Tiền kỹ thuật số do ngân hàng trung ương phát hành sẽ làm "thay đổi cuộc chơi"?
Tiền kỹ thuật số được coi như nhân tố mở đường cho một xã hội tương lai không có tiền mặt và đang thu hút mối quan tâm ngày càng lớn
Phố Wall đang hào hứng đón nhận ý tưởng rằng nhân tố thay đổi cuộc chơi sắp tới sẽ là những đồng tiền kỹ thuật số do ngân hàng trung ương phát hành, cho dù Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) còn chần chừ với một dự án như vậy.
Được thúc đẩy bởi những quốc gia lớn như Trung Quốc và cả những nước nhỏ như Bahamas, tiền số được coi như nhân tố mở đường cho một xã hội tương lai không có tiền mặt và đang thu hút mối quan tâm ngày càng lớn.
PHONG TRÀO TIỀN SỐ ĐANG HÌNH THÀNH?
Tiền số giống với tiền ảo như Bitcoin hay Ethereum ở một số phương diện nhất định, nhưng lại có nhiều khác biệt quan trọng. Thay vì là một tài sản có thể mua đi bán lại với mức giá biến động chóng mặt nhưng lại có tính năng hết sức hạn chế, tiền kỹ thuật số do ngân hàng trung ương phát hành sẽ được sử dụng với những tính năng như tiền mặt và được chấp nhận rộng rãi. Ngoài ra, tiền số do ngân hàng trung ương phát hành cũng được điều tiết đầy đủ như tiền giấy.
Chưa rõ đến khi nào Fed mới tính chuyện phát hành một đồng USD kỹ thuật số, nhưng xu hướng này đã bắt đầu nổi lên trên thế giới.
"Một phong trào lớn phát hành tiền số của ngân hàng trung ương có thể tạo ra thay đổi lớn thực sự trong hệ thống tài chính", chuyên gia kinh tế trưởng Chetan Ahya của Morgan Stanley nhận định trong một báo cáo được hãng tin CNBC trích dẫn. "Nỗ lực phát hành tiền số của ngân hàng trung ương đang có đà mạnh dần, với khoảng 86% ngân hàng trung ương trên thế giới xem xét ý tưởng tiền số".
Một cuộc khảo sát vào năm 2020 của Ngân hàng Thanh toán Quốc tế (BIS) cho thấy gần như mọi ngân hàng trung ương trên thế giới đã ít nhiều nghiên cứu về tiền kỹ thuật số. Khoảng 60% đang nghiên cứu khả thi về tiền số, và đã có 14% thực sự thử nghiệm hoặc đang trong giai đoạn phát triển tiền số.
Những người ủng hộ tiền số do ngân hàng trung ương phát hành nêu ra nhiều ưu điểm của loại tiền này. Trong số đó, tiền kỹ thuật số sẽ mở ra khả năng tiếp cận hệ thống tài chính cho những người chưa có tài khoản ngân hàng. Ngoài ra, tốc độ giao dịch chuyển tiền sẽ được đẩy nhanh hơn rất nhiều so với giao dịch ngân hàng kiểu truyền thống.
"Những dạng tiền kỹ thuật số mới có thể tạo ra một cú huých quan trọng không kém đối với vai trò 'phao cứu sinh' của kiều hối đối với người nghèo và các quốc gia đang phát triển. Lợi ích lớn nhất sẽ thuộc về những người dễ tổn thương muốn gửi và nhận những khoản kiều hối nhỏ. Họ là những người đối mặt nhiều khó khăn nhất do đại dịch Covid-19", Tổng giám đốc Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) Kristalina Georgieva phát biểu tại một cuộc họp chung với Ngân hàng Thế giới (WB) mới đây.
Ngược lại, đối tượng có tiềm năng chịu thiệt khi ngân hàng trung ương phát hành tiền kỹ thuật số là một số định chế tài chính, bao gồm cả ngân hàng truyền thống và các công ty công nghệ tài chính. Những ngân hàng và công ty này có thể mất đi một nguồn tiền gửi do người dân sẽ chuyển một phần tiền của họ vào tài khoản ngân hàng trung ương thông qua tiền số. Ngoài ra còn có những mối lo về bảo mật và vấn đề tích hợp.
FED CHẦN CHỪ, PHỐ WALL HÀO HỨNG
Dù vậy, giới tài chính Mỹ đang thể hiện một quan điểm cởi mở, hào hứng với tiền ảo do ngân hàng trung ương phát hành.
"Cuộc đua tới Tiền số 2.0 đã bắt đầu", Citigroup viết trong một báo cáo. "Theo quan điểm của chúng tôi, đây không phải là một trò chơi có tổng bằng 0, mà có nhiều dư địa cho miếng bánh tiền kỹ thuật số tăng trưởng".
Nếu coi đây là một cuộc đua, thì Trung Quốc có vẻ đang là một trong những nước đi đầu. Năm ngoái, nước này đã bắt đầu thử nghiệm đồng Nhân dân tệ kỹ thuật số, dẫn tới lo ngại rằng địa vị đồng tiền dự trữ của USD có thể bị đe dọa. Tuy nhiên, một báo cáo của ngân hàng Bank of America nói rằng nếu Mỹ phát hành USD kỹ thuật số, thì đồng tiền của Mỹ "vẫn sẽ giữ được sức cạnh tranh cao tương đối so với các đồng tiền khác".
"Tiền số do ngân hàng trung ương phát hành mang lại lợi ích cải thiện giao dịch tiền tệ, mà lại không có những tác dụng phụ tiêu cực của tiền ảo", chuyên gia Anna Zhou của Bank of America nhận định.
Nhiều quốc gia khác cũng đã sớm thúc đẩy dự án tiền ảo của riêng mình, như Bahamas phát hành đồng Sand Dollar hay Campuchia phát hành đồng Bakong.
Fed hiện đang phối hợp với Viện Công nghệ Massachusetts (MIT) để đánh giá hiệu quả của một đồng USD kỹ thuật số. Nhưng hiện chưa rõ khi nào Fed sẽ xúc tiến để phát hành một đồng tiền như vậy.
"Có nhiều lựa chọn chính sách khó khăn… Chúng tôi đang làm tất cả những công việc đó. Chúng tôi chưa đưa ra quyết định, vì có một câu hỏi là liệu việc này có mang lại lợi ích cho người dân hay không? Chúng ta cần phải trả lời thỏa đáng câu hỏi này", Chủ tịch Fed Jerome Powell phát biểu mới đây trên kênh CBS.
Trong một báo cáo về chủ đề tiền số, ông Greg Baer - CEO của Bank Policy Institute, một tổ chức vận động hành lang của ngành ngân hàng Mỹ - cảnh báo về nguy cơ làm suy yếu hệ thống ngân hàng truyền thống mà tiền số do ngân hàng trung ương phát hành có thể gây ra. Ông cho rằng "ảnh hưởng đối với tăng trưởng kinh tế có thể sẽ lớn, trừ phi ngân hàng trung ương cũng tiếp quản trách nhiệm cho vay hoặc trở thành một nguồn cấp vốn thường xuyên cho các ngân hàng".
"Hướng đi này còn nhiều bấp bênh, và các lựa chọn có thể mang lại những kết quả rất khác nhau", ông Baer nhận định, đồng thời nhấn mạnh rằng sự thận trọng của Fed trái ngược với hành động "khá hấp tấp" của Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB).
ECB hiện đang thúc đẩy dự án có tên Britcoin, nhưng nói rằng đây sẽ chỉ là một đường dẫn cho các ngân hàng, giữ vai trò trung gian cho các tài khoản tiền kỹ thuật số.
"Sáng kiến tiền số của các ngân hàng trung ương không nhằm mục đích gây đảo lộn hệ thống ngân hàng, nhưng nhiều khả năng các đồng tiền số đó sẽ tạo ra những thay đổi không lường trước được", chuyên gia Ahya của Morgan Stanley nói. "Tiền số càng được chấp nhận rộng rãi, thì cơ hội cho sáng tạo và mức độ thay đổi trong hệ thống tài chính sẽ càng lớn".
