Chiều 16/1, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã thông qua nghị quyết về danh sách các huyện, quận, phường của một số tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương thực hiện thí điểm không tổ chức hội đồng nhân dân.

Theo đó, sẽ có 67 huyện, 32 quận và 483 phường của 7 tỉnh Lào Cai, Vĩnh Phúc, Nam Định, Quảng Trị, Phú Yên, Kiên Giang, Bà Rịa - Vũng Tàu và ba thành phố: Tp.HCM, Đà Nẵng, Hải Phòng sẽ thực hiện thí điểm không tổ chức hội đồng nhân dân từ ngày 1/4/2009.

Không thí điểm ở Tây Nguyên

Tại kỳ họp thứ tư vừa qua, Quốc hội khóa 12 đã thông qua nghị quyết về việc thí điểm không tổ chức hội đồng nhân dân huyện, quận, phường. Việc thí điểm này nhằm tinh gọn bộ máy chính quyền địa phương, nâng cao hiệu quả của hệ thống hành chính, đề cao vai trò cũng như làm rõ trách nhiệm của người đứng đầu chính quyền.

Về danh sách cụ thể,  Quốc hội giao Chính phủ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định.
 
Trong quá trình lựa chọn các địa phương để thực hiện thí điểm, Chính phủ đã cân nhắc, xem xét để đảm bảo số lượng thích hợp, có cơ sở khoa học để đánh giá tổng kết, rút kinh nghiệm.

Danh sách này cũng đảm bảo tính đại diện cho các vùng, miền trong cả nước, kết quả thực hiện các nhiệm vụ kinh tế xã hội và cải cách hành chính  ở các địa phương thí điểm cũng ở các mức độ khác nhau.

Việc thí điểm được tiến hành ở 10/63 tỉnh, thành, chiếm 15,87% số tỉnh, thành trực thuộc Trung ương cả nước; 99/597 huyện, quận, chiếm 16,58 %; 483/1.300 phường, chiếm 37,15%. Tp.HCM thực hiện thí điểm nhiều nhất với 5 huyện, 19 quận và 259 phường.

Trong 8 vùng kinh tế của cả nước, Chính phủ đề nghị tiến hành thí điểm ở 7 vùng, nhưng không tiến hành thí điểm ở Tây Nguyên. Điều này cũng khiến một số đại biểu đặt câu hỏi khi thảo luận tại Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Tại Ủy ban Pháp luật của Quốc hội - cơ quan thẩm tra - cũng còn có ý kiến băn khoăn về tính đại diện của khu vực, địa bàn được chọn làm thí điểm. Tuy nhiên, cuối cùng đa số đại biểu đã tán thành với danh sách Chính phủ đã đề nghị.

Băn khoăn về ngân sách

Các địa phương thực hiện thí điểm là cấp ngân sách hay là một đơn vị dự toán ngân sách là nội dung được tranh luận sôi nổi tại phiên họp.

Chính phủ cho rằng chức năng quản lý hành chính Nhà nước ở địa phương không thay đổi nên cần được xác định là cấp ngân sách.

Song, theo nhiều ý kiến trong Ủy ban Pháp luật của Quốc hội thì không nên coi huyện, quận, phường nơi không tổ chức hội đồng nhân dân là cấp ngân sách. Bởi, khi không tổ chức hội đồng nhân dân mà lại giao cho UBND huyện, quận, phường được tự mình quyết định các nội dung về ngân sách trong khi chưa tạo được một cơ chế kiểm tra, kiểm toán, giám sát rõ ràng  là vấn đề cần được cân nhắc thận trọng

Nhiều ý kiến thảo luận cũng lo ngại về sự công khai minh bạch về tài chính khi không còn cơ quan giám sát là hội đồng nhân dân cùng cấp và đề nghị giao cho Hội đồng nhân dân tỉnh, thành giám sát vấn đề này.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội thống nhất, các huyện, quận, phường nơi không tổ chức hội đồng nhân dân vẫn là một cấp ngân sách, nhưng đây là một cấp ngân sách không hoàn chỉnh.

Quận, huyện, phường nơi không tổ chức hội đồng nhân dân vẫn có nhiệm vụ lập và quyết định dự toán ngân sách Nhà nước trên địa bàn; dự toán thu chi ngân sách địa phương, báo cáo ủy ban nhân dân cấp trên trực tiếp để trình hội đồng nhân dân quyết định;  phân bổ dự toán ngân sách cấp mình; điều chỉnh dự toán ngân sách địa phương trong trường hợp cần thiết; quyết định các chủ trương, biện pháp triển khai thực hiện ngân sách và báo cáo ủy ban nhân dân, cơ quan tài chính cấp trên trực tiếp kết quả phân bổ và giao dự toán ngân sách địa phương; lập quyết toán thu chi ngân sách địa phương, báo cáo ủy ban nhân dân cấp trên trực tiếp để trình hội đồng nhân dân phê chuẩn.

Cũng tại phiên họp này, nghị quyết về điều chỉnh nhiệm vụ, quyền hạn của hội đồng nhân dân, UBND tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương, quy định nhiệm vụ, quyền hạn và tổ chức bộ máy của ủy ban nhân dân huyện, quận, phường tại nơi không tổ chức hội đồng nhân dân huyện, quận, phường đã được Ủy ban Thường vụ Quốc hội thông qua.

Nghị quyết này quy định, tại những nơi tổ chức thí điểm, hội đồng nhân dân tỉnh, thành sẽ giám sát hoạt động của UBND, tòa án nhân dân, viện kiểm sát nhân dân huyện, quận; đồng thời có thể giải tán hội đồng nhân dân xã, thị trấn trong trường hợp hội đồng nhân dân đó làm thiệt hại nghiêm trọng đến lợi ích của dân.