Châu Âu nỗ lực bỏ chuyến bay chặng ngắn để giảm phát thải carbon

Theo một cuộc khảo sát năm 2020, 62% công dân châu Âu ủng hộ lệnh cấm các chuyến bay chặng ngắn và tìm kiếm các giải pháp thay thế xanh hơn cho máy bay phản lực. Mới đây, hãng hàng không Hà Lan KLM (KLM Royal Dutch Airlines) lập quan hệ đối tác với ngành đường sắt để phân bố lại hành khách trên một số tuyến đường nhất định. Tây Ban Nha đã vạch ra kế hoạch cắt giảm các chuyến bay mà hành trình tàu hỏa mất ít hơn 2,5 giờ vào năm 2050.

Jon Worth, người sáng lập nhóm vận động công cộng Trains for Europe, cho biết: “Những tuyến đường sắt cao tốc mới xuyên qua châu Âu gần đây góp phần vào sự sụp đổ của Hãng hàng không quốc gia Ý - Alitalia. Giá cao và tần suất bay thấp vẫn là một trở ngại trong việc thu hút nhiều người chuyển từ đi máy bay, đặc biệt là trên các tuyến đường trục chính như Paris đến Amsterdam, Frankfurt và Barcelona”. Đó là góc nhìn ở khía cạnh vận chuyển hành khách và kinh tế. Ở khía cạnh khác, để giảm phát thải carbon, châu Âu phải làm nhiều hơn việc loại bỏ nhưng tuyến bay ngắn có đường sắt thay thế.

Tại Pháp, lệnh cấm các chuyến bay giữa các thành phố có thể đến bằng tàu hỏa trong vòng chưa đầy 2 giờ 30 phút, đã được các nhà lập pháp nước này thông qua vào tháng 4/2021. Lệnh cấm bay nói trên được đưa ra trong bối cảnh Chính phủ Pháp nỗ lực tìm cách giảm lượng khí thải carbon, ngay cả khi ngành du lịch hàng không đang lao đao vì đại dịch hoành hành trên toàn cầu. Biện pháp này là một phần của dự luật khí hậu nhằm mục đích cắt giảm 40% lượng khí thải carbon của Pháp vào năm 2030 so với mức trong năm 1990.

Tuy nhiên, EU khẳng định, Pháp muốn áp dụng lệnh cấm, nước này phải có những những tuyến tàu cao tốc thay thế, để có thể di chuyển giữa hai thành phố trong vòng chưa đầy hai tiếng rưỡi. Pháp cũng phải có đủ các chuyến tàu chạy sớm và chạy muộn để thuận lợi cho du khách có được thời gian ít nhất là 8 tiếng ở điểm đến.

Điều này có nghĩa là, ở Pháp chỉ có ba đường bay đủ điều kiện loại bỏ. Nghĩa là chỉ có các đường bay từ sân bay Paris-Orly (thủ đô Paris) đến các thành phố Bordeaux, Nantes, Lyon và ngược lại bị ảnh hưởng. Phán quyết của Ủy ban châu Âu - EC đã làm giảm bớt các kế hoạch ban đầu của Pháp, theo đó sẽ có thêm 5 tuyến bay nữa kết thúc: từ Sân bay Charles de Gaulle của Paris đến Bordeaux, Nantes, Lyon và Rennes, cũng như tuyến từ Lyon đến Marseilles.

Ông Olivier Veran, Người phát ngôn của Chính phủ Pháp cho biết: "Lệnh cấm sử dụng máy bay trong cung đường ngắn tại Pháp là trường hợp lần đầu tiên trên thế giới được thông qua. Đó là lựa chọn của người dân, do người dân quyết định và chính phủ đang biến lựa chọn đó thành hành động cụ thể. Sắc lệnh có hiệu lực từ ngày 23/5". Các chặng bay nối chuyến không nằm trong phạm vi điều chỉnh của luật.

Ông Clement Beaune, Bộ trưởng Giao thông Vận tải Pháp, cho rằng đây là bước đi thiết yếu, là biểu tượng mạnh mẽ trong chính sách giảm phát thải khí nhà kính. "Khi đấu tranh không ngừng để giảm khí thải, chúng ta không thể biện minh cho việc sử dụng máy bay giữa các thành phố lớn. Trong khi đó, mọi người có thể đi lại nhanh chóng và hiệu quả bằng tàu cao tốc", ông Beaune nói.

Chính phủ Pháp đã nhận được cam kết tuân thủ quy định trên từ hãng hàng không Air France, đổi lại việc hãng hàng không này sẽ nhận được gói hỗ trợ tài chính liên quan đến dịch Covid-19. Tháng tư vừa qua, Bộ Giao thông vận tải Pháp cũng tuyên bố sẽ áp dụng mức phí khí thải cao hơn đối với người sử dụng máy bay cá nhân vào năm tới.

Bộ trưởng Bộ Công nghiệp Pháp Agnes Pannier-Runacher nhấn mạnh: “Chúng tôi biết rằng, hàng không góp phần vào việc tăng lượng phát thải carbon dioxide và biến đổi khí hậu, chúng tôi phải giảm lượng khí thải. Tương tự, chúng ta phải hỗ trợ các công ty hàng không trong nước và không để họ rơi vào cảnh suy thoái nghiêm trọng".

Ngay sau khi sắc lệnh này được thực thi, người dân Pháp đã có phản ứng tích cực, với kỳ vọng quyết định này có thể góp phần bảo vệ môi trường. Người dân Paris coi lệnh cấm của Chính phủ Pháp đối với các chuyến bay nội địa chặng ngắn là rất quan trọng, một động thái nhằm cắt giảm khí thải nhà kính. Bên ngoài một nhà ga xe lửa ở Paris, nhiều người dân ủng hộ động thái của chính phủ và tin rằng quyết định này sẽ dẫn đến sự thay đổi giao thông và lượng khí thải ở cấp quốc gia.

Tuy nhiên, nhiều người cho rằng lệnh cấm này sẽ không thực sự hiệu quả. Bà Jo Dardenne, Giám đốc hàng không của nhóm vận động môi trường Transport & Environment cho rằng: “Lệnh cấm chuyến bay của Pháp là một động thái mang tính biểu tượng, nhưng sẽ có rất ít tác động đến việc giảm lượng khí thải do Transport & Environment ước tính 3 đường bay chịu ảnh hưởng của lệnh cấm chỉ chiếm 0,3% lượng khí thải từ các chuyến bay nội địa của nước Pháp tạo ra”.

Một số nhà vận động môi trường khác cũng cho biết, lệnh cấm này là không đủ mạnh. Một diễn đàn về khí hậu đã kêu gọi hủy những chuyến bay trên các tuyến đường có thể thay thế bằng tàu hỏa với thời gian đi lại ít hơn 4 giờ. Ít nhất, nếu loại bỏ đủ 5 tuyến mà chính quyền Pháp từng dự kiến ban đầu, những con số về lượng khí thải giảm được sẽ lần lượt là 0,5% và 5%.

Theo EU, khí thải hàng không ở châu Âu đã tăng trung bình 5% so với cùng kỳ năm ngoái trong giai đoạn 2013 - 2019. Không có gì ngạc nhiên khi những động thái này đã gióng lên hồi chuông cảnh báo trong ngành hàng không. Theo một báo cáo năm 2022 do Hiệp hội các hãng hàng không khu vực châu Âu (ERA) công bố, nếu tất cả các chuyến bay của hãng hàng không trên các tuyến đường dưới 500km (310 dặm) chuyển sang một hình thức vận tải công cộng khác, lượng carbon giảm được tổng cộng lên đến 5% lượng khí thải trong EU.