Trong thuốc lá có chứa nicotine, một chất gây nghiện, vốn giúp người hút thuốc cảm thấy hưng phấn, kích thích não bộ hoạt động nhanh nhạy khiến con người tỉnh táo, tập trung cao độ, suy nghĩ ra những ý tưởng tốt hơn. Vì là chất gây nghiện nên khi sử dụng lâu ngày, người ta sẽ bị phụ thuộc vào nó và khi dừng lại, bắt đầu xuất hiện những triệu chứng như mất ngủ, đau đầu, khó chịu, thèm thuốc. Nicotine là nguyên nhân chính khiến con người hút thuốc và khó bỏ thuốc.  Tuy nhiên, nicotine không phải tác nhân chính gây ra bệnh tật và tử vong cho người hút thuốc. Theo ước tính, khói thuốc lá chứa khoảng 7.357 hợp chất hóa học và khoảng 60 loại hóa chất chính sinh ra từ quá trình đốt cháy của thuốc lá là độc hại và gây ung thư. Điều này đã được khoa học thừa nhận rộng rãi, các chuyên gia tại Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC) thuộc Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đồng ý rằng, những hợp chất độc hại được tạo ra trong quá trình đốt cháy thuốc là là nguyên nhân chính dẫn đễn các bệnh liên quan đến hút thuốc như ung thư phổi cùng các bệnh về tim mạch chứ không phải nicotine. Liệu pháp thay thế nicotine (Nicotine Replacement Therapy - NRT) hiện được coi là cách thức phổ biến nhất giúp cai nghiện thuốc lá điếu,bằng cách cung cấp một lượng nicotine nhất định đã qua tinh chỉnh, giúp bảo vệ người dùng khỏi các hóa chất độc hại và quen dần với việc từ bỏ thói quen "châm lửa". Hiện tại, 5 loại NRT phổ biến và được sử dụng rộng rãi trên thế giới bao gồm:  Miếng dán: tác dụng tốt đối với hầu hết những người hút thuốc lá thông thường và có thể được dán liên tục (miếng dán 24 tiếng) hay chỉ trong lúc đang thức và hoạt động (miếng dán 16 tiếng). Chúng hoạt động bằng cách đưa nicotine trực tiếp vào máu thông qua da. Kẹo cao su: có hai loại 2mg và 4mg. Khi sử dụng kẹo cao su này, nicotine được hấp thụ qua thành miệng. Tương tự như vậy là viên ngậm. Thuốc viên: là một dạng thuốc viên mini chứa nicotine có thể tan dễ dàng khi ngậm trong miệng. Chỉ ngậm chứ không nên nhai hoặc nuốt, bởi điều đó có thể đem lại một số tác dụng phụ không mong muốn.Ống hít: trông giống một điếu thuốc lá nhựa. Sản phẩm này tạo ra hơi nicotine, được hấp thụ qua miệng và cổ họng. Nếu nhớ cảm giác "đưa điếu thuốc lên miệng" khi hút thuốc, đây có thể là một lựa chọn phù hợp. Loại này chỉ được dùng với chỉ định của bác sĩ. 

Bình xịt mũi: cung cấp một liều nicotine nhanh và hiệu quả thông qua lớp màng của mũi. Ưu điểm là hoạt động nhanh hơn nhiều so với kẹo cao su nicotine hay viên ngậm. Cũng chỉ được dùng với chỉ định của bác sĩ. Nhờ vào những thành tựu mới của khoa học và công nghệ, thuốc lá làm nóng-chứ không-đốt cháy (heat-not-burn tobacco products) cũng là sản phẩm thay thế thuốc lá điếu giúp người nghiện nạp lượng nicotine vào người và mô phỏng gần nhất trải nghiệm hút thuốc lá điếu. Mặc dù cần thêm thời gian để nghiên cứu, nhưng Tổ chức Y tế thế giới đã công nhận rằng "nếu phần lớn những người hút thuốc lá không thể hoặc không muốn bỏ thuốc chuyển đổi ngay lập tức từ thuốc lá thông thường sang sử dụng những sản phẩm cung cấp nicotine thay thế ít độc hại hơn, sau đó dần dần bỏ hẳn chúng, đó sẽ là thành công đáng kể của nền y tế công cộng". Thuốc lá hun nóng (heat-not-burn) làm nóng lá thuốc tự nhiên tại một nhiệt độ vừa đủ (chỉ tới 350oC, thấp hơn 600 oC so với nhiệt độ thông thường để đốt cháy thuốc lá truyền thống), đủ để chiết xuất nicotine dạng hơi cho người sử dụng mà không tạo khói. Trong báo cáo được công bố vào tháng 2 năm nay, Tổ chức Y tế Công cộng Anh (Public Health England) đã nhận định rằng sản phẩm thuốc lá làm nóng-không-đốt cháy an toàn hơn so với thuốc lá điếu truyền thống. Theo ước tính của Tổ chức Y tế thế giới thì số lượng người hút thuốc trên thế giới sẽ không giảm và ước tính là 1,16 tỉ người vào năm 2025. "Sẽ thật tồi tệ khi hàng nghìn người có thể bỏ thuốc với sự hỗ trợ của thuốc lá điện tử nhưng lại bị ngăn cản bởi sự sợ hãi sai lầm liên quan đến sức khỏe." Giáo sư John Newton, Giám đốc về cải thiện sức khỏe, Tổ chức Y Tế Cộng cộng Anh nhận định.