“Sợ hội nhập như sợ… ma”, “kinh tế tư nhân như cô gái thôn quê xinh đẹp”, là những ví von làm mềm mại các phiên thảo luận về chủ đề hội nhập kinh tế của Diễn đàn Kinh tế Mùa thu 2015, ngày 27/8.

Quan chức cũng sợ

Tiếp tục câu hỏi Việt Nam có hội nhập “hăng hái” quá, nhanh quá, có nguy cơ rơi vào bẫy tự do hoá thương mại hay không, vốn đã được đặt ra ở một số phát biểu trước, TS. Trần Du Lịch nói rằng tư tưởng hội nhập được xác định từ Đại hội Đảng lần thứ 7, với hai từ “chủ động, tích cực”.

Theo ông, từ chủ trương đó, sau khi Việt Nam gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), Chính phủ đã ban hành chương trình hành động hoành tráng, khiến bạn bè quốc tế đều rất nể. Tuy nhiên, hành động sau đó lại không theo được mục tiêu đề ra.

Vị chuyên gia này cũng đồng ý với quan điểm được nguyên Bộ trưởng Bộ Thương mại Trương Đình Tuyển nêu ra, là hội nhập không làm giảm vai trò của nhà nước, mà là thay đổi từ nhà nước chỉ huy sang nhà kiến tạo phát triển.

Như thế, để cải thiện năng lực cạnh tranh quốc gia, vai trò của nhà nước càng lớn hơn, khi đã xác định ba khâu đột phá chiến lược là thể chế, nguồn nhân lực và kết cấu hạ tầng.

“Tuy nhiên, từ khi xác định ba khâu đột phá đến nay, thì qua 5 năm triển khai thì đột được gì, phá được gì, đều chưa rõ”, ông Lịch phát biểu.

“Doanh nghiệp có nói với tôi là rất sợ hội nhập, nhưng hỏi sợ gì thì không nói được cụ thể. Nhưng không chỉ doanh nghiệp, mà thậm chí nhiều cán bộ, quan chức nhà nước cũng sợ hội nhập, không khác gì người ta sợ ma, vì không biết ma là thế nào”.

Bởi vậy, mô tả cụ thể những vấn đề gì phải đối mặt khi hội nhập, theo ông Lịch là rất cần thiết.

Nhấn mạnh quan điểm cần mở cửa bên trong trước khi hội nhập bên ngoài, đại biểu Lịch cho rằng để nâng sức cạnh tranh quốc gia thì phải xem xét thay đổi tư duy, bộ máy, con người như thế nào.

“Bộ máy và tư duy không thay đổi, thì làm ra hàng trăm cái luật mới cũng không mấy ý nghĩa”, ông nói.

Cảnh báo được vị chuyên gia này đưa ra là không có chuyện thế giới phẳng ra, tự do thương mại, bỏ thuế là thả sức xâm chiếm vì mọi chuyện đều bắt đầu từ vấn đề lợi ích quốc gia, các hiệp định tự do tiến tới gỡ bỏ hàng rào thuế quan nhưng sẽ tăng hơn những hàng rào bảo vệ phi thuế quan mà Việt Nam đang bỏ ngỏ.

Cùng quan điểm với các vị khác, ông Lịch cho rằng có lo là lo cho nhà nước, không cần lo cho doanh nghiệp, vì họ chòi đạp rất tốt.

Gai của hoa hồng

Điều hành phiên thảo luận buổi chiều 27/8, Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) Vũ Tiến Lộc đã gây tranh cãi nho nhỏ, bởi ví von hội nhập là cuộc hôn nhân giữa cô gái thôn quê xinh đẹp, trong sáng là kinh tế tư nhân, với một chàng trai thành thị là kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài (FDI).

Theo ông Lộc, FDI mang theo những bông hồng đẹp nhưng nhiều gai để tặng hôn thê là các FTA (hiệp định thương mại tự do). Tuy nhiên, cuộc hôn nhân của kinh tế tư nhân và kinh tế FDI chưa cho ra kết quả là những đứa con xinh đẹp. Chàng trai FDI vẫn là những ốc đảo, chưa lan toả sức sống được cho vợ con mình.

Vị Chủ tịch VCCI khái quát, hương thơm của hoa hồng FTA chưa mang lại hạnh phúc cho cô gái, mà chính gai hoa hồng lại mang đến những nỗi đau.

Và ông cho rằng, nhà nước phải tạo cho "cô con gái rượu" kinh tế tư nhân của mình môi trường lành mạnh để cạnh tranh, phát triển vì hội nhập là cuộc chơi của các tập đoàn lớn, xuyên quốc gia, doanh nghiệp vừa và nhỏ, luôn là đối tượng chịu tổn thương trong mối quan hệ này.

Đăng đàn ngay sau đó, Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam Trần Đình Thiên bình luận: “Tôi không biết cô gái kinh tế tư nhân mà anh Lộc nói có đẹp hay không, nhưng tôi đồ là cô ấy rất gày gò, còm cõi, rõ ràng có vấn đề nghiêm trọng cả về thể lực và trí lực, nên đang bị bạt vía trước làn gió hội nhập”.

“Đầu tư nước ngoài đúng là mang lại những nguồn vốn lớn, nhưng năng lực tiếp nhận của nền kinh tế đất nước còn yếu kém, không theo kịp, không hấp thu được”, ông Thiên nhìn nhận.

Bình luận bên lề diễn đàn, một số ý kiến cho rằng việc kinh tế tư nhân là cô gái xinh đẹp hay là cô nàng còm cõi còn phải tranh luận tiếp. Song, có một thực tế là cô nàng này vẫn đang bị “chèn ép” bởi khu vực doanh nghiệp nhà nước.

Và muốn hội nhập thành công, thì không chỉ cần tạo môi trường tốt hơn cho doanh nghiệp tư nhân, mà cần cải cách mạnh mẽ hơn nữa khu vực doanh nghiệp nhà nước.