thị trường. Tiếp theo các chỉ số này, HOSE sẽ tiếp tục thiết kế và ra mắt các chỉ số phù hợp với mục tiêu đầu tư của khách hàng và mở ra nhiều lựa chọn cho các nhà quản lý quỹ cũng như nhà đầu tư trên thị trường Việt Nam.

Vietnam Diamond Index bao gồm 14 cổ phiếu thành phần, đều là các công ty lớn đầu ngành, đại diện cho 13% tổng giá trị vốn hóa và 16% tổng giá trị giao dịch của sàn HOSE. Chỉ số Vietnam Diamond Index hấp dẫn nhà đầu tư nước ngoài bởi chỉ số bao gồm các cổ phiếu nhà đầu tư nước ngoài không được phép mua do đã chạm giới hạn về sở hữu nước ngoài.

Vietnam Leading Financial Index và Vietnam Financial Select Sector Index đều được lựa chọn từ chỉ số VNFIN Index, chỉ số ngành tài chính, với các điều kiện chặt chẽ hơn về quy mô và thanh khoản.

Thị trường Việt Nam chuẩn bị ra mắt nhiều quỹ ETF mới. Cụ thể, SSIAM đang hoàn tất thủ tục để ra mắt một quỹ ETF có tên SSIAM VNFIN LEAD, mục tiêu đầu tư vào các cổ phiếu lớn nhất thuộc lĩnh vực tài chính. Tiếp nối thành công của quỹ VFMVN30 ETF, VFM cũng chuẩn bị đưa vào vận hành hai quỹ ETF mới: Vietnam Diamond Index, là chỉ số bao gồm các cổ phiếu đã chạm giới hạn sở hữu nước ngoài;  VNFIN Select Index, cũng nhắm đến lĩnh vực Tài chính nhưng có độ bao phủ lớn hơn VNFIN Lead Index.

Bên cạnh các ETF hướng tới một số lĩnh vực đặc thù như trên, nhiều ETF hướng tới thị trường chung cũng chuẩn bị đi vào hoạt động.

VinaCapital dự kiến sẽ ra mắt quỹ ETF đầu tiên dựa trên chỉ số VN100 Index, bao gồm 100 cổ phiếu vốn hóa lớn và vừa niêm yết trên sàn HOSE.

Bảo Việt Fund cũng dự kiến sẽ ra mắt quỹ ETF đầu tiên sử dụng chỉ số VNSI Index, bao gồm các công ty được lựa chọn từ chỉ số VN100 Index cân nhắc đến các yếu tố phát triển bền vững bao gồm kinh tế, xã hội và môi trường.

Một số nhà quản lý quỹ khác như SSIAM, Mirae Asset và Techcombank Securities cũng đang cân nhắc đưa ra sản phẩm ETF về chỉ số VN30 trong năm tới. Tất cả các ETF trên đều là ETF nội và thị trường sẽ trở nên sôi động hơn với sự có mặt của các quỹ này.

Dòng vốn sẽ đổ vào thị trường cùng với sự ra mắt của các quỹ ETF mới. Ở thời điểm hiện tại, cạnh tranh giữa các công ty quản lý quỹ không quá lớn bởi mỗi ETF hướng tới thị trường riêng.

Về xu hướng các quỹ ETF nở rộ, SSI nhận định áp lực cạnh tranh sẽ gia tăng trong thời gian tới. Với tập khách hàng lớn từ Hàn Quốc, Mirae Asset có thể thu hút dòng vốn từ thị trường này và cạnh tranh với các quỹ đầu tư khác từ Hàn Quốc. SSIAM VNFIN LEAD, VFM Diamond ETF và VFM VNFIN Select ETF hướng tới các thị trường ngách có đặc trưng riêng biệt hơn.

"Các ETF tập trung vào thị trường chung như VN30 Index và VN100 Index sẽ gặp nhiều thách thức hơn để cạnh tranh thu hút nguồn vốn.

Đối với nhà đầu tư nước ngoài, các ETF sẽ mở đường cho nhà đầu tư vào thị trường Việt Nam bằng cách cung cấp các danh mục cổ phiếu lớn đại diện cho thị trường chứng khoán Việt Nam, giúp nhà đầu tư tiếp cận một thị trường với triển vọng vĩ mô tươi sáng trong 3 năm tới. Trở ngại với nhà đầu tư nước ngoài khi đầu tư vào các cổ phiếu kín room đã tạo cơ hội cho các ETF trở thành hình thức đầu tư phổ biến hơn, giúp nhà đầu tư giải tỏa nút thắt để tiếp cận thị trường Việt Nam", báo cáo của SSI viết.

Tính tới thời điểm hiện tại, kết quả hoạt động của các ETF có nhiều điểm khác biệt. Một mặt, hầu hết các ETF đều có tăng trưởng thấp hơn chỉ số VN-Index do VN-Index có phương pháp tính toán tỷ trọng danh mục dựa trên vốn hóa toàn phần, không điều chỉnh tỷ lệ tự do chuyển nhượng và không xét tới thanh khoản thực tế của cổ phiếu.

Báo cáo của SSI cũng nhấn mạnh, nhà đầu tư nước ngoài hiện đang sở hữu khoảng 20% tổng giá trị vốn hóa thị trường, và chiếm tỷ trọng giao dịch 14% toàn thị trường. Do đó, xu hướng mua hay bán của nhà đầu tư nước ngoài cũng ảnh hưởng tới một bộ phận không nhỏ nhà đầu tư cá nhân cũng như tâm lý thị trường chung. Nhờ công bố thông tin minh bạch và thường xuyên, giao dịch của các ETF cũng được coi như một chỉ báo về dòng vốn ngoại và được nhà đầu tư trong nước theo dõi sát sao. Trên thị trường quốc tế, hình thức đầu tư thụ động tăng trưởng rất nhanh trong những năm gần đây và tổng tài sản các quỹ đầu tư chỉ số đã vượt các quỹ đầu tư chủ động.

Tuy vậy, báo cáo SSI chỉ rõ, ở Việt Nam, quy mô của các quỹ ETF vẫn còn rất nhỏ so với các quỹ đầu tư chủ động. Các quỹ ETF có tổng tài sản chỉ hơn 1 tỷ USD so với 37 tỷ USD sở hữu của toàn bộ nhóm nhà đầu tư nước ngoài. Do đó, hình thức đầu tư này vẫn còn rất nhiều tiềm năng tăng trưởng tại thị trường Việt Nam.