Dấu ấn thị trường phái sinh sau 1.000 phiên giao dịch
Với 1.000 giao dịch đã được tổ chức trong 4 năm (2017-2021) tại Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (HNX), thị trường chứng khoán phái sinh đã và đang ngày càng tỏ rõ vai trò là công cụ phòng vệ rủi ro và giúp giảm thiểu những “cú sốc” trên thị trường...
Trong số hơn 100 thị trường chứng khoán trên thế giới và trong khu vực, hiện có khoảng 40 thị trường phái sinh được đưa vào vận hành và có tốc độ tăng trưởng ổn định qua nhiều năm. Với thị trường chứng khoán phái sinh Việt Nam, dù sinh sau đẻ muộn, nhưng những gì đạt được sau 4 năm qua cho thấy vai trò một kênh đầu tư mới, góp phần ổn định dòng vốn đầu tư trên thị trường cơ sở.
KỶ LỤC SINH RA LÀ ĐỂ PHÁ VỠ
Cụ thể, khối lượng hợp đồng mở (OI) – vốn được xem là chỉ báo quan trọng về chất lượng của thị trường, đã được duy trì tăng ổn định qua các năm. Từ mức 202 hợp đồng tại thời điểm thị trường khai trương, OI đã đạt 40.339 hợp đồng vào ngày 31/12/2020. Tính đến cuối phiên giao dịch thứ 1.000 vào ngày 6/8/2021, OI toàn thị trường đạt 37.614 hợp đồng, gấp 4,65 lần so với cuối năm 2017.
Từ khi thị trường chứng khoán phái sinh ra đời, số lượng tài khoản giao dịch phái sinh liên tục gia tăng. Tính đến phiên giao dịch thứ 1.000, đã có 423.639 tài khoản được mở, tăng gấp 24,75 lần so với cuối năm 2017. Đã có 23 công ty chứng khoán là thành viên giao dịch trên thị trường chứng khoán phái sinh, đóng góp tích cực vào hoạt động giao dịch sôi nổi trên thị trường.
Hiện thị trường chứng khoán phái sinh cung cấp hai dòng sản phẩm là Hợp đồng tương lai trên Chỉ số cổ phiếu VN30 và Hợp đồng tương lai trên Trái phiếu Chính phủ với kỳ hạn 5 năm và 10 năm.
Đáng chú ý, sản phẩm Hợp đồng tương lai VN30 có thanh khoản cao và ổn định nhất trên thị trường chứng khoán phái sinh trong nước, đặc biệt là trước những diễn biến phức tạp của đại dịch Covid-19. Năm 2020, khối lượng giao dịch bình quân đạt 160.000 hợp đồng/phiên và thị trường đã đạt kỷ lục giao dịch với 356.033 Hợp đồng tương lai VN30 vào ngày 29/7/2020.
Riêng trong 7 tháng đầu năm 2021, khối lượng giao dịch Hợp đồng tương lai VN30 tiếp tục phá kỷ lục trước đó, đạt 403.266 hợp đồng vào phiên giao dịch ngày 12/7/2021. Thống kê giao dịch tháng của Hợp đồng tương lai VN30 cho thấy một xu hướng phát triển tương đối ổn định của sản phẩm trong 1.000 phiên giao dịch.
Bên cạnh đó, so với Hợp đồng tương lai trên chỉ số VN30, dòng sản phẩm Hợp đồng tương lai trên Trái phiếu Chính phủ có thanh khoản chưa cao kể từ khi ra đời vào ngày 4/7/2019. HNX lý giải “còn tồn tại một số hạn chế nhất định gây trở ngại cho sự tham gia của ngân hàng thương mại vốn được xem là đối tượng đầu tư quan trọng nhất mà dòng sản phẩm này hướng tới”.
Mặc dù vậy, trong dài hạn, Hợp đồng tương lai Trái phiếu Chính phủ vẫn được các chuyên gia kỳ vọng sẽ trở thành công cụ phòng ngừa rủi ro lãi suất hiệu quả đầu tiên cho ngân hàng thương mại trên thị trường Trái phiếu Chính phủ. Tổng khối lượng giao dịch Hợp đồng tương lai Trái phiếu Chính phủ kỳ hạn 5 năm từ ngày 4/7/2019 đến hết ngày 6/8/2021 là 296 hợp đồng, OI đạt 0 hợp đồng.
Ngày 28/6/2021 vừa qua, HNX chính thức khai trương sản phẩm Hợp đồng tương lai Trái phiếu Chính phủ kỳ hạn 10 năm, kỳ vọng đáp ứng sát hơn nữa nhu cầu phòng vệ trên thị trường Trái phiếu Chính phủ cơ sở. Khối lượng giao dịch của Hợp đồng tương lai Trái phiếu Chính phủ kỳ hạn 10 năm tính đến hết ngày 6/8/2021 đạt 1.123 hợp đồng, OI là 149 hợp đồng. Mức giao dịch này tuy chưa cao nhưng cũng là tín hiệu tốt cho thị trường sau một thời gian thiếu vắng giao dịch với Hợp đồng tương lai trên Trái phiếu Chính phủ.
"VẮNG BÓNG" NHÀ ĐẦU TƯ NGOẠI, SẢN PHẨM NGHÈO NÀN
Không thể phủ nhận những kết quả ấn tượng của thị trường chứng khoán phái sinh trong 4 năm qua, tuy nhiên, thị trường này vẫn tồn tại một số hạn chế cần khắc phục.
Trong một báo cáo công bố mới nhất, HNX thừa nhận có hai hạn chế.
Thứ nhất, cơ cấu sản phẩm trên thị trường chưa thật sự đa dạng để thu hút sự quan tâm của nhà đầu tư trong và ngoài nước. Sản phẩm Hợp đồng tương lai trên chỉ số VN30 tuy có thanh khoản tốt nhưng vẫn cần được phát triển thêm với các chỉ số cơ sở khác có tính đại diện và hấp dẫn trên thị trường.
Các sản phẩm Hợp đồng tương lai trái phiếu Chính phủ chưa thật sự dễ tiếp cận với đối tượng đầu tư chính là các ngân hàng thương mại. Để khắc phục được hạn chế này, cần rất nhiều trao đổi cởi mở hơn nữa giữa các nhà tạo lập chính sách từ Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cũng như các đơn vị tổ chức thị trường gồm HNX, Sở Giao dịch Chứng khoán TP.HCM (HoSE) và VSD.
Thứ hai, nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán phái sinh cũng chưa thực sự đa dạng, với nhà đầu tư cá nhân trong nước vẫn là đối tượng chiếm đa số. Tỷ trọng khối lượng giao dịch của nhà đầu tư cá nhân trong nước mặc dù có giảm dần, từ 98% vào cuối năm 2017 xuống còn còn 83,81% năm 2020, và trong 7 tháng đầu năm 2021 còn 81,17%, nhưng nhìn chung vẫn ở mức cao.
Giao dịch của nhà đầu tư tổ chức trong nước, bao gồm cả tự doanh và của nhà đầu tư nước ngoài đã tăng lên nhưng cũng vẫn chiếm tỷ trọng nhỏ, trung bình lần lượt khoảng 17,7% và 1,13% tổng khối lượng giao dịch toàn thị trường.
TẠO ĐÀ PHÁT TRIỂN DÀI HẠN
Dù vậy, sau 4 năm đi vào hoạt động, những nền tảng quan trọng của thị trường đã được hình thành.
Sự ra đời của thị trường phái sinh với một hệ thống cơ sở pháp lý được xây dựng chặt chẽ, đã và đang đặt những nền móng quan trọng, tạo đà cho việc củng cố và hoàn thiện hơn nữa cơ sở pháp lý cho thị trường về dài hạn.
Thị trường chứng khoán phái sinh Việt Nam ngày càng nhận được sự quan tâm mạnh mẽ của công chúng đầu tư, giới nghiên cứu, cơ quan truyền thông trong nước và thế giới. Năm 2019-2020, nhiều công ty chứng khoán, quỹ đầu tư, ngân hàng đến từ Hồng Kông, Hàn Quốc, Singapore, và Đài Loan đã đề xuất các hình thức xúc tiến đầu tư cho sản phẩm Hợp đồng tương lai VN30 với HNX.
“Kể từ khi phái sinh ra đời, những “cú sốc trên thị trường chứng khoán” do các thông tin cơ bản không tích cực gây nên đã giảm đáng kể cả về số lượng và mức độ tác động, đồng thời nhà đầu tư cũng không ồ ạt rút tiền khỏi thị trường chứng khoán như trước đây”, HNX đánh giá.
Đáng chú ý, thị trường phái sinh Việt Nam đã và đang ngày càng thể hiện rõ vai trò phòng vệ rủi ro, đặc biệt khi thị trường cơ sở biến động mạnh, đồng thời là công cụ đầu tư kiếm lời hữu hiệu dựa trên biến động thị trường cơ sở.
Trên cơ sở kết quả đạt được trong 1.000 phiên giao dịch, HNX đang tiếp tục nghiên cứu phát triển các sản phẩm mới như Hợp đồng tương lai trên chỉ số cổ phiếu khác và trên cổ phiếu đơn lẻ; hợp đồng quyền chọn trên chỉ số chứng khoán và hợp đồng quyền chọn trên cổ phiếu đơn lẻ. Lộ trình cho mỗi sản phẩm sẽ theo sát chủ trương được Chính phủ phê duyệt, gắn với mức độ ổn định của hạ tầng công nghệ cũng như mức độ sẵn sàng của thị trường.
Với việc tiếp tục phát huy hiệu quả trong công tác giám sát trên thị trường chứng khoán phái sinh cũng như giám sát liên thị trường, đảm bảo thị trường vận hành thông suốt, hiệu quả và an toàn, HNX hy vọng thời gian tới, thị trường chứng khoán phái sinh Việt Nam sẽ tiếp tục phát triển với nhiều cột mốc đáng ghi nhận hơn nữa, trở thành một kênh đầu tư đáng tin cậy của nhà đầu tư trên thị trường trong và ngoài nước.
